Kto może udzielać fatw

Przekład Iman

Mamy nadzieje, że artykuł ten posłuży do wyjaśnienia opinii uczonych odnośnie tego, kto posiada odpowiednie kwalifikacje do wydawania fatw lub werdyktów religijnych, bo jest to sprawa, którą w dzisiejszych czasach muzułmanie lekceważą, na przykład udając się do zwykłych ludzi i prosząc ich o werdykty. Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) ostrzegł nas, że coś takiego nastąpi w wyniku śmierci uczonych. Kiedy oni przeminą i ich nie będzie, ludzie zaczną obierać na swoich przywódców - ignorantów i będą zadawać im pytania (szukając werdyktów) dotyczące religii. Oni odpowiedzą i sprowadzą na złą drogę ludzi, jak i samych siebie.

* * *

Zaprawdę, do spraw, co do których panuje zgoda w religii, należy fakt, że człowiek zostanie zapytany o każde słowo, jakie wypowiedział w życiu doczesnym. Allah mówi (interpretacja znaczenia):

[Koran 50:18] {Człowiek nie wypowie ani jednego słowa, które by nie dotarło do będącego przy nim nadzorcy.}

On zostanie zapytany o każdy czyn, jakiego dopuściły się członki jego ciała. Allah mówi (interpretacja znaczenia):

[Koran 74:38] {Każda dusza jest poręką na to, co sobie zyskała.}

Zostanie nawet zapytany o każdą myśl, która przemknęła przez jego umysł i duszę, i którą wprowadził w życie. Allah mówi (interpretacja znaczenia):

[Koran 2:284] {I czy wy ukazujecie to, co jest w waszych duszach, czy też ukrywacie, Allah z tego zażąda od was rachunku}.

Tak więc ludzie zostaną przepytani o wszystkie ich uczynki, słowa, sprawy wewnętrzne i zewnętrzne. I o to, jak je wszystkie połączyli z religijnymi zasadami, które dotyczą każdej z nich, jak to, co jest dozwolone i to, co jest niedozwolone. I zostaną pociągnięci do odpowiedzialności za to wszystko, otrzymując zań zapłatę w Życiu Przyszłym, w Raju lub w Piekle. Stąd jasną staje się konieczność, by muzułmanie pytali i dowiadywali się o zasady religijne dotyczące każdej dużej i małej rzeczy na tym świecie. Jest tak, ponieważ żaden muzułmanin, bez wyjątku, nie jest w pełni świadom, ani nie posiada pełnej wiedzy na temat każdej zasady religijnej. Słowa ‘fatwa i futja odnoszą się do wyjaśnienia zasady. Mówi się: „Faqih (uczony prawa islamskiego - fiqh) wydal fatwę odnośnie takiej a takiej kwestii.”, kiedy wyjaśnił on zasadę, jaka nią rządzi. A istifta ma miejsce wtedy, gdy ktoś zadaje pytanie, poszukując zasady. Allah mówi (interpretacja znaczenia):

[Koran 4:176] {Pytają cię o religijny werdykt. Powiedz: „Allah daje wam werdykt o dziedziczeniu w linii bocznej (al-Kalala – ludzie, którzy umierają nie pozostawiając po sobie ani potomków ani przodków)”}

Oczywistym jest, że pierwszą osobą do wydawania fatw z tego narodu, o najwyższej pozycji, najbardziej prawdomówną, najdokładniejszą w wyjaśnianiu i najlepszą z nich w dojściu do (właściwego werdyktu), oraz najbardziej miłosierną dla ludzi, był Wysłannik Allaha (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) – ten, który był rzetelny w dostarczeniu Posłania, Muhammad Ibn Abdullah, (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim). [1]

Dlatego zdolność do wydawania werdyktów (fatw) należy do najwyższych pozycji pod względem zaszczytu, najlepszych pod względem statusu, aczkolwiek najpoważniejszym, jeśli chodzi o niebezpieczeństwo i najbardziej dyskusyjnym przed Allahem i muzułmanami. Wielka jest w rzeczy samej odpowiedzialność, jaka spoczywa na barkach muftich (tych, którzy wydają werdykty).[2]

Mufti to osoba, która informuje o prawie/zasadzie, jaką ustanowił Allah, na podstawie świadomości i znajomości dowodów, na których zasada ta się opiera.[3]

1 - Islam: tzn. musi być muzułmaninem.

2 - Taklif: tzn. stan, w którym osoba staje się odpowiedzialna za swoje czyny, tj. osiąga wiek dojrzałości i jest zdrowa umysłowo.

3 - Adala: sprawiedliwość/bezstronność/wiarygodność.

Co do tych trzech pierwszych warunków zgodni są jednogłośnie wszyscy uczeni.

