Trigeminal neuralgia

QxDx หญิงมีอายุ ปวดใบหน้าตามเส้นประสาท แสบร้อนเหมือนเข็มแทง รุนแรงสั้นๆเป็นพักๆ

Trigeminal Neuralgia : โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า

เพศ

หญิงมากกว่าชาย

อายุ

วัยผู้ใหญ่-สูงอายุ 50-70 ปี

อาการ

ตำแหน่ง ปวดใบหน้าด้านใดด้านหนึ่ง อาจปวดกระพุ้งแก้ม เหงือกและฟันอย่างรุนแรง บริเวณ maxilla-mandibular area

ความรุนแรง มักมีอาการปวดรุนแรง สั้นๆ

ลักษณะปวด เหมือนโดนเข็มแทง เหมือนไฟช็อต ปวดแสบร้อน บางรายเหมือนปวดฟัน

ช่วงเวลา ปวดรุนแรงเป็นพักๆ ในเวลาสั้นๆไม่กี่นาที แต่เกิดซ้ำๆถี่ๆได้ตลอดวัน มักไม่ปวดตอนนอน

ความถี่ขึ้นกับความไวของจุด trigger point

จุดกระตุ้น Trigger point การสัมผัสบางตำแหน่งอาจทำให้กระตุ้นการปวดได้ เช่น การล้างหน้า แปรงฟัน โกนหนวด พูดคุย เคี้ยว การกลืน เคาะฟัน เป็นต้น เป็นหลังกระตุ้นไม่กี่วินาที

สาเหตุ มีหลายสาเหตุ

ส่วนใหญ่เกิดจาก เส้นเลือดกดทับ CN-V ทำหน้าที่รับความรู้สึกจากช่องปากและใบหน้า

สาเหตุอื่น

-เนื้องอกสมอง กดที่ trigeminal nerve root พบน้อย 2%

-ปลอกประสาทเสื่อม(multiple sclerosis) พบสาเหตุนี้ 2-4% มักมีอาการทั้งสองข้าง และอายุน้อย 20-30 ปี

-Post herpestic neuralgia พบบ่อยในผู้สูงอายุ อาการปวดต่อเนื่อง ปวดแปล๊บๆแสบร้อนได้

-post facial trauma

การวินิจฉัย

จากอาการและอาการแสดง

DDX

- Odontalgia (pulpitis )

- Pain associated with TMJ disorders

- Atypical Facial pain

- Cluster tic syndrome

- idiopathic stabbing headache

- SUNCT syndrome (short-lasting ,unilateral ,neuralgiform pain with conjunctival injection and tearing

- Secondary Trigeminal Neuralgia from CNS lesions

- Post Heerpetic Neuralgia

- Secondary Trigeminal Neuralgia from Facial trauma

- Glossopharyngeal Neuralgia

- Maxillary sinusitis

- Temporal arthritis

การรักษา

ยารับประทาน ใช้รักษาอาการปวดในระยะแรกดีมาก แต่เป็นแค่รักษาอาการไม่ได้รักษาต้นเหตุ

ไม่หายขาด ขาดยาเป็นซ้ำ และ เมื่อรักษาไปจะไม่ค่อยได้ผล

1.Carbamazepine 1^st line drug เริ่ม 100-200 mg Maintenance 200-600-1200 mg

tab 200 mg 1 hs/1*2-2*2 pc

70% อาการดีขึ้น หลังปรับยาขึ้นไปประมาณ 6-8 สัปดาห์

ค่อยๆลดยา หยุดเมื่ออาการหาย 3-6 เดือน

2.Phenytoin 2^nd line drug เริ่ม 200 mg Maintenance 300-500 mg

ใช้ร่วมกับ carbamazepine หรือ baclofen

หริือใช้เมื่อ carbamazepine ไม่ได้ผล

3.Valpoate 600-1200mg

Baclofen (lioresal) เริ่ม 10-15 mg Maintenance 50-60 mg

เป็น gamma-aminobutyric acid agonist จริงๆแล้วเป็น muscle relaxant และ antispasmatic

Clonazepam เริ่ม 1.5 mg Maintenance 1.5-2 mg

การให้ antidepressant ร่วมกับ antiepileptic drug

ลดระดับความปวดได้ ลดความวิตกกังวลต่อความเจ็บปวด

Amitryptyline 10 mg/day ก็พอ

ยาอื่นๆ

-Trileptal, Neurontin

-ยากันชัก Clonazepam, oxcarbazepine ,Iamotrigine ,Vaprolic acid

-กลุ่ม antipsychotic เช่น pimozide ,haloperidol

-กลุ่ม synthetic prostaglandin E1 analog อย่าง Misoprostol

-ใน case severe pain อาจให้ tricyclic antidepressant

ยาแก้ปวด-อื่นที่ไม่ส่งผลต่อการรักษา trigeminal neuralgia : ใช่ไม่ได้ผล

เช่น NSAIDs, Ergotamine ,Tranquilizers ,Sedative hypnotics ,Beta receptor blockers, Serotonin antagonist ,calcium antagonist และ vitamine ทั้งหลายให้แล้วก็ไม่ได้ผลเหมือนกัน

รักษาโดยทำลายเส้นประสาท

1.Percutaneous radiofrequency rhizotomy

2.Radiosurgery

อื่นๆ บอลลูนดทำลายเส้นประสาท, ฉีดกรีเซอรอลทำลายปลอกประสาท เป็นต้น

ข้อดี ได้ผลดี การรักษามีความเสี่ยงต่ำ ไม่ต้องadmit

ข้อเสีย ชาหน้า เหมือนฉีดยาชา

การผ่าตัด

กรณีเส้นเลือดสมองไปกดเบียดเส้นประสาท โอกาสหายสูง ไม่มีปัญหาใบหน้าชา

http://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/admin/article_files/838_1.pdf

http://www.metadon.net/dental/neuralgia.pdf