ROZDZIAŁ 44. SZACUNEK DLA UCZONYCH I STARSZYCH, PRZEDKŁADANIE ICH NAD INNYCH ORAZ WYWYŻSZENIE DO ICH STATUSU
Allah, Wywyższony, mówi (co znaczy):
{Powiedz: „Czy równi są ci, którzy wiedzą, i ci, którzy nie wiedzą?” Tylko ludzie obdarzeni rozumem przyjmują napomnienie} (Koran 39:9)
348. Przekazał Abu Masud Ukba ibn Amr Al-Badri Al-Ansari, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Osoba najbieglejsza w recytacji Koranu powinna prowadzić modlitwę; a jeśli wszyscy obecni są w tej dziedzinie równie biegli, prowadzić powinien najlepiej znający sunnę; a jeśli są równi w tej dziedzinie, powinien być to ten, który wyemigrował [do Medyny] wcześniej, a jeśli wyemigrowali w tym samym czasie, prowadzić modlitwę powinien najstarszy. Żaden mężczyzna nie powinien prowadzić drugiego w modlitwie, jeśli ten ostatni posiada władzę (jest wyższy rangą, jak imam w meczecie, emir, itp. - przyp. tłum.), chyba że za jego pozwoleniem. I nie usiądzie na jego miejscu w jego domu, chyba że za jego pozwoleniem”.
[Muslim]
Wedug innego przekazu Muslima, Prorok (pokój z nim) powiedział: „Ten spośród nich, kto najwcześniej przyjął islam, powinien prowadzić modlitwę”. Według jeszcze innego przekazu Prorok (pokój z nim) powiedział: „Mężczyzna najbieglejszy w Księdze Allaha (pamiętający najwięcej - przyp. tłum) i recytujący najlepiej powinien prowadzić modlitwę; jeśli wszyscy obecni są równi pod tym względem, [powinien to być] mężczyzna, który najwcześniej wyemigrował; a jeśli w tej kwestii są równi, najstarszy z nich powinien prowadzić modlitwę.
[Muslim]
Komentarz:
Podkreślono trzy kwestie:
1. Kryteria wyboru imama (który poprowadzi modlitwę) są następujące:
a) musi być dobrym recytatorem Koranu [qari], znającym dobrze jego zawartość merytoryczną,
b) musi być osobą religijną, szczerze przestrzegającą nauk Koranu, nie powinien to być „muzułmanin niepraktykujący” - obecnie jest wielu imamów, którzy nie są pobożni i nie praktykują,
c) jeżeli znaleziono qari'ego, który spełnia powyższe wymagania, ma on pierwszeństwo w prowadzeniu modlitwy i nawet religijny uczony nie ma pierwszeństwa przed nim. Należy wtłoczyć w umysł świadomość, że dobra recytacja Koranu nie oznacza melodyjnej, ale zgodną z zasadami recytacji, zrozumiałą i godną.
2. Władca danego terytorium, najwyżsi oficerowie i urzędnicy powinni być imamami obszarów sobie podległych. We wczesnym okresie islamu, osoby pełniące funkcje publiczne zarządzały swoimi okręgami, sądziły i prowadziły wspólne modlitwy.
3. W czasie odwiedzin nie należy zajmować miejsca gospodarza domu, dopóki osobiście o to nie poprosi.
349. Przekazał Abu Masud Al-Ansari, że Prorok (pokój z nim) położył im ręce na ramionach, kiedy formowali rzędy przed modlitwą, i powiedział: „Stawajcie (do modlitwy) w równych rzędach i nie kłóćcie się, w przeciwnym razie wasze serca poróżnią się przez brak harmonii. Niech najbliżej mnie staną [w pierwszych rzędach – przyp. tłum.] dojrzali i obdarzeni zrozumieniem (islamu), następnie ci, którzy są najbliżsi poprzednim pod tym względem, i dalej najbliżsi poprzednikom”.
[Muslim]
350. Przekazał Abdullah ibn Masud, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Niech w czasie modlitwy najbliżej mnie stoją dojrzali i posiadający wiedzę religijną, a następnie najbliżsi poprzednikom pod tym względem”. Powtórzył to trzy razy i dodał: „Przebywając w meczecie strzeżcie się czczej gadaniny, jak na targu”.
[Muslim]
Komentarz:
Najprawdopodobniej ostatnie zdanie powyższego hadisu ustanawia zakaz kłótni, hałasowania i głośnego omawiania błahych kwestii wewnątrz lub w pobliżu meczetu, aby nie rozpraszać osób w nim się znajdujących (modlących). Takie zachowanie jest potępiane przez islam.
351. Przekazał Sahl ibn Abu Hathmah Al-Ansari, że Abdullah ibn Sahl i Muhaijisa ibn Masud udali się do Chaibaru w dniu rozejmu (po podbiciu Chaibaru) i tam rozdzielili się, by wykonać swoje obowiązki. Kiedy Muhaijisa wrócił do Abdullaha, znalazł go zamordowanego, zalanego własną krwią. Pochował go więc i wrócił do Medyny. Następnie Abdur-Rahman ibn Sahl (brat zamordowanego), Hułaijisa i Muhaijisa, dwaj synowie Masuda, poszli do Proroka (pokój z nim) i opowiedzieli o zabójstwie przyjaciela. Najmłodszy z nich, Abdur-Rahman, zaczął mówić, a Prorok (pokój z nim) powiedział: „Niech starszy ma pierwszeństwo, zanim ty zaczniesz mówić”, więc ten zamilkł i dwaj pozostali opowiedzieli o zajściu. Prorok (pokój z nim) powiedział: „Czy przysięgacie [że zamordował go mieszkaniec miejsca, w którym go znaleźliście– przyp. tłum] i zasługujecie na odszkodowanie za rozlaną krew waszego zamordowanego? (i dalszy ciąg hadisu)”.
