Nadczynność tarczycy

Nadczynność tarczycy (tyreotoksykoza)

Objawy ogólne: spadek masy ciała przy zwiększonym apetycie, częste wypróżnienia, rzadkie miesiączkowanie, drżenia, drażliwość, chwiejność emocjonalna, złe znoszenie upałów, obfite pocenie się, świąd skóry.

Objawy przedmiotowe: Tachykardia (nawet we śnie), napadowe migotanie przedsionków, drobnofaliste drżenie palców, opóźnianie się ruchu powieki górnej (przy wodzeniu za palcem badającego lekarza przesuwanym w kierunku pionowym), powiększenie tarczycy lub guzki, szmer nad tarczycą, miopatia. Jeżeli ciśnienie tętnicze jest podwyższone trzeba brać również pod uwagę guz chromochłonny. Powikłaniem jest osteoporoza.

Oznakami choroby Graves-Basedowa obok wymienionych wyżej występuje wytrzeszcz oczu i podwójne widzenie, obrzęk śluzakowaty na bocznych kostkach kończyn dolnych.

Jakie badania: Oznaczenie T₄ i T₃. Lekarz rozważy czy wykonać scyntygrafię tarczycy (wykonuje się szczególnie jeżeli wymacuje się guzek lub jeżeli podejrzewa się podostre zapalenie tarczycy). Należy również oznaczyć przeciwciała tarczycowe. Jeśli są zmiany oczne lekarz sprawdzi pole widzenia i zakres gałek ocznych.

Przyczyny: Choroba Grave-Basedowa (wole miąższowe nadczynne) jest częsta, szczególnie wśród kobiet w wieku 30-50 lat. Możliwe jest tło genetyczne. Choroba jest przypuszczalnie następstwem występowania przeciwciał przeciw receptorom TSH. Objawy jak wyżej, rozlane powiększenie tarczycy. Może wystąpić niedokrwistość normocytowa i normochromiczna. Podwyższone OB i stężenia Ca²⁺ w osoczu, nieprawidłowe wyniki prób czynnościowych wątroby. Może współistnieć cukrzyca insulinozależna, niedokrwistość złośliwa.

Bezpośredniej przyczyny ujawnienia się choroby G-B nie poznano. Pewną rolę odgrywa tu być może infekcja wirusowa oraz uraz fizyczny lub psychiczny. W chorobie nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy (HT) i rozrost gruczołu są spowodowane przez pobudzające działanie chorobotwórczych białek (nieprawidłowych immunoglobulin). Immunoglobuliny te są produkowane przewlekle w układzie immunologicznym osoby chorej.

W przypadku WGN (wola guzowatego nadczynnego) nadczynność tarczycy jest następstwem wydzielania dużych ilości HT przez niektóre guzy tarczycy. Guzy te stopniowo rosną, wydzielając coraz więcej hormonów. Zdarza się, że bezpośrednią przyczyną pobudzenia ich do nadprodukcji hormonów jest nadmierne spożycie jodu. W przebiegu nadczynności tarczycy wzrasta znacznie w ustroju przemiana materii, zużycie tlenu i produkcja energii cieplnej. Wpływa to szkodliwie na liczne narządy. Ponadto duże ilości krążących z krwią HT działają toksycznie m.in. na serce i układ nerwowy.

Gruczolak toksyczny (wole toksyczne jednoguzkowe, choroba Plummera) tzn. guzek wytwarzający T₃ i T₄. W scyntygrafii guzek jest "gorący", natomiast wychwytywanie przez resztę tarczycy jest zmniejszone.

Podostre zapalenie tarczycy: zwykle po porodzie. Objawy: wole (zwykle bolesne), wysoki OB. Przyczyna jest prawdopodobnie zakażenie wirusowe. Choroba najczęściej ustępuje samoistnie. W scyntygrafii brak wychwytu radioaktywnego jodu.

Inne przyczyny: Toksyczne wole wieloguzkowe, niewłaściwe samoleczenie (wzrost poziomu T₄ i spadek T₃, rak pęcherzykowy, nabłoniak kosmówkowy złośliwy, wole jajnikowe.

Leczenie: Istnieje wybór między leczeniem farmakologicznym, operacją i stosowaniem radioaktywnego jodu.

Leczenie nadczynności tarczycy polega przede wszystkim na hamowaniu wydzielania HT za pomocą leków, np. metizolu lub methyltiouracylu. Prowadzi to do ustąpienia choroby G-B w około 50% przypadków. W pozostałych przypadkach nadczynności tarczycy stosuje się leczenie radykalne, polegające na napromienianiu tarczycy radiojodem lub na wycięciu znacznej części tarczycy. Poprzedza się je często wstępnym podawaniem leków, np. metizolu. Leczenie radykalne jest prawie zawsze skuteczne; może jednak powodować powikłania. Należą do nich: niedoczynność tarczycy oraz, w następstwie operacji, osłabienie głosu lub rozwinięcie się zaburzeń gospodarki wapniowej w ustroju. Powikłania te wymagają dalszego leczenia. Kobiety z nadczynnością tarczycy powinny unikać ciąży, ponieważ zarówno sama choroba, jak i jej leczenie mogą wpływać ujemnie na rozwój płodu.