43. KSIĘGA O POŻYCZKACH, ICH SPŁACIE, ZAMROŻENIU MIENIA I JEGO UTRACIE

W imię Boga, Miłosiernego, Litościwego!

43. KSIĘGA O POŻYCZKACH, ICH SPŁACIE, ZAMROŻENIU MIENIA I JEGO UTRACIE

1. Rozdział: Ten, kto kupuje nie mając w ogóle lub przy sobie pieniędzy zobowiązując się uregulować należność w odroczonym terminie

2255. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Podczas jednej z wypraw wojennych Proroka, w której brałem z nim udział, zapytał: „Co jest z twoim wielbłądem? Może mi go sprzedaż?” - i zgodziłem się, i przyjechawszy do Medyny, rankiem zaprowadziłem do niego zwierzę, a on zapłacił mi jego cenę.

2256. Przekazał Al-Amasz: Kiedy byliśmy u Ibrahima, wspomnieliśmy o zastawie w sprzedaży salam. I Ibrahim powiedział, iż wie od Aswada, że Aisza rzekła: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, kupił od Żyda żywność odraczając termin zapłaty i zastawił u niego żelazne uzbrojenie.

2. Rozdział: Pożyczanie pieniędzy z zamiarem zwrotu lub roztrwonienia

2257. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Bóg spłaci dług tego, kto pożycza z zamiarem zwrotu; ukarze zaś tego, kto pożycza, by trwonić”.

3. Rozdział: Spłata długów

Bóg Wszechmocny rzecze:

{Zaprawdę, Bóg nakazuje wam, abyście oddawali powierzone dobra ich właścicielom! A jeśli sprawujecie sądy wśród ludzi, to sądźcie według sprawiedliwości: Zaprawdę, jakże wspaniałe jest to, do czego Bóg was nawołuje! Zaprawdę, Bóg jest słyszący, widzący!}. [4:58]

2258. Przekazał Abu Zarr: Pewnego razu, gdy towarzyszyłem Prorokowi, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, ujrzał górę Uhud i rzekł: „Nie chciałbym mieć złota jak Uhud, chyba że nic z niego, nawet dinar nie zostałoby ze mną ponad dzień czy trzy. Choć jednego zatrzymałbym na spłatę długów”. I dodał: „Ci, którzy zgromadzili wielkie bogactwa otrzymają najmniejszą nagrodę w Życiu Przyszłym - poza tymi, którzy wydają o tak i tak, lecz takich jest niewielu”. I oddalił się, poleciwszy mi zostać na miejscu. Gdy dobiegł mnie jakiś głos, już miałem ruszyć ku niemu, lecz przypomniałem sobie, co mi rzekł. Gdy wrócił, zapytałem: Posłańcu Boga, czyj głos słyszałem (lub: cóż to był za głos, który słyszałem)? A on rzekł: „Słyszałeś coś?”. Potwierdziłem, a on rzekł mi: „To Gabriel przybył do mnie i rzekł: Każdy z twoich współwyznawców, który umrze nie oddając czci nikomu poza Bogiem, dostąpi Raju”. Rzekłem: Nawet, jeśli dopuścił się tego i tego [kradzieży i cudzołóstwa]? A Prorok odparł: „Tak”.

2259. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Gdybym miał złota jak góra Uhud nie chciałbym, aby zostało u mnie ponad trzy dni, poza tym, co zatrzymałbym na spłatę długów”.

4. Rozdział: Odroczenie terminu płatności za wielbłądy

2260. Przekazał Abu Hurajra: Przekazał Abu Hurajra: Do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przybył mężczyzna i tak natarczywie zaczął domagać się zwrotu długu, iż towarzysze chcieli nań napaść, lecz Posłaniec Boga rzekł im: „Dajcie mu pokój. Każdemu wolno dochodzić swoich praw”. Po tym, Posłaniec Boga rzekł im: „Dajcie mu wielbłąda, który liczy tyle lat, co liczył jego”. A ludzie powiedzieli: Posłańcu Boga, wielbłąd, który jest u nas, liczy więcej lat. I Posłaniec Boga rzekł im: „Dajcie mu, albowiem najlepszym z was jest ten, kto najpiękniej spłaca długi”.

5. Rozdział: Domaganie się zwrotu długu w piękny sposób

2261. Przekazał Huzajfa: Słyszałem, jak Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Mężczyzna umarł i przepytywano go. I rzekł: Handlowałem udzielając bogatemu zwłoki w spłacie długu, a ubogiemu dług zmniejszając. I dostąpił łaski darowania kar za grzechy”. Abu Masud stwierdził, że również słyszał to od Proroka.

