Embedded Files
Iron study : Ferritin, Serum Fe, TIBC
แล้วคำนวนหา TS ด้วย
Transferrin saturation(TS) = (Serum iron/TIBC) x 100
TIBC = UIBC+Serum Iron
Apoferritin+Fe = Ferritin
การตรวจหาเกี่ยวกับเหล็กในร่างกาย ส่วนใหญ่ใช้วินิจฉัยภาวะ iron deficiency anemia
IRON STUDY เจาะ 3 ตัว Ferritin, Serum Fe, TIBC
และ คำนวนเพิ่ม Transferrin saturation = (Serum iron/TIBC) x 100
1.Serum Ferritin (IDA < 30 mcg/L)
{Apoferritin+Fe = Ferritin}
คือ โปรตีนที่จับอยู่กับเหล็ก ปกติมีน้อย
มองอีกมุม คือ เหล็กที่จับอยู่กับโปรตีน
เป็น โปรตีนที่สะท้อนถึงปริมาณธาตุเหล็กในร่างกาย
กรณี IDA ค่านี้จะต่ำลง ยกเว้น กรณีมีการอักเสบในร่างกายอาจปกติหรือสูงขึ้น
2.Total iron binding capacity(TIBC) ปกติ 250-460 mcg/dl
คือ วัดความสามารถในการจับเหล็กของ transferrin ทั้งหมด
วัดความสามารถของ Transferrin ในการจับเหล็ก โดยดูจากเหล็กที่ต้องการเพิ่ม
เพื่อนำมาจับกับ transferrin
กรณี IDA จะสูงขึ้น
3.Serum iron 50-175 mcg/dl IDA จะต่ำลง
คือ ธาตุเหล็ก ที่จับกับ transferrin
4.Transferrin saturation(TS) 15-55% IDA จะต่ำลง
คือ สัดส่วนของ transferrin ที่จับอยู่กับเหล็ก
TS = (Serum iron/TIBC) x 100
คำอธิบาย
1. Serum ferritin
Ferritin ค่าปกติ
1. Serum ferritin
Ferritin ค่าปกติ
ค่าเฟอร์ริตินของผู้ชาย 30-400 ng / mL(เฉลี่ย 94)
ค่าเฟอร์ริตินของผู้หญิง 13-150 ng / mL(เฉลี่ย 34)
เด็ก (6 เดือน - 15 ปี) 7-140 ng/mL
ทารก (1-5 เดือน) 50-200 ng/mL
เด็กเกิดใหม่ 25-200 ng/mL
Ferritin คือ โปรตีนที่จับกับธาตุเหล็ก หากไม่จับ เป็น Apoferritin
Apoferritin+Fe = Ferritin
แปลผลค่า Ferritine ในสภาวะปกติ
หากสูง หมายถึง มีเหล็กเยอะ หากต่ำมีเหล็กน้อย
เว้น แต่ภาวะไม่ปกติ เช่น มีการอักเสบในร่างกาย ก็แปลว่า มีเหล็กเยอะไม่ได้
สิ่งสำคัญที่ต้องรู้จัก
*ค่านี้จะเปลี่ยนแปลงก่อนตัวชี้วัดอื่น
*ค่านี้จะถูกกระทบด้วยหลายปัจจัย: acute/chronic inflamation, malignancy, liver disease, alcoholism
*กรณีที่มีการอักเสบค่านี้สูงได้ แม้เป็น Iron def ก็อาจจะปกติได้
เรียก Acute phase protein สูงขึ้นในภาวะ Infection, autoimmune disease, malignancy โรคตับ เป็นต้น
เพราะปกติอยู่ใน cell หากเซลล์ถูกทำลาย มีการอักเสบ ในเลือดจึงสูงขึ้นโดยเฉพาะในการอักเสบช่วงแรกๆบางทีเป็น แสน สองแสน ได้ เลย
*Ferritin เป็นเหล็กสะสมในรูปของ soluble form : จะพบอยู่ในเซลล์ โดยเฉพาะ RBC ส่วนใน serum พบเพียงเล็กน้อย
*insoluble form คือ hemosiderin เป็น long term storage form ปล่อยเหล็กยากกว่า ferritin ย้อมติด prussian blue ส่วน ferritin ย้อมไม่ติด
