Zapalenie osierdzia
Zapalenie osierdzia
Przyczyny
Zakażenia wirusowe (najczęstsza przyczyna, zwłaszcza wirusy Coxackie), gruźlica (często powoduje szybkie powstawanie wysięku, w badaniach - należy poszukiwać zwapnień), inne bakterie, pasożyty.
Inne przyczyny: Nowotwory, mocznica, ostry zawał serca, zespól Dresslera (występuje 10 dni po zawale serca), urazy, radioterapia, choroby tkanki łącznej, niedoczynność tarczycy.
Objawy subiektywne: Ostry, ciągły, kłujący ból za mostkiem ustępujący w pozycji pochylenia ku przodowi, może promieniować do lewego barku lub ramienia, względnie do brzucha. Nasila się przy leżeniu na lewym boku, wdechu, kaszlu i przełykaniu.
Objawy obiektywne: Tarcie osierdziowe szorstkie, słyszalne najlepiej nad lewym brzegiem mostka.
EKG: Odcinki ST uniesione z uwypukleniem ku górze (siodełkowate) we wszystkich odprowadzeniach, z wyjątkiem a VR. W odróżnieniu od zawału serca brak jest lustrzanego obniżenia w odprowadzeniach (ale ten klasyczny obraz zdarza się rzadko).
Rtg.kl.p.: Bez zmian, z wyjątkiem obecności wysięku.
Leczenie: Leczyć przyczynę. (można doustnie podać indometacynę 25-50 mg/6 godz. w celu zmniejszenia bólu)
W opornych przypadkach kortykosteroidy.
Wysięk osierdziowy
Jest gromadzeniem się płynu w worku osierdziowym, wywołanym przez czynniki powodujące zapalenie osierdzia.
Objawy kliniczne odpowiadają niewydolności lewo- lub prawo- komorowej. Jeżeli wysięk jest tak obfity, że ciśnienie tętnicze zaczyna spadać, oznacza to tamponadę serca, cechującą się tachykardią, spadkiem ciśnienia tętniczego, oziębieniem kończyn, tętnem paradoksalnym (spadek ciśnienia t. skurczowego o > 10mm/Hg) przy wdechu i podwyższonym ciśnieniem w żyle szyjnej, które paradoksalnie wzrasta przy wdechu (to się nazywa - objaw Kussmaula). Triada Becka: wzrost ciśnienia w żyle szyjnej, spadek ciśnienia tętniczego, ciche tony serca.
W rozpoznaniu różnicowym: zawał serca oraz zator płuc. Chociaż tamponada zdarza się znacznie rzadziej niż te choroby, to jednak należy o niej myśleć w sytuacjach szczególnego ryzyka, np. po operacjach kardiochirurgicznych.
Rtg ujawnia duże, kuliste serce. W EKG - obniżenie napięcia i naprzemienne zmieniające się nieprawidłowe zespoły QRS.
USG ma głównie znaczenie diagnostyczne, gdyż wykazuje strefę bez echa wokół serca. Wysięk może nie być równomiernie rozłożony.
Postępowanie: Leczyć przyczynę.
W razie tamponady należy szybko usunąć wysięk przez nakłucie, wprowadzając igłę od wyrostka mieczykowatego mostka w górę i w lewo. Płyn posłać na posiew i badania cytologiczne. Może być celowe pozostawienie drenu w worku osierdziowym.
Zaciskające zapalenie osierdzia polega na zamknięciu serca w zarośniętym, mało podatnym i sztywnym worku osierdziowym. przeważnie jest następstwem zakażenia gruźliczego, ale może też być wywołane przez inne przyczyny powodujące zapalenie osierdzia.
Cechy kliniczne: Głównie objawy niewydolności prawokomorowej, ze znaczna puchliną brzuszną, powiększeniem śledziony i wątroby, wysokim ciśnieniem w żyle szyjnej, wzrastającym przy wdechu: poza tym niskie ciśnienie tętnicze, tętno paradoksalne i głośny, wysoki trzeci ton serca (stuk osierdziowy).
W Rtg widać małą sylwetkę serca (u 50% chorych), mogą być zwapnienia.
Postępowanie: Chirurgiczne uwolnienie serca.
źródło: Oksfordzki podręcznik lekarza klinicysty (praca zbiorowa)
Częstość występowania
Najczęstszą przyczyna zapalenia osierdzia, często przebiegająca z jednoczesnym zapaleniem mięśnia sercowego, jest zapalenie o etiologii wirusowej. Zakażenie bakteryjne w dobie antybiotykoterapii występuje bardzo rzadko, z wyjątkiem przypadków gruźliczego zapalenia osierdzia, który jest poważnym problemem u chorych na AIDS, które nieleczone kończą się śmiercią w 85% przypadków. W przebiegu pełnościennego zawału mięśnia sercowego u 5-20% osób dochodzi do zapalenia osierdzia, cechuje się ono jednak skąpo objawowym przebiegiem i często jest nierozpoznawane. Postać późna pozawałowego zapalenia osierdzia, zwana zespołem Dresslera, pojawia się u poniżej 5% chorych, leczenie trombolityczne zmniejsza tę liczbę poniżej 0,5%. Operacja CABG wiąże się z 20% ryzykiem rozwoju choroby. Zapalenia osierdzia w przebiegu kolagenoz jest częstym objawem współistniejącym – pojawia się u 50% chorych na twardzinę układową i u 30% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty układowy. Wysięk w obrębie worka osierdziowego stwierdzany jest także w 5-30% chorych z niedoczynnością tarczycy i 10% z mocznicą. Pourazowe zapalenia osierdzia mogą wystąpić jako powikłania urazów zewnętrznych, od strony przełyku lub w przebiegu przezskórnych zabiegów angioplastycznych. W przypadkach, jeśli objawy zapalenia osierdzia powracają po kilku miesiącach poprawy, mówi się o nawracającym zapaleniu osierdzia.
Zobacz podobne tematy
Czytaj też na forum
