10. KSIĘGA O WEZWANIU NA MODLITWĘ (AZAN)

W imię Boga, Miłosiernego, Litościwego!

10. KSIĘGA O WEZWANIU NA MODLITWĘ (azan[1])

1. Rozdział: Kiedy po raz pierwszy ogłoszono azan

I słowa Wszechmocnego Boga:

{Kiedy ogłaszacie wezwanie na modlitwę [azan], oni biorą je za przedmiot szyderstwa i zabawy; jest tak, ponieważ są ludźmi, którzy nie rozumieją} [5:58]

{…Kiedy ogłaszane jest wezwanie na modlitwę [azan] w piątek…} [62:9]

578. Przekazał Anas: Ludzie wymienili ogień i dzwon, dzięki którym żydzi i chrześcinanie zbierali się na modlitwy. Potem polecono Bilalowi, by ogłosił azan [pierwsze wezwanie] na modlitwę, powtarzając jego wiersze dwa razy razy, a wiersze iqamy[2] raz”.

579. Przekazał Ibn Umar: Gdy muzułmanie przybyli do Medyny, gromadzili się na modlitwy domyślając ich czasu. Nie ogłaszano wówczas azanu ani iqamy. Pewnego razu zastanawiano się nad sposobem wzywania na modlitwę - ktoś zaproponował, by użyć dzwonów, jak chrześcijanie, kto inny - trąby na podobieństwo rogu, jakiego używali żydzi. Umar rzekł: „Dlaczego nie miałby wzywać na modlitwę mężczyzna?”. I Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł do Bilala: „Wstań Bilalu i ogłoś azan na modlitwę!”.

2. Rozdział: Recytacja azanu i dwukrotne powtarzanie jego wierszy

580. Przekazał Anas: Polecono Bilalowi dwukrotnie powtarzać wiersze azanu, zaś iqamy – raz, poza: „Qad iqamati as-salat” [rozpoczyna się modlitwa].

581. Przekazał Anas Ibn Malik: Gdy liczba muzułmanów wzrosła, zaczęto zastanawiać się, w jaki sposób ogłaszać nastanie czasu modlitwy sposobem, który byłby wszystkim znany. Wymieniono rozpalanie ogniska i bicie w dzwony, lecz Bilal otrzymał polecenie ogłoszenia azanu [wezwania na modlitwę] powtarzając jego wiersze dwa razy, zas iqamy – raz.

3. Rozdział: Brzmienie iqamy

582. Przekazał Anas: Bilal otrzymał polecenie ogłaszania wierszy azanu dwa razy a iqamy - raz.

Jeden z przekazicieli, Isma’il, powiedział, że gdy wspomniał o tym Ajjubowi, ten dodał: ‚Poza iqamą [tzn. wierszem ogłaszanym podczas iqamy: Qad iqamati as-salat – „rozpoczyna się modlitwa”, który to ogłasza się dwukrotnie]”.

4. Rozdział: Zalety azanu

583. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Gdy ogłaszany jest azan, szatan ucieka i puszcza wiatr nosem w trakcie lotu, by nie słyszano azanu. Po azanie, wraca i znów ucieka, gdy ogłaszana jest iqama; po niej wraca, by przeszkadzać między człowiekiem a jego sercem i mówi: ‚Przypomnij sobie o tym; przypomnij sobie o tamtym’ – o tym wszystkim, o czym nie pamiętał wcześniej i sprawia, że zapomina, ile odmówił z modlitwy”.

5. Rozdział: Donośna recytacja azanu

Umar Ibn Abd Al-Aziz polecił (muezzinowi): Nie wydłużaj ani nie przyozdabiaj nadmiernie azanu, inaczej cię odwołamy.

584. Przekazał Abd Ar-Rahman, że Abu Sa’id Al-Chudri powiedział jego ojcu: „Widzę, że lubisz owce i pustynię... Zatem, kiedykolwiek będziesz z owcami lub na pustyni i będziesz ogłaszać azan na modlitwę, unieś głos, albowiem ten, kto usłyszy azan - człowiek, dżinn czy inne stworzenie - będzie twoim świadkiem w Dniu Zmartwychwstania”. Abu Sa’id dodał: „Słyszałem to od Posłańca Boga”.