1 - Idżtihad – taka jest opinia większości uczonych. Warunki idżtihadu to:

- znajomość Koranu i Sunny: tzn. szczegółowa znajomość ich zawartości powiązanej z zasadami, a zdobywa się ją poprzez zapamiętanie obszernej części ich obydwu. Lub może posiadać po prostu zdolność do pojęcia i zrozumienia ich w łatwy i umiarkowany sposób, znając aspekty dowodów z Koranu i hadisów, będąc zdolnym do odróżnienia hadisu autentycznego od błędnego, znając to, co znosi i to, co jest znoszone, to co ogólne i to co specyficzne, oraz to co absolutne i to co ograniczone.[4]

- znajomość języka arabskiego: wiedza muftiego powinna być wiedzą, która czyni go zdolnym do zrozumienia Koranu i Sunny w języku i mowie Arabów.

- znajomość podstaw fiqhu: jest to podstawa dla muftiego, ponieważ poprzez nią staje się on świadom konceptów zasad i dociera do szczegółowych dowodów.

- znajomość jednomyślnych opinii uczonych (idżma) i różnic w opiniach (ichtilaf): po to, by nie wyszedł poza wspólnotę uczonych. I po to, by jego preferencja (wobec jakiejś opinii), która zgodna jest z dowodami z Księgi i Sunny, mieściła się w zakresie opinii, co do których istnieją różnice.

2 - Musi posiadać przymioty intelektualnego geniusza i dobry rozum. Werdykt osoby głupiej i ograniczonej nie jest właściwy/poprawny, tak samo jak osoby, która popełnia zbyt dużo błędów.[5]

Wobec powyższego, jasnym jest, że werdykt (fatwa) osoby, która ślepo podąża za jakąś szkołą (mazhhab) nie jest ważny. Ślepy naśladowca (muqallid) to ten, kto bierze słowa (tzn. opinie) innej osoby bez (znajomości) dowodów, na której się ona opiera.[6] W swej rozprawie pt.: Al-Qałl-ul-Mufid fi al-Idżtihad łat-Taqlid, Imam Asz-Szałkani [...] powiedział: „Co sądzę o ślepym naśladowcy wydającym werdykty, to, że nie jest mu dozwolone wydawać werdyktów dla tych, którzy go o nie proszą, odnośnie decyzji Allaha lub Jego Wysłannika (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) lub odnośnie prawdy, lub nawet tego, co zostało ustanowione w religii, lub tego, co jest dla nich dozwolone, a co zabronione. Jest tak, ponieważ ślepy naśladowca nie jest świadom żadnej z tych rzeczy. I nikt ich nie zna, oprócz mudżtahida.”

Oto, co powiedzieli uczeni w związku z przepisami wydawania werdyktów i warunków, jakie musi spełniać mufti. Z woli Allaha, zebrałem je w streszczenie. Ma ono na celu uniemożliwienie fałszu tym, którzy starają się umniejszyć kwalifikacje niezbędne do wydawania werdyktów, oraz aby wycofali się z własnych oszustw. Bo, na Allaha, oni nie docierają do prawdy w ich ślepym naśladownictwie. Jak więc mogliby dokonywać ifta (wydawać werdykty) i idżtihadu? I w rzeczy samej, są wśród nas tacy, którzy nie spełniają tych warunków, nie wspominając już o tym, że są ich świadomi, i że ich obowiązują. Ponadto towarzyszą temu obraźliwe słowa, obce sposobowi mówienia i zachowania uczonych, nieprzystające nawet normalnemu muzułmaninowi.

Abul-Haris Ali Ibn Hasan Ibn Ali Ibn Abil-Hamid al-Halabi al-Asari

Sobota, czwarty dzień miesiąca Rabi As-Sani, 1407H

Ze wstępu do książki pt.: Salah-al-Alam bi-Ifta-il-Alim, autorstwa Hamid Ibn Ali al-Imadi, str. 3-8;

[1] Ibn Al-Qajjim, ‘I‘lam-ul-Muwaqqi‘in’, (1/11)

[2] Izz-ud-Din al-Chatib at-Tamimi, ‘Al-Fatwa ła Alaqatuha bil-Mudżtama’, str. 6-8

[3] Ibn Hamdan, ‘Sifat-ul-Fatwa’, str.4

[4] Patrz: Ibn Mulaqqin, ‘At-Tazkira fi Ulum-il-Hadis’, nr 41-45

[5] Muhammad Suliman al-Aszqar, ‘Al-Futja ła Manahidż-ul-Ifta’, 26-29 Uczeni ustalili kilka warunków, które musi spełniać mufti, by być zdolnym do wydawania fatw. Jest ich pięć:

[6] 'Al-Futja ła Manadż-ul-Ifta’, 26-29