Iron deficiency anemia
Iron deficiency anemia
Qx Dx: MCV ↓,MCHC ↓, RDW ↑, Ferritin ↓,TIBC ↑
Qx Rx: FBC 1*3 pc, Hb↑2g/dl in 4 wk
นิยาม IDA
เป็นภาวะซีด เนื่องจากเหล็กสะสมลดลง
เหล็กสะสม มี 2 แบบ
-Soluble form : Ferritin เป็นส่วนใหญ่ จะอยู่ในเซลล์ พบใน serum เพียงเล็กน้อย
-Insoluble form : Hemosiderin เป็นส่วนน้อย ย้อมติด prussian blue ส่วน ferritin ย้อมไม่ติด
Hemosiderin เป็น long term storage form ปล่อยเหล็กยากกว่า ferritin
Ferritin/hemosiderin จะแปรผกผันกัน iron storeสูง Hemosiderinจะสูง iron storeต่ำ ferritinจะสูง
การขนส่ง
ปกติเหล็กจะถูกจับและขนส่งโดย tranferrin ในกระแสเลือดไม่ลอยอิสระ
ร่างกายขาดเหล็กต้องสร้าง transferrin เพิ่มขึ้น เพื่ือเพิ่มความสามารถในการจับเหล็ก
ปริมาณเหล็กในร่างกาย
ปริมาณเหล็กในร่างกายทั้งหมด = 4,000 mg
Red blood cell = 1,800 mg
Liver = 1,000 mg
macrophage(600mg) = 600 mg
muscle myoglobin = 300 mg
bone marrow = 300 mg
tranferrrin = 3 mg
ร่างกายเราสูญเสียเหล็กวันละ 1-2 mg
การดูดซีม
การดูดซึมเหล็กจากอาหารได้ประมาณ 10-20% ของปริมาณเหล็กในอาหาร
ปริมาณเหล็กในอาหารที่ผู้ชายต้องได้รับประมาณ 10 gm,หญิงวัยเจริญพันธุ์ 15 gm
รูปแบบ ของ Heme-Fe ดูดซึมได้ดีที่สุด(เนื้อ หมู ปลา ไก่)
รูปแบบ ของ non-Heme-Fe ดูดซึมได้ไม่ดี(ผัก พืช)
สาเหตุ IDA
1.ร่างกายมีความต้องการเพิ่ม : ตั้งครรภ์ เด็กกำลังโต
2.กินไม่พอ : ภาวะทุพโภชนาการ กินน้อย ไม่พอกิน
3.ดูดซึมน้อย : chronic disease, malabsorbtion, short bowel etc.
4.เสียเลือด : จากโรค(PU,esophagitis,colon cancer, hook worm…) จากยา(ASA, NSAID…) ให้เลือด(Blood donor)
อาการและอาการแสดง
ซีด เพลีย ไม่มีแรง สับสบ เด็กไม่โต
อื่นๆ อาการของ chronic blood loss
ลิ้นเลี่ยน(grossitis)เล็บเป็นช้อน(spoon nail)angulat stomatitis(ขาดอาหารB12)
Diagnosisใช้ CBC, serum ferritin, TIBC 3 ตัวก็พอ
1.CBC
HB male< 13 g/dl, female < 12 g/dl เด็ก 2-8ปี <11g/dl
MCV < 80 fl (microcyte) = Hct/RBC count
MCHC < 31-37 g/dl (hypochromic) = Hb/Hct
RDW > 11.5-14.5% ความแปรปรวนของขนาดเม็ดเลือดแดง
2.Iron study
Serum ferritin < 30 mcg/l ค่านี้จะเปลี่ยนแปลงก่อนค่าอื่น
แต่มีข้อจำกัด อาจถูกกระทบด้วย ภาวะ inflammation, malignancy, cirrhosis etc. ทำให้ ferritin สูงขึ้น
TIBC(total iron binding capacity) สูงขึ้น ปกติ 250-460 mg/dl
= unsaturated iron binding capacity+ serum iron(sat.iron.binding.cap.)
คือความสามารถในการจับเหล็ก ซึ่งก็คือปริมาณ transferrin ที่อิสระและที่จับกับเหล็กนั้นเอง
Serum Iron น้อยลง ปกติ 50-150 mcg/dl ค่านี้จะเปลี่ยนแปลงตามหลัง ferritin และ TIBC
= iron ที่จับกับ transferrin การวัดระวัง diurnal variation สูงเช้า ต่ำบ่าย
3. Test อื่นๆ
CHr reticulocyte hemoglobin content วัดปริมาณ Hb ใน reticulocyte
< 28 pg in adult, <26 pg in child
ZnPP zine portoporphylin เมื่อขาดเหล็ก สังกะสีจะเข้า chelate กับ portoporphylin แทน
สูงขึ้น ปกติ 16-65 mcg/dl ใน thalassemia ค่า ZnPP ปกติ
sTfR serum transferrin receptor สะท้อนจำนวน transferrin recepture ของ immature RC ในไขกระดูก
สูงขึ้นเป็น 10-15 mg/l ปกติ 5-8.3 mg/l by ELISA
Bone marrow biopsy มักไม่ทำกัน
การรักษา
1. Oral iron therapy
- forrous sulfate(300mg เหล็กมี 60 mg)
sig. 1*3 pc Hb↑2g/dl in 4 wk
site effect คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย/ผูก
2. Parenteral iron therapy สำหรับ ผู้ป่วยกินไม่ได้ มีปัญหาการดูดซึม หรือกินเหล็กแล้วไม่ได้ผล
-iron dextran
-sodium ferric gluconate(SFG)
-Iron sucrose
Ref.