Spondyloarthropathy

การวินิจฉัยโรคในกลุ่มนี้

กลุ่มโรคข้อและข้อกระดูกสันหลังอักเสบ

1.โรคข้อกระดูกสันหลังอักเสบชนิดติดยึด(Ankylosing Spondylitis)

2.โรคข้ออักเสบรีแอคตีบหรือโรคไรเตอร์(Reactive arthritis or Reiter's disease)

3.โรคข้ออักเสบผิวหนังสะเก็ดเงิน (Psoriatic arthritis)

4.โรคข้ออักเสบที่พบร่วมกับโรคลำไส้อักเสบ (Arthritis associated with inflammotory bowel disease)

5.กลุ่มโรคข้อและข้อกระดูกสันหลังอักเสบที่ไม่สามารถจัดกลุ่มได้ (Undifferentiated spondyloarthropathy)

แต่ละโรคจะมีอาการบางอย่างเหมือนกัน และมีอาการตามแบบฉบับของแต่ละโรคเองการวินิจฉัย เบื้องตันการวินิจฉัยต้องดูว่าผู้ป่วยมีอาการเข้าข่ายในกลุ่มโรคนี้หรือไม่ และค่อยแยกอาการที่ชัดเจนในแต่ละโรคอีกครั้ง

เริ่มต้นการวินิจฉัย ผู้ป่วยที่มีลักษณะเข้าข่ายในการวินิจฉัย ที่ควรคิดถึงโรคในกลุ่มนี้ ได้แก่

1. ข้ออักเสบ 2-3 ข้อแบบไม่สมมาตร asymmetrical oligoarthritis

2. ปวดหลังเรื้อรังเนื่องจากการอักเสบ inflammatory back(spinal) pain มีลักษณะดังนี้

2.1 ปวดหลังก่อนอายุ 40 ปี

2.2 ค่อยเป็นค่อยไป

2.3 มีอาการติดต่อนานกว่า 3 เดือน

2.4 หลังแข็งตอนเช้าหลังตื่นนอน

2.5 อาการปวดหลังดีขึ้นเมื่อขยับหรือออกกำลัง

จากนั้นให้ประเมินตามเกณฑ์ ที่นิยมใช้มี 2 แบบ คือ Amor กับ ESSG ทั้งสองแบบ มีความไวและหน้าเชื่อถือพอๆกัน แต่แบบ ESSG เข้าใจง่ายและเหมาะในการนำไปใช้ในทางปฏิบัติ ดังตารางข้างล่าง

เกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่ม Spondyloarthopathy ตามแบบของ European Spondyloarthropathy Study Group (ESSG) โดยการวินิจฉัย ใช้ Major criteria 1 ข้อ ร่วมกับ Minor criteria 1 ข้อ

Major criteria

1. Inflammatory spinal pain

2. Asymetrical arthritis โดยเฉพาะที่ข้อเข่า

Minor criteria

1. Family history of this disease

2. มีผื่น psoriasis

3. Inflammatory bowel disease

4. Urethritis, cervicitis หรือมีประวัติท้องเสียภายใน 1 เดือนก่อนข้ออักเสบ

5. ปวดแก้มก้นทั้งสองข้างสลับไปมา

6. Enthesitis

7. Sacroiliitis

เกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่ม Spondyloarthopathy ตามแบบของ Amor ต้องประเมินทั้ง 12 หัวข้อ ถ้าคะแนนมากกว่า 6 แต้ม ให้สงสัยไว้ว่าจะเป็นโรคในกลุ่ม SpA

A. อาการและอาการแสดงที่ผ่านมาและในปัจจุบัน ( ตัวเลขข้างหน้าคือคะแนน )

1. 1 คะแนน ปวดหลังตอนกลางคืนและตอนเช้าหลังตื่นนอน

2. 2 คะแนน ข้ออักเสบ 1-3 ข้อแบบไม่สมมาตร

3. 1 คะแนน ปวดล้าแก้มก้น หรือ

2 คะแนน ถ้าปวดลลับซ้ายขวา

4. 2 นิ้วมือหรือนิ้วเท้าบวมเป็นท่อน sausage-like toe or digit

5. 2 เจ็บส้นเท้า หรือ enthesopathy

6. 2 ม่านตาอักเสบ

7. 1 ท่อปัสสาวะอักเสบ หรือ ปากมดลูกอักเสบภายใน 1 เดือนก่อนเกิดข้ออักเสบ

8. 1 ท้องเดินเฉียบพลันภายใน 1 เดือน ก่อนเกิดข้ออักเสบ

9. 2 เคยเป็นหรือตรวจพบว่ามีโรคสะเก็ดเงิน หรือ มีแผลบริเวณปลายองคชาติ หรือ ลำไส้อักเสบ( ulcerative colitis or Crohn’s diseae)

B. การเปลี่ยนแปลงของภาพถ่ายทางรังสี

10. 3 Sacroiliitis ถ้าเป็นทั้งสองข้างต้องมากกว่าเกรด 2 แต่ถ้าเป็นข้างเดียวต้องมากกว่าเกรด 3

C. ลักษณะทางพันธุกรรม

11. 2 ตรวจพบ HLA-B27 หรือมีประวัติครอบครัวเป็นโรค ankylosing spondylosis, Reiter’s syndrome, uveitis, psoriasis, ulcerative colitis/Crohn’s disease

D. การตอบสนองต่อการรักษา

12. 2 อาการดีขึ้นภายใน 48 ชั่วโมงหลังได้รับการรักษาด้วยยา NSAIDs หรือ กลับเป็นซ้ำใน 48 ชั่วโมงหลังหยุด NSAIDs

เมื่อผู้ป่วยมาด้วยอาการข้ออักเสบหรือปวดหลังอักเสบเรื้อรัง ซึ่งเข้าหลักเกณฑ์การวินิจฉัยโรคในกลุ่มนี้แล้วต้องมาแยกดูว่าเป็นโรคอะไรต่อไปดังนี้

1. Ankylosing Spondylitis : ตรวจร่างกาย และ ภาพถ่ายรังสี ดู criteria

2. Reactive arthritis or Reiter's disease : ประวัติการติดเชื้อมาก่อน ปวดข้อ ตาแดง ท่อปัสสาวะอักเสบ

3. Psoriatic arthritis: มีผื่น

4. Arthritis associated with inflammatory bowel disease : มีประวัติท้องเดิน ถ่ายมูกเลือด

5. Undifferentiated spondyloarthropathy: หลากหลาย อาการไม่ลงกลุ่มใด