Palindromic rheumatism

Palindromic rheumatism

Quick diagnosis :ข้ออักเสบ เป็นเร็วหายเร็วน้อยข้อ เรื้อรังอย่างน้อย 2 ปี

เป็นโรคข้ออักเสบพบได้บ่อยในคนไทยประมาณ 1:100-1:1,000 ของผู้ป่วยที่มาปรึกษาแพทย์เรื่องข้อทั้งหมด

Palindomic มาจากภาษากรีกแปลว่า กลับมาอีกครั้งหนึ่ง (to run back, to recur) ลักษณะของโรคเป็นๆ หายๆ เกิดได้รวดเร็วและหายได้รวดเร็วเช่นกัน คือเป็น intermittent acute mono หรือ oligo arthritis และหรือ paraarthritis สลับช่วงปลอดอาการ ( intercritical period ) ส่วนมากเป็นข้อเดียวแต่อาจเป็นหลายข้อก็ได้

(intermittent = อาการเป็นๆหายๆระยะเวลาไม่สม่ำเสมอ, episodic = อาการขึ้นๆลงๆมากบ้างน้อยบ้าง, periodic = อาการโรคเป็นๆหายในระยะเวลาสม่ำเสมอ ส่วน palindomic จะสม่ำเสมอหรือไม่ก็ได้)

ลักษณะอาการทางคลินิก

ข้ออักเสบเฉียบพลันจะแตกต่างกันในแต่ละราย พบตั้งแต่วัยหนุ่มสาวถึงวัยสูงอายุ ชายหญิงพบพอกัน

ข้ออักเสบเฉียบพลัน

โดยทั่วไปพบครั้งละ 1 ข้อ น้อยครั้งที่พบ 2-3 ข้อหรือหลายช้อ ข้อที่พบบ่อยตามลำดับดังนี้ ข้อเข่า ข้อมือ ข้อเท้า ข้อไหล่ ข้อนิ้วมือ ข้อศอก ข้อกลางเท้า ข้อสะโพก ข้อขากรรไกร ข้อสันหลังส่วนคอ และข้อนิ้วหัวแม่เท้า

ระยะเวลาการอักเสบตั้งแต่เริ่มจนหายประมาณ 3-7 วัน เริ่มปวดจนปวดสุดใน 2-3 ชั่วโมง การอักเสบแต่ละครั้งทำให้ปวดมากและพิการได้

การอักเสบไกล้ข้อ 1/3 ของผู้ป่วยทั้งหมดจะมีการอักเสบบริเวณไกล้ข้อร่วมด้วย(paraarthritis) หรือ การอักเสบนั้นอาจเป็นลักษณะผื่นปื้นสีแดง erythematous patch ที่ผิวหนังใกล้ข้อ แดงร้อนลูบแล้วเจ็บแต่ไม่คันไม่ชา ขนาด 2-4 ซม.

ความรุนแรงของอาการปวด ไม่แน่นอน อาจน้อยมากหรือปวดมากจนแทบจะแตก เป็นระยะแรกมักเป็นซ้ำข้อเดิม แต่ต่อมา จะเปลี่ยนตำแหน่งไปเรื่อยๆ อาการมักเริ่มช่วงบ่ายเย็น ปวดมากกลางคืน

ความถี่ไม่แน่นอน 2-3ครั้ง ปี หรือ ต่อสัปดาห์ก็ได้ ระยะแรกไม่บ่อยครั้งละข้อ ต่อไปจะบ่อยและหลายข้อ

อาการอื่น มักไม่มี หรือมีแค่ไข้ต่ำๆ อ่อนเพลีย

ปัจจัยกระตุ้นให้เกิดอาการ ไม่ชัดเจน อาจมีเช่น ออกกำลังกาย ใช้ข้อมาก ไปนวด เครียด เศร้า เป็นต้น

การตรวจทางห้องปฏิบัติการ

โดยทั่วไปจะปกติ

บางรายมี ESR สูงในช่วงที่มีอาการ ตรวจน้ำในข้อ WBC 150-12700 ,PMN 2-60,Lym 3-46, Mono 8-24 ไม่บ่งชี้ชัดเจน

การวินิจฉัยโรค

ใช้ลักษณะทางคลินิกเป็นสำคัญ มีเกณฑ์ดังนี้

ประวัติ : Brief, sudden onset, recurrent episode of mono- or oligo- or paraarthritis

Direct observation of one attack by a physician

More than 5 attack in last 2 year

Less than 2 joints involved in different attack

Negative roentgenograms

Exclusion of other recurrent monoarthritis เช่น gout, pseudogout, intermittent hydrathrosis etc.

พยากรณ์โรค

ช่วงที่มีการอักเสบจะปวดมากและพิการชั่วคราวเนื่องจากใช้การข้อนั้นไม่ได้ เช่นที่เข่าเดินไม่ได้

อาการปวดความรุนแรงระยะเวลาก็แล้วแต่ละรายต่างกันไป

การติดตามไปเรื่อย ๆ

-50% จะปวดแบบ palindromic ไปเรื่อย

-33% กลายเป็นโรคข้ออักเสบรูมาตอยด์

-15% โรคสงบหายไปเอง

-5% เป็นโรคเนื้อเยื่อเกี่ยวพันอย่างอื่นเช่น SLE, spondilitis, psoriatic arthritis, Jogren เป็นต้น

การรักษา เพียงทำให้อาการน้อยลงแต่หยุดยาจะเป็นใหม่ การรักษาต้องพิจารณาเป็นรายๆไป

กรณีที่เกิดขึ้นไม่บ่อย หลายๆเดือนเป็นครั้ง รักษาเฉพาะช่วงที่เป็นก็พอ ให้ NSAIDs เริ่มเร็วจะหายเร็ว หากไม่ได้ผลให้ corticorsteroid ให้ prednisolone dose 5-20 mg/day จะได้ผลดีมาก อาการหายก็หยุดยา

กรณีที่เกิดขึ้นบ่อย เป็นทุกสัปดาห์ NSAIDs หรือ steroid ไม่เพียงพอ เพราะแค่ทำให้โรคสงบแต่ไม่ได้ป้องกันการเป็นซ้ำ กาณีนี้แนะนำ ให้รักษาด้วย chloroquine250mg หรือ hydroxychloroquine(200-400mg)/day ให้รักษาเหมือนกับโรครูมาตอยด์ พอให้ยา 2-3 เดือนอาการจะดีขึ้น ความรุนแรงดีขึ้น ความถี่จะลดลง หากให้หลายๆเดือนไม่ดีขึ้นให้เปลี่ยนไปฉีดสารเกลือทองคำ (chrysotherapy) จะได้ผลดีหากอาการผู้ป่วยมีลักษณะไปทางรูมาตอยด์ และไม่ได้ผลดีอาการบ่งไปทางลูปัส บางรายอาจต้องใช้ยากด immune เช่น azathiopine. Cyclophosphomide ร่วมด้วย

ส่วน colchicines, sulfasalazine และ metrotrexate มักไม่ได้ผลในการป้องกัน palindromic attack ส่วนยา avara เป็นยาใหม่เกินไป หากอากการผู้ป่วยเปลื่ยนไปเป็นแบบรูมาตอยด์หรือโรคเนื้อเยื่อเกี่ยวพันก็รักษาแบบนั้น