6. Rozdział: Czy można w zamian za pożyczonego wielbłąda zwrócić starszego

2262. Przekazał Abu Hurajra: Mężczyzna przyszedł do Proroka domagając się zwrotu [użyczonego] wielbłąda, i Posłaniec Boga polecił towarzyszom, by mu oddali, lecz ci rzekli: Znaleźliśmy jedynie starszego i lepszego od tego, którego on się domaga. [Prorok polecił dać mu tego wielbłąda]. I mężczyzna rzekł: „Spłaciłeś twój dług sowicie. Niech i ciebie Bóg sowicie wynagrodzi”. Posłaniec Boga rzekł: „Dajcie mu, albowiem najlepszym jest ten, kto najpiękniej spłaca długi”.

7. Rozdział: Piękna spłata długów

2263. Przekazał Abu Hurajra: Prorok winien był mężczyźnie wielbłąda w określonym wieku i ów przyszedł domagając się jego zwrotu. I Prorok polecił towarzyszom, by zwrócili mu dług i ci szukali wielbłąda w tym samym wieku, lecz znaleźli starszego o rok. I Prorok polecił im go dać. Na to mężczyzna rzekł: „Spłaciłeś twój dług sowicie. Oby Bóg sowicie cię nagrodził”. I Prorok rzekł: „Najlepszym jest ten, kto najpiękniej spłaca długi”.

2264. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Udałem się do Proroka, gdy był w meczecie - według Miswara, Dżabir poszedł przed południem – i polecił mi odmówić dwurakatową modlitwę, a potem zwrócił mi z nadwyżką to, co był mi winien.

8. Rozdział: Jeśli dłużnik spłaci mniej niż powinien [za zgodą wierzyciela] lub zostanie zwolniony z długu, jest to dozwolone

2265. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Mój ojciec poniósł śmierć męczeńską w dniu bitwy pod Uhud i zostawił długi. Wierzyciele domagali się spłaty należności, toteż udałem się do Proroka a on rzekł, aby wzięli owoce z mego ogrodu i zwolnili mojego ojca z długu, ale odmówili. A zatem Prorok nie dał im z mego ogrodu i powiedział, że przyjdzie do mnie następnego ranka. I przybył wcześnie i przechadzając się wśród palm daktylowych prosił Boga o błogosławieństwo dla ich owoców. I gdy zebrałem daktyle, spłaciłem wierzycieli i jeszcze ich dla nas zostało.

9. Rozdział: Wolno wyrównać rachunki spłacając dług lub dając daktyle za daktyle, lub inne rzeczy nie ważąc ani nie odmierzając ich (jeśli wierzyciel się na to zgodzi)

2266. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Mój ojciec umarł i winien był żydowi trzydzieści awsuqów daktyli. Poprosiłem Żyda, by odroczył spłatę długu, lecz odmówił. Zwróciłem się zatem do Posłańca Boga, by wstawił się za mną u niego, i Posłaniec Boga odwiedził go i prosił, by przyjął w zamian owoce moich palm daktylowych, lecz ów odmówił. I Posłaniec Boga przyszedł do mego ogrodu palm daktylowych, przechadzał się wśród drzew i polecił mi dokonać zbiorów i oddać to, co należne. I gdy Posłaniec Boga oddalił się, zerwałem daktyle i oddałem trzydzieści awsuq i zostało jeszcze siedemnaście dla mnie. Gdy udałem się do Posłańca Boga, by powiedzieć o tym, co zaszło, zastałem go na modlitwie asr. Po modlitwie wspomniałem mu o nadmiarze owoców, i Posłaniec Boga polecił mi opowiedzieć o tym Umarowi Ibn Al-Chattabowi. Poszedłem zatem do Umara, a ten wysłuchawszy mnie, rzekł: Wiedziałem, że Bóg pobłogosławi twój ogród, skoro Posłaniec Boga w nim się przechadzał.

10. Rozdział: Prośby do Boga o ochronę przed długami

2267. Przekazała Aisza: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, prosił Boga w modlitwach: „Boże, proszę Cię o ochronę przed grzechami i długami”. Ktoś rzekł: Posłańcu Boga, często prosisz Boga o ochronę przed długami. A on odparł na to: „Ten, kto ma długi, kłamie i łamie składane obietnice”.