6. Rozdział: Zawieszenie broni podczas azanu

585. Przekazał Anas Ibn Malik: Gdy Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, wyprawiał się przeciwko jakiejś społeczności, nigdy nie atakował o brzasku. Czekał i nasłuchiwał. Jeśli dobiegł go azan, odraczał atak. Jeśli nie słyszał, atakował. Do Chajbaru dotarliśmy nocą i rankiem nie usłyszeliśmy azanu na modlitwę. Prorok ruszył, a ja jechałem za Abu Talbiem i moja stopa dotykała stopy Proroka. Mieszkańcy Chajbaru wyszli z koszami i szpadlami i widząc Proroka, zawołali: „Muhammad! Na Boga, Muhammad ze swoją armią!”. Posłaniec Boga widząc ich, rzekł: „Bóg jest wielki! Bóg jest wielki! Chajbar jest zgubiony! Zawsze gdy zbliżamy się do (wrogiej) społeczności (by z nią walczyć), złym jest poranek dla tych, którzy zostali ostrzeżeni”.

7. Rozdział: Co należy mówić, gdy ogłaszany jest azan

586. Przekazał Abu Sa’id Al-Chudri: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Kiedy słyszycie azan, powtarzajcie go za muezzinem”.

587. Przekazał Iisa Ibn Talha, że słyszał jak Mu’awijja powtarzał słowa azanu do „Aszhadu anna Muhammadan Rasul Allah (zaświadczam, że Muhammad jest Posłańcem Boga)”.

588. Przekazał Jaja, że jego towarzysze powiedzieli mu, że Hiszam rzekł: Kiedy muezzin ogłaszał: „Hajja ala as-salat (chodźcie na modlitwę)”, Mu’awijja mówił: „Siła i potęga jest tylko w Bogu (la hawla wa la quwwata illa bi-llah)”.”; i dodał: „Słyszeliśmy, jak mówił tak wasz Prorok”.

8. Rozdział: Suplikacja podczas azanu

589. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Będę mógł wstawiać się w Dniu Zmartwychwstania za tym, kto po wysłuchaniu azanu powie: ‚Boże, Panie tego doskonałego wezwania i regularnej modlitwy, którą odmawiam! Obdarz łaskawie Muhammada najwyższym miejscem w Raju i dostojeństwem. Wynieś go na chwalebne miejsce (maqam mahmud), które mu obiecałeś’”.

9. Rozdział: Ciągnienie losów, by wybrać muezzina

Powiedziano, że ludzie spierali się o ogłaszanie azanu (kto ma go ogłaszać) i Sad ciągnął między nimi losy.

590. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Gdyby ludzie wiedzieli, znaczenie ma (pod względem nagrody) ogłaszanie azanu i zajęcie miejsca w pierwszym rzędzie (podczas modlitwy w zgromadzeniu), i jedynym sposobem, by to osiągnąć, byłoby ciągnienie losów, ciągnęliby losy; a jeśli wiedzieliby, jakie znaczenie ma modlitwa zuhr, śpieszyliby na nią; a gdyby wiedzieli jakie znaczenie ma odmawianie modlitw isza i fadżr w zgromadzeniu, stawialiby się na nie nawet na czworakach”.

10. Rozdział: Rozmawianie podczas azanu

Sulajman Ibn Surad rozmawiał, gdy ogłaszano azan.

Al-Hasan powiedzia, że nie ma nic złego w tym, jeśli ktoś roześmieje się gdy ogłaszane są azan lub iqama.

591. Przekazał Abd Allah Ibn Al-Haris: Pewnego deszczowego dnia, Ibn Abbas wygłosił kazanie, a gdy muezzin ogłosił azan i miał wyrzec: ‚Hajja alas-salat (chodźcie na modlitwę) - Ibn Abbas polecił, by ogłosił: ‚As-Salatu fir-rihal (odmówcie modlitwę w domach)’. Ludzie spoglądali po sobie zdziwieni. Ibn Abbas rzekł: „Robił tak ten, który był o wiele lepszy (Prorok lub jego muezzin); i to jest na to przyzwolenie”.

11. Rozdział: Niewidomy może ogłaszać azan, jeśli zostanie powiadomiony, że nastał czas modlitwy

592. Przekazał Salim Ibn Abd Allah od ojca, który powiedział: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Bilal ogłasza azan w nocy, więc jedzcie i pijcie (sahur – posiłek przed brzaskiem) dopóki Ibn Umm Maktum nie ogłosi azanu”. Salim dodał, że Ibn Umm Maktum - był to niewidomy mężczyzna, który ogłaszał azan dopiero wtedy, kiedy powiadomiono go, że świta.