*Ferritin/hemosiderin จะแปรผกผันกัน
- Iron store สูง Hemosiderin จะสูง
- Iron store ต่ำ ferritin จะสูง
2. Transferrin(TF) ได้ 3 ตัว TIBC Serum-Iron TSAT
เป็นโปรตีนทำหน้าที่ขนส่งเหล็ก จะเพิ่มขึ้นเมื่อร่างกายขาดเหล็ก
คิด แบบง่ายๆ ก็คือ Transferrin ก็คือ TIBC นั่นเอง
เพราะ TIBC = UIBC+Serum Iron
Tranferrin = tranferrinจับเหล็ก+tranferrinที่ไม่จับเหล็ก
2. Transferrin(TF) ได้ 3 ตัว TIBC Serum-Iron TSAT
เป็นโปรตีนทำหน้าที่ขนส่งเหล็ก จะเพิ่มขึ้นเมื่อร่างกายขาดเหล็ก
คิด แบบง่ายๆ ก็คือ Transferrin ก็คือ TIBC นั่นเอง
เพราะ TIBC = UIBC+Serum Iron
Tranferrin = tranferrinจับเหล็ก+tranferrinที่ไม่จับเหล็ก
Transferrin ใน serum มี 2 แบบ
-แบบที่จับกับเหล็ก(มี 1/3) ปกติ คือ ประมาณ 1/3 ของ Tranferrin เท่านั้นที่ถูกใช้งาน
-แบบอิสระไม่จับกับเหล็ก(มี2/3)
การดูปริมาณ transferrin ทำทางอ้อม วัดโดยตรงไม่ได้
วิธีวัด คิอ ใช้เหล็กมาจับกับ transferrin จะได้ความสามารถในการจับเหล็ก
TIBC ความสามารถในการจับเหล็กทั้งหมด คือ TF ทั้งหมด
( TIBC = UIBC+Serum Iron ) หากขาดเหล็กร่างกายจะสร้าง TF เิพิ่มขึ้น
UIBC ความสามารถในการจับเหล็กที่เหลืออยู่ คือ TF อิสระ
Serum Iron เหล็กที่ถูกจับไว้โดย TF คือ TF จับเหล็ก
(ค่านี้จะเปลี่ยนตามหลัง serum ferritin และ TIBC)
Transferrin saturation (%)
เปอร์เซนต์ของ transferrin ที่จับกับเหล็ก = (serum iron/TIBC)*100
กรณี Iron def. Anemia ที่มี Iron depletion
Serum Iron ต่ำ TIBC ต่ำ ทำให้ Transferrin saturation ต่ำลงด้วย
ค่าผิดปกติ ที่ว่าขาดธาตุเหล็ก
ผู้ใหญ่ TS < 16 %
เด็ก TS < 14 %
ทารก TS < 12 %
สรุป
Iron def. Anemia : SI ต่ำ TIBC สูง TS ต่ำ
Thallasemia : SI สูง TIBC ต่ำ TS สูงมาก
การรบกวนค่าการทดสอบ Transferrin
Icterus : Bililubin 65 mg/dl
Hemolysis : Hb 100 mg/dl
Lipemia : intralipid 2000 mg/dl
Biotin : 50 mg/dl
Rheumatoid factor : 1,200 mg/dl
คำถาม กรณี โลหิตจาง ในภาวะที่มีการอักเสบร่วมด้วย
การตรวจ Ferritin จะคุ้มหรือไม่เพราะส่วนใหญ่แล้วก็สูงทั้งนั้น
Gemini ตอบว่า
ความคุ้มค่าของการตรวจ Ferritin ในภาวะที่มีการอักเสบ
1.มีประโยชน์ในการประเมินปริมาณธาตุเหล็ก:
แม้ว่าการอักเสบจะทำให้ Ferritin สูงขึ้น แต่หาก Ferritin สูงมาก ๆ ก็อาจบ่งชี้ถึงภาวะเหล็กเกินได้
หรือ หาก Ferritin ต่ำมาก ๆ ก็อาจบ่งชี้ถึงภาวะขาดธาตุเหล็กได้เช่นกัน
2.ใช้ร่วมกับการตรวจอื่น ๆ: การตรวจ Ferritin ควรใช้ร่วมกับการตรวจอื่น ๆ
เช่น Serum iron, Transferrin saturation (TSAT), และ Total iron-binding capacity (TIBC) เพื่อให้ได้ข้อมูลที่ครบถ้วนมากขึ้น
