Enterobius vermicularis
พยาธิเข็มหมุด
การวินิจฉัย (Diagnosis)
การวินิจฉัยที่ชัดเจนคือ การตรวจพบไข่ (และพยาธิตัวเมียในบางครั้ง) จากบริเวณรอบๆ ทวารหนัก ซึ่งทำได้โดยใช้เทปกาวใสที่เรียกว่า วิธี cellophane tape impression หรือ Scotch tape technique มีผู้ป่วยจำนวนน้อยมาก (< 5%) ที่ตรวจพบไข่พยาธิเข็มหมุดในอุจจาระ
หลักการคือ ใช้เทปกาวใส (scotch tape) แปะติดกับรอบๆ บริเวณทวารหนัก แล้วนำไปติดบนแผ่นสไลด์ ในการตรวจหาไข่ด้วยกล้องจุลทรรศน์ต่อไป อาจใช้ Toluol หรือ iodine in xylol หยดดู เพื่อทำให้ใสชัดขึ้น โดยทั่วไปการทำ cellophane tape impression หรือ Scotch tape technique นี้ จะได้ผลดีถ้าทำในเวลาเช้าก่อนที่ผู้ป่วยจะเข้าห้องน้ำ ดังนั้นเพื่อความสะดวก จึงควรแนะนำให้ผู้ป่วย หรือผู้ปกครองเด็กที่เป็นโรครู้จักวิธีทำที่บ้าน เพื่อนำมาตรวจทางห้องปฏิบัติการต่อไป นอกจากนี้ อาจใช้วิธี cotton wool swab มาตรวจได้เช่นกัน เป็นที่น่าสังเกตว่าเด็กกว่า 1 ใน 3 ที่เป็นโรคพยาธิเข็มหมุด จะตรวจพบไข่ได้จากขี้เล็บ
โอกาสที่จะตรวจพบไข่จากการตรวจครั้งเดียว มีเพียง 50% ในขณะที่การตรวจติดต่อกัน 3 ครั้ง ให้ผลพบถึง 90% การตรวจจึงควรทำซ้ำอย่างน้อย 3 ครั้ง เนื่องจากพยาธิไม่ได้วางไข่ทุกวัน แนะนำให้ตรวจซ้ำเป็นเวลา 7 วัน เพื่อให้แน่ใจว่าโรคหายขาด
การรักษา (Treatment)
เนื่องจากอายุขัยของพยาธิเข็มหมุดจะอยู่ได้น้อยกว่า 2 เดือน และเป็นโรคที่หายเองได้ ถ้าไม่ติดโรคซ้ำ (reinfection) ดังนั้นการป้องกันการติดโรคซ้ำจึงเป็นสิ่งสำคัญ แต่ปัญหาที่พบบ่อย มักเกิดในครอบครัวที่ขาดสุขลักษณะ และมีผู้เป็นโรคอยู่ โดยไม่ได้รับการรักษา จึงเป็นผู้แพร่โรคให้คนอื่นในครอบครัว ทำให้โรคนี้ไม่สามารถกำจัดได้ง่ายนัก
หลักการรักษา คือการรักษาทุกคนในครอบครัว และผู้ที่อาศัยอยู่ร่วมกัน
ยาที่ใช้ในการรักษา ได้แก่
Pyrvinium pamoate (5 มก./กก.) ครั้งเดียว (single dose) ไม่เกิน 250 มก.
Piperazine citrate 50 มก./กก./วัน ไม่เกิน 2.5 กรัม เป็นเวลา 7 วัน
Mebandazole (100 มก.) ให้ทานครั้งเดียว หรือ
Pyrantel pamoate 11 มก./กก. (ไม่เกิน 1 กรัม ครั้งเดียว) หรือ
Albendazole (400 มก. ครั้งเดียว)
หลังรักษาครั้งแรกควรให้ยาซ้ำอีกเมื่อครบ 2 สัปดาห์