12. Rozdział: Azan po brzasku (fadżr)

593. Przekazała Hafsa: Kiedy muezzin ogłosił azan na modlitwę fadżr z nastaniem brzasku, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odmawiał krótką dwurakatową [zalecaną] modlitwę przed iqamą na obowiązkową (zbiorową) modlitwę.

594. Przekazała Aisza: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odmawiał dwa krótkie (zalecane) rakaty między azanem a iqamą na modlitwę fadżr.

595. Przekazał Abd Allah Ibn Umar: Posłaniec Boga rzekł: „Bilal ogłasza azan w nocy, toteż jedzcie i pijcie (sahur – posiłek przed brzaskiem) pokąd Ibn Umm Maktum nie ogłosi azanu”.

13. Rozdział: Azan przed brzaskiem

596. Przekazał Abd Allah Ibn Masud: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Azan, który ogłasza Bilal nie powinien powstrzymywać was od spożywania sahur (posiłku przed brzaskiem), albowiem ogłasza on azan w nocy, aby ten, kto odmawia późno modlitwę tahadżdżud mógł się pośpieszyć, a ci, którzy jeszcze śpią, obudzić. Azan Bilala nie oznacza, że nastał brzask czy czas na modlitwę subh[3]”. Potem Prorok wskazał unosząc palce (ku niebu) i opuszczając (ku ziemi), o tak (Ibn Masud naśladował gesty Proroka). Az-Zahir pokazał to za pomocą dwóch palców wskazujących, układając jeden na drugim, a potem rozpościerając na prawo i lewo. Gesty te ilustrują, w jaki sposób zaczyna się prawdziwy brzask, rozjaśniając się stopniowo z prawej i lewej strony horyzontu.

597. Przekazała Aisza: Prorok rzekł: „Bilal ogłasza azan w nocy, więc jedzcie i pijcie [przed brzaskiem] dopóki Ibn Umm Maktum nie ogłosi azanu”.

14. Rozdział: Jak długa powinna być przerwa między azanem a iqamą

598. Przekazał Abd Allah Ibn Mughaffal Al-Muzni: Posłaniec Boga powtórzył trzy razy: „Jest modlitwa między dwoma wezwaniami (azanem a iqamą)”, a za trzecim razem dodał: „Dla tego, kto chce ją odmówić”.

599. Przekazał Anas Ibn Malik: Kiedy muezzin ogłaszał azan, niektórzy towarzysze Proroka podążali ku filarom w meczecie (by odmówić za nimi modlitwę nadobowiązkową) pokąd nie pojawił się Prorok, i tak samo odmawiali dwa [nadobowiązkowe] rakaty przed modlitwą maghrib. Była bardzo krótka przerwa między azanem a iqamą.

Szuba powiedział: Była bardzo krótka przerwa między nimi (azanem a iqamą).

15. Rozdział: Oczekujący na iqamę

600. Przekazała Aisza: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odmawiał dwa krótkie rakaty przed modlitwą fadżr, kiedy nastał brzask i muezzin skończył ogłaszać azan. Potem kładł się i leżał na prawym boku dopóki muezzin nie ogłosił iqamy.

16. Rozdział: Między dwoma wezwaniami (azanem a iqamą) jest modlitwa dla tego, kto chce ją odmówić

601. Przekazał Abd Allah Ibn Mughaffal: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Jest modlitwa między dwoma wezwaniami (azanem a iqamą), jest modlitwa między dwoma wezwaniami”, a za trzecim razem, dodał: „dla tego, kto chce ją odmówić”.

17. Rozdział: Kto powiedział, że powinien być jeden muezzin w podróży

602. Przekazał Malik Ibn Huwairs: Przybyłem do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, z kilkoma mężczyznami z mojego plemienia i zostaliśmy z nim przez dwadzieścia nocy. Prorok był dla nas bardzo dobry i wyrozumiały. Kiedy zdał sobie sprawę jak bardzo tęsknimy za rodzinami, rzekł: „Wracajcie i zostańcie z bliskimi i nauczajcie ich (religii) i odmawiajcie modlitwy, a kiedy nastanie czas modlitwy, niech jeden z was ogłasza azan, a najstarszy prowadzi was (w modlitwie)”.

18. Rozdział: Jeśli jest wielu podróżnych, należy ogłosić azan i iqamę, również na Arafat i Muzdalifa

W bardzo zimną lub deszczową noc muezzin ogłosił: „As-Salatu fir-rihal (modlitwa w domach lub obozach)”.