3.พิจารณาอาการทางคลินิก: การแปลผล Ferritin ควรพิจารณาร่วมกับอาการทางคลินิกของผู้ป่วย เช่น อาการอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ใจสั่น สีผิวซีด เป็นต้น
การแปลผล Ferritin ในภาวะที่มีการอักเสบ
1.Ferritin สูง: อาจบ่งชี้ถึงภาวะเหล็กเกิน หรือ ภาวะที่มีการอักเสบ หรือ ทั้งสองอย่างร่วมกัน
กรณีการอักเสบ แล้วสูงไม่มากจะบอกไม่ได้ว่า ขาดธาตุเหล็ก
2.Ferritin ต่ำ: อาจบ่งชี้ถึงภาวะขาดธาตุเหล็ก แม้ว่าจะมีภาวะการอักเสบอยู่ก็ตาม
3.Ferritin ปกติ: อาจบ่งชี้ว่าปริมาณธาตุเหล็กอยู่ในระดับปกติ หรืออาจบ่งชี้ว่าภาวะการอักเสบกำลังบดบังภาวะขาดธาตุเหล็กอยู่
คำถามปิดท้าย
คำถาม การที่ค่า Ferritin สูง จะมีผลอย่างไรต่อค่า Serum Iron
ในภาวะปกติ:
หาก Ferritin สูง แสดงว่าร่างกายมีธาตุเหล็กสะสมมาก ซึ่งอาจส่งผลให้ Serum Iron สูง ขึ้นได้เช่นกัน
ในภาวะที่มีการอักเสบ:
1.การอักเสบจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้าง Ferritin เพิ่มขึ้น
2.แต่ในขณะเดียวกัน การอักเสบจะกระตุ้นให้ร่างกายสร้าง Hepcidin ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ยับยั้งการดูดซึมธาตุเหล็กจากลำไส้และการปลดปล่อยธาตุเหล็กจากเซลล์เก็บกัก
3.ดังนั้น ในภาวะที่มีการอักเสบ Ferritin อาจสูงขึ้น แต่ Serum Iron อาจต่ำลง
เนื่องจากธาตุเหล็กถูกกักเก็บไว้ในเซลล์เก็บกักและไม่ถูกปล่อยออกมาในกระแสเลือด
ในภาวะเหล็กเกิน:
ในภาวะเหล็กเกิน เช่น Hemochromatosis ร่างกายจะสะสมธาตุเหล็กมากเกินไป
ซึ่งส่งผลให้ทั้ง Ferritin และ Serum Iron สูงขึ้น
คำถาม Ferritin สูง ในภาวะการอักเสบ ค่า SerumFe TS TIBC จะแปลอย่างไร
ในภาวะโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก :ค่า Serum iron และ TSAT จะต่ำ ในขณะที่ค่า TIBC จะสูง
ในภาวะโลหิตจางจากการอักเสบ :ค่า Serum iron และ TIBC จะต่ำ แต่ค่า TSAT อาจปกติหรือต่ำเล็กน้อย
บทสรุปง่ายๆ ละกัน
Ferritin เหล็กสะสม : เยอะจริง หรือ เยอะปลอม
Transferrin(TIBC) คือ ยานพาหนะขนเหล็ก : ต้องการเหล็กมากยานจะมาก TIBC สูง
ยานเปล่ามากไม่มีเหล็กให้ขน TS ต่ำ Fe ต่ำ
ยานเต็มหมด TS สูง Fe เต็มไปหมด
ปกติถ้าค่า Ferritin ต่ำ คือ ขาดธาตุเหล็ก (Fe ต่ำ TIBC สูง TSAT ต่ำ)
โลหิตจางไม่ปกติ เช่น Thallasemia หรือ การอักเสบ Ferritin จะสูง
>Ferritin สูง TIBC สูงด้วยคือ โลหิตจางจากขาดเหล็ก
>Ferritin สูง TIBC ต่ำด้วยคือ โลหิตจางจากการอักเสบ (ไม่ได้ขาดธาตุเหล็ก)
ref.
https://www.tsh.or.th/file_upload/files/v1%20n1%20077.pdf
https://www.tsh.or.th/file_upload/files/v1%20n1%20077.pdf
Page updated
Google Sites
Report abuse