Cluster headache

Cluster headache

Qx Dx:

1.ผู้ชาย 30-50 ปี

2.ปวดข้างเดียวตุ๊บๆ เวลาเดิม ติดๆกันทุกวัน ปวดมากๆทรมาน ประมาณ 1 ชั่วโมงแล้วหาย

มักเป็นตอนเช้าๆ หรือ บ่ายๆ (7-10น,14-16น)

3.น้ำตาไหล ตาแดง อาจมีหนังตาตก
น้ำมูกไหล คัดจมูก ข้างเดียวกับที่ปวด
เนื่องจาก เป็น sympathetic over activity

Qx Rx:
เนื่องจากปวดรุนแรง การรักษาจึงต้องรักษาแบบ
Active treatement และ Prevention ร่วมกันตั้งแต่ต้นเลย

การรักษาช่วงปวด

Oxygen mask with bag 8-10 L/min 10-15 min
ร่วมกับ Sumatriptan(tab50mg)
(Sumatriptan (ซูมาทริปแทน) เป็นยากลุ่ม Selective Serotonin Receptor Agonists ใช้รักษาอาการปวดศีรษะจากไมเกรน และอาการปวดศีรษะชนิดคลัสเตอร์ ยานี้ออกฤทธิ์ต่อสารเซโรโทนิน (Serotonin) ซึ่งส่งผลให้หลอดเลือดในสมองหดตัว ยับยั้งการส่งสัญญาณความรู้สึกเจ็บปวดไปยังสมอง และปิดกั้นการปล่อยสารธรรมชาติบางชนิดที่ทำให้เกิดอาการอื่น ๆ ของไมเกรน อย่างไรก็ตาม ยาชนิดนี้ไม่สามารถใช้ป้องกันหรือลดความถี่ในการเกิดอาการไมเกรนได้ )

Dose : Sumatriptan 1-2 tab stat และ กินซ้ำ 2 ชั่วโมง หากเกิดอาการซ้ำ(max 300 mg/day)

การป้องกัน

Verapamil40 1*3 3d, 2*2 5d-2*3 14-20 d

Prednisolone 4*2 3d, 2*3 5d

Topamax(r) (Topirament) 25, 50, 100 mg
ป้องกันปวดศีรษะ เริ่มที่ขนาดต่ำ 25 mg hs x 1 wk then ค่อยเพิ่ม 25 mg แต่ละสัปดาห์ขึ้นไป จนกว่าจะถึงระดับยาที่คุมอาการได้

อาจให้ lorazepam 0.5 hs ด้วย

หรือ synflex ร่วมในระยะสั้นๆ

ดีขึ้นให้ verapamil 2*3 หลังหยุดปวดต่ออีก 2 สัปดาห์ #90 tab

สรุป

1st 3 วันแรก

Verapamil40 1*3 #9t

Prednisolone 4*2 #24t

2nd 5 วันถัดมา

Verapamil40 2*2 # 20t-2*3 #30t

Prednisolone 2*3 # 30t

3rd ต่อไป 2 สัปดาห์

Verapamil40 2*3pc # 90t

ปวดศีรษะ แบบคลัสเตอร์ ปวดเป็นชุด

คือ อาการปวดศีรษะแบบไม่ร้ายแรง แม้จะปวดมากแต่ไม่ร้ายแรง

ลักษณะสำคัญ

มักเป็นผู้ชาย

ปวดรุนแรง คือ ปวดตุ๊บๆ ปวดมาก กระสับกระส่าย ทรมาน ปวดจนอยากเอาหัวโขกกำแพง

ปวดเป็นชุดๆ คือ ปวดเวลาเดิม ทุกวัน และ ติดๆกัน เป็นสัปดาห์-เป็นเดือน

แต่ละครั้งนานประมาณ 1 ชั่วโมง

ปวดเป็น seasonal

ประวัติ

1745 โดย Gerhard van Swieten แพทย์ชาวเนเธอร์แลนด์ เขียนลักษณะอาการไว้

1926 Sir Wilfred Harris บรรยายอาการและแยก CH ออกจาก Migrain

1939 ฺBayard Taylor Horton ที่ Mayo clinic ศึกษาและพัฒนาการรักษาอย่างเป็นระบบ

USA มักรู้จักโรคนี้ในนาม Horton's syndrome หรือ Histaminic Cephagia เขาได้ทดลองใช้

histamine, dihydroergotamine และ cafegot มารักษาโรคนี้

incidence

พบ 1: 500 คนประชากรทั่วไป

สาเหตุ

ไม่ทราบ

สมมุติฐาน อาจมีความผิดปกติที่ Pineal gland ร่วมกับ nucleus ของเซลล์ประสาท CN คู่ที่ 5

อาจมีความผิดปกติ จากการเชื่อมโยงของสารสื่อประสาท

ทำให้ ระบบปราสาทอัติโนมัติ ที่ควบคุมการหลั่งน้ำมูก น้ำตา และตา

ปล่อยสารเคมีไปที่ dura matter เกิดอาการผิดปกติขึ้นมา

Pathophysiology

เกิดจาก sympathetic over activity

เพศ มักเป็นเพศชาย มากกว่า เพศหญิง

อายุ วัยกลางคน 30-50 ปี

ปัจจัยเสี่ยง-กระตุ้น

มีประวัติพันธุกรรมพบ 10 % (migrain headache พบ 25%)

รูปแบบการนอน

ยาบางอย่าง เช่น nitroglycerin,

สูบบุหรี่ ดื่มเหล้า อาหารเช่น chocolate

ออกกำลังกายอย่างหนัก อุณหภูมิที่สูงขึ้น การอาบน้ำร้อน ได้กลิ่นรุนแรง น้ำหอมที่รุนแรง