603. Przekazał Abu Zarr: Towarzyszyliśmy Prorokowi, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, w podróży i muezzin chciał ogłosić azan na modlitwę (zuhr). Prorok rzekł mu: „Niech się ochłodzi”. Po pewnym czasie, kiedy muezzin chciał ogłosić azan, Prorok polecił: „Niech się ochłodzi”. Muezzin ponownie chciał ogłosić azan, lecz Prorok rzekł: „Niech się ochłodzi, a cienie wzgórz zrównają z ich wysokością - i dodał - dokuczliwość upału powoduje wysoka temperatura Ognia Piekielnego”.

604. Przekazał Malik Ibn Huwajrs: Dwaj mężczyźni przyszli do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, z zamiarem udania się w podróż. Prorok rzekł: „Kiedy wyruszycie, ogłaszajcie azan i iqamę, a najstarszy niech prowadzi modlitwę”.

605. Przekazał Malik: Przyszliśmy do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, i zatrzymaliśmy się z nim przed dwadzieścia dni i nocy. Wszyscy byliśmy młodzi i mniej więcej w tym samym wieku. Prorok był dla nas bardzo dobry i litościwy. Kiedy zdał sobie sprawę, że tęsknimy za naszymi rodzinami, zapytał o nasze domy i ludzi, a my opowiedzieliśmy mu o nich. Potem powiedział, żebyśmy wrócili do naszych rodzin, zostali z nimi, nauczali ich i zalecali dobro. Wspomniał również o innych rzeczach, o których zapomniałem - lub - które zapamiętałem. Prorok dodał: „Widzieliście, jak się modlę i tak odmawiajcie wasze modlitwy, a kiedy nastanie czas modlitwy, niech jeden z was ogłosi azan, a najstarszy ją poprowadzi”.

606. Przekazał Nafi: Pewnego razu, w zimną noc, Ibn Umar ogłosił azan na modlitwę na Dadżnan [góra w pobliżu Mekki], a następnie ogłosił: „Sallu fir-rihal (odmówcie modlitwę w waszych domach, obozach)”, i powiedział nam, że Posłaniec Boga mówił muezzinowi w deszczową lub bardzo zimną noc w podróży, by ogłaszając azan na końcu dodawał: Ala sallu fir-rihal”.

607. Przekazał Awn Ibn Abu Dżuhajfa, że jego ojciec powiedział: Widziałem Posłańca Boga w Al-Abtah. Bilal przyszedł i powiadomił go o modlitwie, a potem wyszedł z małą włócznią i wbił ją przed Posłańcem Boga i ogłosił iqamę.

19. Rozdział: Czy muezzin powinien zwracać twarz i spoglądać w obie strony ogłaszając azan

Mówi się, że ogłaszając azan Bilal wkładał palce do uszu, a Ibn Umar nigdy nie zatykał uszu palcami. Ibrahim powiedział, że nic nie stanie, jeśli azan na modlitwę zostanie ogłoszony bez ablucji.

Ata’ powiedział: Ablucja jest niezbędna i jest tradycją (sunną).

Aisza powiedziała: Prorok wspominał Boga przy każdej okazji.

608. Przekazał Awn Ibn Abu Dżuhajfa, że jego ojciec powiedział: Widziałem, jak Bilal zwracał usta (twarz) w obie strony ogłaszając azan.

20. Rozdział: Wyrażenie: „Opuściliśmy modlitwę”.

Według Ibn Sirina nie należy mówić: „Opuściliśmy modlitwę”, lecz: „Nie mogliśmy odmówić modlitwy”, ale wypowiedź Proroka („opuściliśmy modlitwę”) jest lepsza.

609. Przekazał Abd Allah Ibn Abu Qatada, że jego ojciec powiedział: Kiedy odmawialiśmy modlitwę z Prorokiem, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, usłyszał hałas spowodowany przez ludzi. Po modlitwie, zapytał: „Co się stało?”. Odpowiedzieli: „Śpieszyliśmy na modlitwę”. Powiedział: „Nie śpieszcie na modlitwę. Udając się na modlitwę idźcie spokojnie i odmawiajcie (z ludźmi) to, co zastaniecie i dokończcie tę część, którą opuściliście”.

21. Rozdział: Na modlitwę nie należy udawać się w pośpiechu, lecz spokojnie i dostojnie

„Odmawiajcie z modlitwy (w zgromadzeniu) to, co możecie i odmówcie to, co opuściliście”. Abu Qatada przekazał to od Proroka.

610. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Gdy usłyszycie iqamę, udawajcie się na modlitwę spokojnie i dostojnie, nie spiesząc. Odmówcie to, co możecie (zastaniecie) i dokończcie to, co opuściliście”.

