Udar mózgu
Udar mózgu
(apoplexia, ictus cerebri)
Nagłe lub ostre uszkodzenie ogniskowe mózgu w następstwie zmian naczyniowych (np. krwotoku, zatoru, zakrzepu).
Udar mózgu jest następstwem niedokrwiennego zawału części mózgu lub krwotoku śródmózgowego. Cechuje się szybkim początkiem (w ciągu godzin) objawów subiektywnych i obiektywnych ogniskowego uszkodzenia mózgu. Udary są jedną z głównych chorób neurologicznych w naszych czasach. Roczna ich częstość wynosi 1,5/1000, ale w grupie wieku 75 lat wynosi już 10/1000. Nieznacznie częściej zapadają na nie mężczyźni.
Bezpośrednią przyczyną są: niedrożność tętnicy mózgu, wskutek zatoru materiałem miażdżycowym lub skrzepliną z tętnicy lub serca, krwotok śródmózgowy (wskutek pęknięcia tętnicy), niekiedy spadek ciśnienia tętniczego <50 mm Hg (skurczowego), poza tym zapalenie tętnic, zakrzepowe zapalenie żył wewnątrzczaszkowych, skazy krwotoczne.
Czynniki ryzyka
W pierwszym rzędzie nadciśnienie tętnicze.
Dalsze czynniki to: palenie papierosów, cukrzyca, choroby serca i tętnic obwodowych, migotanie przedsionków, nawroty przejściowego niedokrwienia mózgu, zwiększenie lepkości krwi (podwyższenie wartości hematokrytu), obecność bezobjawowych szmerów tt. szyjnych, hormonalne środki antykoncepcyjne, otyłość, hiperlipidemia, wysoki poziom fibrynogenu osocza, alkoholizm.
Cechy kliniczne
Zwykle początek jest nagły, rzadziej stopniowe narastanie objawów w ciągu godzin lub dni. Teoretycznie ogniskowe uszkodzenie mózgu znajduje się w obszarze zaopatrywanym przez zamkniętą tętnice, ale w praktyce istnienie połączeń i krążenia obocznego zmniejsza obszar niedokrwienia mózgu. Zawały w obrębie półkuli mózgu (50%) powodują drugostronne objawy w postaci porażenia lub niedowładu połowiczego (zwykle porażenie jest wiotkie, ale po pewnym czasie pojawia się spastyczność w postaci wzrostu napięcia mięśniowego), zaburzeń czucia, jednoimiennego niedowidzenia połowiczego (hemianopia homonyma), afazji. Zaburzenia czynności ruchowych mają cechy uszkodzenia górnego neuronu ruchowego.
Zespoły lakunarne (25%) są następstwem drobnych zawałów w okolicy zwojów podstawy mózgu, wzgórza i mostu. Chory nie traci przytomności, a objawy mogą być ruchowe, czuciowe, ruchowo-czuciowe lub móżdżkowe.
Zawały pnia mózgu (25%) dają różnorodne kombinacje objawów, w tym porażenie czwórkończynowe, zaburzenia widzenia i patrzenia, niedowłady połowicze skrzyżowane z porażeniami nn. czaszkowych i inne.
Co należy wziąć pod uwag w postępowaniu
Lekarze wyjaśnia choremu oraz jego rodzinie co się stało. Lekarz rozważy sposób interwencji terapeutycznych, biorąc pod uwagę jakość życia, współistniejące choroby i rokowanie.
Rokowanie: śmiertelność w ciągu miesiąca wynosi 20%, w ciągu następnego roku 5-10 %. Całkowite wyleczenie w 40 %. Senność, porażenie połowicze rokują źle.
Występujące powikłania: zapalenie płuc, depresja, przykurcze, zaparcia, odleżyny.
