Spondyloarthropathy
การวินิจฉัยโรคในกลุ่มนี้
กลุ่มโรคข้อและข้อกระดูกสันหลังอักเสบ
1.โรคข้อกระดูกสันหลังอักเสบชนิดติดยึด(Ankylosing Spondylitis)
2.โรคข้ออักเสบรีแอคตีบหรือโรคไรเตอร์(Reactive arthritis or Reiter's disease)
3.โรคข้ออักเสบผิวหนังสะเก็ดเงิน (Psoriatic arthritis)
4.โรคข้ออักเสบที่พบร่วมกับโรคลำไส้อักเสบ (Arthritis associated with inflammotory bowel disease)
5.กลุ่มโรคข้อและข้อกระดูกสันหลังอักเสบที่ไม่สามารถจัดกลุ่มได้ (Undifferentiated spondyloarthropathy)
แต่ละโรคจะมีอาการบางอย่างเหมือนกัน และมีอาการตามแบบฉบับของแต่ละโรคเองการวินิจฉัย เบื้องตันการวินิจฉัยต้องดูว่าผู้ป่วยมีอาการเข้าข่ายในกลุ่มโรคนี้หรือไม่ และค่อยแยกอาการที่ชัดเจนในแต่ละโรคอีกครั้ง
เริ่มต้นการวินิจฉัย ผู้ป่วยที่มีลักษณะเข้าข่ายในการวินิจฉัย ที่ควรคิดถึงโรคในกลุ่มนี้ ได้แก่
1. ข้ออักเสบ 2-3 ข้อแบบไม่สมมาตร asymmetrical oligoarthritis
2. ปวดหลังเรื้อรังเนื่องจากการอักเสบ inflammatory back(spinal) pain มีลักษณะดังนี้
2.1 ปวดหลังก่อนอายุ 40 ปี
2.2 ค่อยเป็นค่อยไป
2.3 มีอาการติดต่อนานกว่า 3 เดือน
2.4 หลังแข็งตอนเช้าหลังตื่นนอน
2.5 อาการปวดหลังดีขึ้นเมื่อขยับหรือออกกำลัง
จากนั้นให้ประเมินตามเกณฑ์ ที่นิยมใช้มี 2 แบบ คือ Amor กับ ESSG ทั้งสองแบบ มีความไวและหน้าเชื่อถือพอๆกัน แต่แบบ ESSG เข้าใจง่ายและเหมาะในการนำไปใช้ในทางปฏิบัติ ดังตารางข้างล่าง
เกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่ม Spondyloarthopathy ตามแบบของ European Spondyloarthropathy Study Group (ESSG) โดยการวินิจฉัย ใช้ Major criteria 1 ข้อ ร่วมกับ Minor criteria 1 ข้อ
Major criteria
1. Inflammatory spinal pain
2. Asymetrical arthritis โดยเฉพาะที่ข้อเข่า
Minor criteria
1. Family history of this disease
2. มีผื่น psoriasis
3. Inflammatory bowel disease
4. Urethritis, cervicitis หรือมีประวัติท้องเสียภายใน 1 เดือนก่อนข้ออักเสบ
5. ปวดแก้มก้นทั้งสองข้างสลับไปมา
6. Enthesitis
7. Sacroiliitis
เกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่ม Spondyloarthopathy ตามแบบของ Amor ต้องประเมินทั้ง 12 หัวข้อ ถ้าคะแนนมากกว่า 6 แต้ม ให้สงสัยไว้ว่าจะเป็นโรคในกลุ่ม SpA
A. อาการและอาการแสดงที่ผ่านมาและในปัจจุบัน ( ตัวเลขข้างหน้าคือคะแนน )
1. 1 คะแนน ปวดหลังตอนกลางคืนและตอนเช้าหลังตื่นนอน
2. 2 คะแนน ข้ออักเสบ 1-3 ข้อแบบไม่สมมาตร
3. 1 คะแนน ปวดล้าแก้มก้น หรือ
2 คะแนน ถ้าปวดลลับซ้ายขวา
4. 2 นิ้วมือหรือนิ้วเท้าบวมเป็นท่อน sausage-like toe or digit
5. 2 เจ็บส้นเท้า หรือ enthesopathy
6. 2 ม่านตาอักเสบ
7. 1 ท่อปัสสาวะอักเสบ หรือ ปากมดลูกอักเสบภายใน 1 เดือนก่อนเกิดข้ออักเสบ
8. 1 ท้องเดินเฉียบพลันภายใน 1 เดือน ก่อนเกิดข้ออักเสบ
9. 2 เคยเป็นหรือตรวจพบว่ามีโรคสะเก็ดเงิน หรือ มีแผลบริเวณปลายองคชาติ หรือ ลำไส้อักเสบ( ulcerative colitis or Crohn’s diseae)
B. การเปลี่ยนแปลงของภาพถ่ายทางรังสี
10. 3 Sacroiliitis ถ้าเป็นทั้งสองข้างต้องมากกว่าเกรด 2 แต่ถ้าเป็นข้างเดียวต้องมากกว่าเกรด 3
C. ลักษณะทางพันธุกรรม
11. 2 ตรวจพบ HLA-B27 หรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรค ankylosing spondylosis, Reiter’s syndrome, uveitis, psoriasis, ulcerative colitis/Crohn’s disease
D. การตอบสนองต่อการรักษา
12. 2 อาการดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมงหลังได้รับการรักษาด้วยยา NSAIDs หรือ กลับเป็นซ้ำใน 48 ชั่วโมงหลังหยุด NSAIDs
เมื่อผู้ป่วยมาด้วยอาการข้ออักเสบหรือปวดหลังอักเสบเรื้อรัง ซึ่งเข้าหลักเกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่มนี้แล้วต้องมาแยกดูว่าเป็นโรคอะไรต่อไปดังนี้
1. Ankylosing Spondylitis : ตรวจร่างกาย และ ภาพถ่ายรังสี ดู criteria
2. Reactive arthritis or Reiter's disease : ประวัติการติดเชื้อมาก่อน ปวดข้อ ตาแดง ท่อปัสสาวะอักเสบ
3. Psoriatic arthritis: มีผื่น
4. Arthritis associated with inflammatory bowel disease : มีประวัติท้องเดิน ถ่ายมูกเลือด
5. Undifferentiated spondyloarthropathy: หลากหลาย อาการไม่ลงกลุ่มใด