11. Rozdział: Modlitwa pogrzebowa za tego, kto zostawił długi

2268. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Majątek zmarłego należy się spadkobiercom, lecz jeśli potomstwo, które zostawia jest słabe, my będziemy zeń łożyć na ich utrzymanie”.

2269. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Bliższy jestem wiernym niż oni są sami sobie na tym świecie i w Życiu Przyszłym, i jeśli chcecie, recytujcie słowa Boga: {Prorok jest bliższy wiernym aniżeli oni sami sobie} [33:6]. Zatem, jeśli prawowierny umrze, majątek, który zostawi będzie dla jego spadkobierców, lecz jeśli zostawi długi do spłacenia lub potomstwo w potrzebie, niech przyjdą do mnie, albowiem ja jestem opiekunem zmarłego”.

12. Rozdział: Zwlekanie ze spłatą długu przez bogatego jest niesprawiedliwością

2270. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Zwlekanie ze spłatą długu przez bogatego jest niesprawiedliwością”.

13. Ten Rozdział: Ten, kto ma prawo może się go domagać

Prorok rzekł: „Zwłoka w spłacie należności, której dopuszcza się ów, którego stać na jej uregulowanie, uzasadnia jego ujawnienie przez pożyczkodawcę i wymierzenie kary”.

Ujawnienie oznacza, że pożyczkodawca ogłasza publicznie, iż dłużnik opóźnia spłatę należności. Karą jest uwięzienie zgodnie z prawem.

2271. Przekazał Abu Hurajra: Mężczyzna przyszedł do Proroka domagając się ostrymi słowy spłaty należności, toteż towarzysze Proroka chcieli nań napaść, lecz Prorok rzekł: „Zostawcie go. Każdy ma prawo domagać się swych praw”.

14. Rozdział: Jeśli udzieli się pożyczki, sprzeda z odroczonym terminem płatności lub odda na przechowanie i nowy posiadacz zrujnuje się, poprzedni właściciel ma więcej prawa niż inni do odzyskania swej rzeczy, jeśli znajdzie ją u zrujnowanego

Al-Hasan powiedział: Jeśli ktoś zrujnuje się i zostanie za takiego uznany, nie wolno mu wyzwalać niewolników ani niczego sprzedawać i kupować.

Sa’id Ibn al-Musajjab powiedział: Usman orzekł, że to, co wierzyciel wziął od dłużnika nim ten się zrujnował, należy się wierzycielowi. Jeśli ktoś rozpozna swe rzeczy, ma do nich więcej prawa niż inny wierzyciel.

2272. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Jeśli ktoś znajdzie swe rzeczy u tego, kto się zrujnował, ma do nich więcej prawa niż inny”.

15. Rozdział: Opóźnienie spłaty długu o dzień lub więcej i nie uznanie tego za zwłokę

Dżabir powiedział: Kiedy wierzyciele mego ojca zaczęli natarczywie domagać się spłaty długu, Prorok wstawił się u nich, by wzięli w zamian daktyle z mego ogrodu palmowego, ale odmówili. I Prorok nie dał im daktyli ani nie polecił mi ich dla nich zerwać, tylko rzekł: „Przyjdę do was jutro”. I przyszedł rankiem i prosił Boga o błogosławieństwo dla owoców mego ogrodu i spłaciłem dług w całości.

16. Rozdział: Kto sprzedał mienie tego, kto się zrujnował lub biedaka i podzielił pieniądze wśród wierzycieli lub dawał je (po trochu) temu człowiekowi, by wydawał na swoje sprawy

2273. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Mężczyzna poprzysiągł niewolnikowi wolność po swej śmierci. I Prorok zapytał: „Kto kupi ode mnie tego niewolnika?”. I kupił go Nu’ajm Ibn Abd Allah, zaś Prorok wziąwszy jego cenę, przekazał ją właścicielowi niewolnika.

17. Rozdział: Wolno pożyczać pieniądze lub odraczać spłatę należności na określony czas

Ibn Umar powiedział odnośnie pożyczek na określony czas: Nie ma nic przeciwko temu, nawet jeśli dłużnik zwraca dług z nawiązką, pod warunkiem, że pożyczkodawca tego nie zaznaczył.

Ata i Amr Ibn Dinar powiedzieli: Pożyczkodawca nie ma prawa domagać się zwrotu należności przed upływem terminu płatności.

2274. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, wspomniał Izraelitę, który poprosił innego Izraelitę o pożyczkę, i ów udzielił mu jej na określony czas. (Tu Abu Hurajra przytoczył resztę hadisu.)