ลักษณะอาการปวด

ปวดตุ๊บๆ บริเวณขมับ รอบๆเบ้าตาหลังลูกตาด้านใดด้านหนึ่ง ตาด้านนั้นอาจปวดแดงอักเสบ

ความรุนแรงของอาการปวด จะปวดรุนแรง ปวดมากๆ ทรมาน ต้องหยุดทำกิจกรรม หรือตื่นขึ้นกลางดึก

ปวดจนกระสับกระส่าย อยากเอาศีรษะไปโขกฝาบ้าน อยู่นิ่งไม่ได้ จนต้องเดินไปเดินมา เพื่อหาทางให้มันหายปวด

อาการร่วม ปวดที่ตาเบ้าตา น้ำตาไหล น้ำมูกไหล ด้านที่เป็น ลิมตาลำบาก ***ต้อง r/o glaucoma ก่อน

ระยะเวลาที่ปวด ประมาณ ครึ่ง-1-1.30 ชั่วโมง แล้วจะค่อยๆ หายไปเอง

ปวดเป็นชุด ปวดเป็นซ้ำๆ ทุกวัน ที่เวลาเดิม อาการเดิม

***ปีนี้อาจ ถ้าปีหน้าเป็นใหม่ก็จะเป็นในช่วงเดือนเดียวกับปีที่ผ่านๆมา***

คือ เป็นแบบ seasonal headache

เวลาที่เป็น มักเป็น 7-10 โมงเช้า 2-4 โมงเย็น

จำนวนครั้ง มักปวดครั้งเดียวในแต่ละวันหรือสองครั้งต่อวันได้

อาการอื่น บางรายเท่านั้น มีคลื่นไส้ กลัวแสง กลัวเสียง ขณะปวด

ผู้หญิง ลักษณะอาการคล้ายกัน แต่พบในอายุน้อยกว่า มีอาการคล้ายไมเกรนมากกว่าชาย

การรักษา

รักษาอาการปวด Acute pain

1.Oxygen mask with bag 8-10 L/min ได้ผลพอกับให้ยาแก้ปวดคลัสเตอร์

ให้เวลา 10-15 นาทีก็หาย ไม่ทราบกลไก แต่ได้ผลดี

First medical treatment

คือ 5-Hydroxytryptamine-1(5-HT1) receptor agonists

ทำให้เกิด vasoconstriction ลดการ attack ได้

1.Triptans group : Sumatriptan

sig 6mg sc ซ้ำที่ 24 hr หรือ nasal spra 20 mg ก็ใช้ได้

จะได้ผลดีกว่าการกินยาเม็ด

ตัวอื่น Zolmitriptan, naratriptan, rizatriptan,

almotriptan, frovatriptan และ eletriptan(Relpex)

ใช้รักษาและป้องกันได้

2.Ergot alkaloids with metoclopramide : dihydroergotamine รักษาโดย iv หรือ im

และ ให้ 0.5 mg intranasal bilaterally

อื่นๆ

1.Parenteral opiates ใช้เมื่ออาการปวดไม่ดีเท่าที่ควร

2.Intranasal civamide และ capsaicin ได้ผลดีใน clinical trials

ลดจำนวนครั้งและความรุนแรงได้ แต่ทำให้แสบจมูกขณะใช้

3.Intranasal lidocaine drops

1ml 10%solution ชุบสำลีวางในจมูกแต่ละข้าง ข้างละ 5 นาที

ยาป้องกันปวดศีรษะคลัสเตอร์

ให้ช่วงที่มีอาการ จนกระทั้งหยุดปวดศีรษะแล้ว 2 สัปดาห์

อาจให้หยุดช้าๆเพื่อป้องกันเป็นซ้ำ

1.Calcium channel blocker:ได้ผลดีที่สุดในการป้องกัน

ตัวที่ินิยม Verapamil 80 mg tid pc เพิ่มได้ถ้าจำเป็น ได้ผลดีมาก

ตัวอื่นที่ใช้ได้แก่ nimodipine, diltiazem

2.Lithium เป็น ทางเลืิอกในกรณี cyclical nature CH คล้ายกับในโรค bipolar disorder

Lithium 300-600mg/day ได้ผลดี

3.Sodium valproate ได้ผลดี แต่ควรเป็นยาสำรองกรณีที่แพ้หรือใช้ตัวบนไม่ได้ผล

4.Corticosteroids ได้ผลดีมากในการระงับ CH cycle ป้องกันการเกิดซ้ำได้ผลดี

ให้ high dose ในวัน2-3วันแรก แล้วค่อยๆลด

prednisolone 4*2 3 วัน then 3*2 5 วัน

steroids แนะนำให้ร่วมกับ standard prophylactic agent เช่น verapamil

5.Topiramate

6.tricyclic antidepressants ให้ช่วยป้องกันอาการอื่นๆที่ร่วมกับปวดศีรษะ

7.Somatostatin analog : Octreotide 100mcg sc ได้ผลดีขณะมีอาการปวด

กรณีกินยาไม่ได้ผลเลย ก็ผ่าตัด

การผ่าตัด

Occipital nerve block

วิธีการกระตุ้น posterior hypothalamus

DDX

จากเนื่องอกสมอง จะปวดรุนแรงเป็นเวลานาน ไม่มีช่วงหาย พบความผิดปกติระบบประสาทอื่นๆร่วมด้วย

การดูแล คล้าย ไมเกรน

หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอร์ สูบบุหรี่ น้ำหอมกลิ่นแรง

การออกกำลังกายหนัก