22. Rozdział: Kiedy należy stanąć do modlitwy widząc imama w trakcie ogłaszanej iqamy

611. Przekazał Abd Allah Ibn Abu Qatada, że jego ojciec powiedział: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Jeśli ogłaszana jest iqama, nie podnoście się do modlitwy dopóki mnie nie ujrzycie”.

23. Rozdział: Nie należy wstawać do modlitwy w pośpiechu, lecz spokojnie i dostojnie

612. Przekazał Abd Allah Ibn Abu Qatada, że jego ojciec powiedział: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Kiedy ogłaszana jest iqama, nie podnoście się do modlitwy pokąd mnie nie ujrzycie i czyńcie to spokojnie”.

24. Rozdział: Czy można z ważnego powodu opuścić meczet (po azanie lub iqamie)

613. Przekazał Abu Hurajra: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, wyszedł po tym, jak ogłoszono iqamę i ludzie wyrównali rzędy. Prorok stanął w miejscu modlitwy i czekaliśmy, aż wyrecytuje takbir. Oddalił się polecając, byśmy zostali na naszych miejscach. Staliśmy tak pokąd nie wrócił, kiedy to ujrzeliśmy, iż z głowy skapywała mu woda, albowiem wziął ghusl (ze względu na stan większej nieczystości po zbliżeniu).

25. Rozdział: Jeśli imam mówi: „Zostańcie na miejscach”, należy na niego zaczekać

614. Przekazał Abu Hurajra: Pewnego razu ogłoszono iqamę i ludzie ustawili się w rzędach. Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, stanął na przedzie (by poprowadzić modlitwę), ale był w stanie większej nieczystości, więc powiedział: „Zostańcie na miejscu” i poszedł, by wykonać ghusl, a kiedy wrócił woda kapała mu z głowy. Potem poprowadził modlitwę.

26. Rozdział: Słowa Proroka do mężczyzny: „Nie odmówiłeś modlitwy”.

615. Przekazał Dżabir Ibn Abd Allah: W dniu bitwy Rowu, Umar Ibn Al-Chattab udał się do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, i rzekł: „Posłańcu Boga! Na Boga, nie byłem w stanie odmówić modlitwy (asr) przed zachodem słońca!”. Umar powiedział to Prorokowi o czasie, kiedy ten, kto pości kończy jeść iftar [posiłek, którym przerywa post]. Prorok rzekł: „Na Boga! Ja również nie odmówiłem modlitwy!”. Potem udał się do Butan, a ja z nim. Wykonał wudu i odmówił modlitwę asr po zachodzie słońca, a następnie odmówił modlitwę maghrib.

27. Rozdział: Jeśli imam doświadcza problemu po iqamie

616. Przekazał Anas: Pewnego razu, gdy ogłaszano iqamę, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rozmawiał z mężczyzną w kącie meczetu tak długo, że poniektórzy zasnęli w meczecie.

28. Rozdział: Rozmawianie po iqamie

617. Przekazał Anas Ibn Malik: Pewnego razu, kiedy ogłoszono iqamę na modlitwę, do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przyszedł mężczyzna i zatrzymał go. (Prorok nie odmówił modlitwy od razu po iqamie).

[1] Azan to werbalne ogłoszenie rozpoczęcia czasu konkretnej modlitwy; ogłaszanie azanu jest obowiązkowe, brzmienie azanu: Allahu akbar x 4 (Bóg jest wielki), Aszhadu an la illaha illa Allah x 2 (zaświadczam, że nie ma boga poza Bogiem), Aszhadu anna Muhammadan Rasul Allah x 2 (zaświadczam, że Muhammad jest Wysłannikiem Boga), Hajja ala as-salah x 2 (śpieszcie na modlitwę); Hajja ala Al-falah x 2 (śpieszcie do szczęścia), Allahu akbar x 2; La illaha illa Allah (Bóg jest wielki, nie ma boga poza Bogiem). Muezin (wzywający) dodaje w azanie na modlitwę fadżr - po „Hajja ala Al-falah”: „As-salatu chajrun min an-naum”x2 (Modlitwa jest lepsza od snu).

[2] Iqama jest drugim wezwaniem na modlitwę, ogłasza się ją po upływie określonego czasu od azanu, tuż przed rozpoczęciem modlitwy zbiorowej w meczecie; wierni słysząc iqamę powinni ustawić się równo w rzędach.

[3] Modlitwa fadżr nazywana jest też modlitwą subh – o poranku.