18. Rozdział: Wstawianie się o zmniejszenie długu

2275. Przekazał Dżabir: Kiedy umarł Abd Allah, zostawił dzieci i długi i poprosiłem wierzcieli, aby umorzyli część długów, lecz odmówili. Udałem się zatem do Proroka, by wstawił się u nich, ale i jemu odmówili. A zatem Prorok rzekł mi: „Podziel daktyle oddzielnie podług rodzaju: izq ibn zajd, lajjin i adżwa, wezwij wierzycieli i czekaj na mnie”. Gdy to zrobiłem, Prorok przybył i usiadł przy daktylach i zaczął odmierzać dla każdego należność i spłacił ich w całości, daktyli zaś zostało tyle, ile było przedtem, jakby w ogóle ich nie tknięto. Kiedy indziej, wziąłem udział w jednej z wypraw wojennych z Prorokiem i jechałem na wielbłądzie, który był strudzony i zostawał w tyle. I Prorok szturchnął go od tyłu i rzekł, bym mu go sprzedał, zaznaczając, że mogę dojechać na nim do Medyny. W pobliżu Medyny, poprosiłem Proroka o zgodę na udanie się do domu. Rzekłem: „Posłańcu Boga, niedawno się ożeniłem”. Prorok zapytał: „Z dziewicą czy z kobietą doświadczoną?”. Rzekłem: Doświadczoną. Abd Allah (mój ojciec) umarł i zostawił małe córki, toteż wziąłem za ją za żonę, aby je wychowała i nauczyła dobrych manier. Prorok rzekł na to: „Ruszaj do rodziny”. Na miejscu, wspomniałem wujowi ze strony matki o sprzedaży wielbłąda, a on mnie zganił. Na to, rzekłem, jak bardzo był powolny i wycieńczony i o tym, co Prorok zrobił i jak go pogonił. I gdy przybył Prorok, udałem się doń rano z wielbłądem, a on dał mi wielbłąda, jego cenę oraz przysługujący mi tak, jak innym udział w zdobyczach wojennych.

19. Rozdział: Co zostało zabronione względem marnotrawienia dóbr

I słowa Wszechmocnego Boga:

{A Bóg nie lubi zepsucia...} [2:205],

{Zaprawdę Bóg nie pozwoli aby pomyślnie rozwijało się dzieło tych, którzy sieją zepsucie…} [10:81],

{Czy twoja modlitwa nakazuje ci, abyśmy poniechali tego, co czcili nasi ojcowie, albo abyśmy przestali czynić z naszym majątkiem to, co chcemy} [11:87]

oraz

{I nie dawajcie nierozumnym waszych dóbr…} [4:5].

Wystrzeganie się tych rzeczy i tego, co zostało zabronione w kwestii oszukiwania i nieuczciwości.

2276. Przekazał Ibn Umar: Do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przyszedł mężczyzna i rzekł: Często mnie oszukują w handlu. I Prorok rzekł mu: „Za każdym razem, gdy będziesz kupował, mów [sprzedawcy]: Bez oszukiwania”. I odtąd mężczyzna ów tak czynił.

2277. Przekazał Al-Mughira Ibn Szuba: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Bóg zabronił wam nieposłuszeństwa matkom, grzebania córek żywcem, zaniedbywania obowiązków (nieprzestrzegania praw należnych innym) i żebraniny. I Bogu wstrętne są pusta i grzeszna gadanina, zadawanie zbyt wielu pytań i marnotrawstwo”.

20. Rozdział: Niewolnik jest opiekunem majątku właściciela i nie może używać go bez jego zgody

2278. Przekazał Abd Allah Ibn Umar: Słyszałem, jak Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Wszyscy jesteście opiekunami i odpowiedzialni jesteście za ludzi i rzeczy, nad którymi powierzono wam pieczę. Imam [przywódca] jest opiekunem poddanych i jest za nich odpowiedzialny; mężczyzna jest opiekunem rodziny i jest za nią odpowiedzialny; kobieta jest opiekunką gospodarstwa męża i jest za nie odpowiedzialna; sługa jest opiekunem majątku pana i jest zań odpowiedzialny”. Myślę, że powiedział również: „Mężczyzna jest opiekunem majątku ojca i jest zań odpowiedzialny. Wszyscy jesteście opiekunami i odpowiedzialni jesteście za ludzi i rzeczy, nad którymi powierzono wam pieczę”.