[Al-Buchari i Muslim]
Komentarz:
Autor niniejszego opracowania przytoczył tylko część hadisu, który ma zastosowanie do bieżącego rozdziału.
Starsi mają pierwszeństwo w przemawianiu na zgromadzeniu. Ta zasada ma zastosowanie, gdy wszyscy obecni są na podobnym poziomie intelektualnym, jeśli jest inaczej pierwszeństwo ma ten, kto posiada największe walory intelektualne.
Hadis wyjaśnia zasady praktykowanej w czasach przedislamskich, a potem przyjętej w ramach islamu, kasamy. Był to sposób rozstrzygania spraw niewyjaśnionych zabójstw. W takich sytuacjach pięćdziesięciu osobom spośród spadkobierców zamordowanego kazano przysiąc, że morderstwo zostało popełnione przez osobę zamieszkującą dany obszar (lub kilku przysięgało pięćdziesięciokrotnie). Po przyjęciu przysiąg mieszkańcy obwinianego obszaru mieli obowiązek wypłacić odszkodowanie za rozlaną krew [dija], chyba że złożyli przysięgi zaprzeczające przysięgom tych pierwszych. Wtedy zwalniano ich z płacenia odszkodowania, było ono wypłacane rodzinie ofiary ze skarbu państwa [bajt ul mal].
W opisanym zajściu Prorok (pokój z nim) prosił braci ofiary o złożenie właśnie takich przysiąg, a oni odmówili, ponieważ nie byli pewni, kto popełnił morderstwo. Prorok (pokój z nim) nie prosił o przysięgę mieszkańców Chaibaru, ponieważ byli Żydami, rodzina ofiary nie ufała im, i sam wypłacił odszkodowanie za rozlaną krew.
352. Przekazał Dżabir, że po bitwie pod Uhud Prorok (pokój z nim) zarządził pochówek dwóch zabitych w jednym grobie. W takiej sytuacji pytał serce którego ze zmarłych znało więcej Koranu. Tego, którego wskazywano, składano do grobu [lahd] jako pierwszego.
[Al-Buchari]
Komentarz:
‘Lahd’ to typ grobowca, w którym po lewej stronie znajduje się nisza na zwłoki. Zwykły prosty grób nazywa się ‘darih’.
Powyższy hadis mówi o doniosłości hafiza i jego pierwszeństwie przed innymi. Również pobożny uczony, wyróżniający się swymi zaletami powinien mieć pierwszeństwo przed pozostałymi. Na podstawie hadisu wiadomo również, że w razie potrzeby istnieje możliwość pochowania dwóch lub trzech osób w jednym grobie.
353. Przekazał Abdullah ibn Umar, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „We śnie ujrzałem dwóch mężczyzn, którzy przyszli do mnie, gdy czyściłem zęby misłakiem, a jeden z nich był starszy od drugiego. Podałem misłak młodszemu, ale [wtedy] kazano mi podać go starszemu, tak więc uczyniłem”.
[Al-Buchari i Muslim]
Komentarz:
Hadis ‘musnad’ to hadis posiadający pełen łańcuch przekazicieli, a hadis ‘muallak’, to taki, w którego łańcuchu przekazicieli pominięto pierwszego, dwóch lub nawet wszystkich narratorów. W zbiorze Sahih al-Buchari’ego hadis ten przytoczono bez podania przekaziciela.
Na podstawie powyższego hadisu wiadomo że:
1. Można używać misłaka należącego do innej osoby, pod warunkiem uzyskania jej pozwolenia.
2. Starsze osoby powinny mieć pierwszeństwo w każdej materii, poza przypadkami gdy młodsi przewyższają ich w jakiejś cesze.
354. Przekazał Abu Musa, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Czczenie Allaha obejmuje szacunek dla muzułmanów w podeszłym wieku oraz tych, którzy zapamiętali Koran i nie przesadzają w jego recytacji, ani nie zapominają tego, co zapamiętali, i szacunek dla sprawiedliwego władcy”.
[Abu Dałud]
Komentarz:
W powyższym przekazie sformułowanie “muzułmanie w podeszłym wieku” dotyczy osób, które wiodły pobożne życie aż do późnej starości. Wyrażenie ‘hamil ul-Quran’ przetłumaczone tutaj jako ‘ten, który zapamiętał Koran’ oznacza osobę, która zapamiętała go w całości.
Taka osoba nie jest agresywna w praktyce [prawa koranicznego – przyp.tłum] i nie chroni się za mocno naciąganymi interpretacjami, aby usprawiedliwić swoje intelektualne i religijne skrzywienie.
Cytowany hadis podkreśla, że starsi pobożni ludzie, jak i ci znający Koran na pamięć, oraz sprawiedliwi przywódcy islamskiego rządu powinni być szanowani. Szacunek wobec nich został nakazany przez Allaha, więc szanowanie ich jest w rzeczywistości elementem czci Boga.
355. Przekazał Amr ibn Szuajb od swojego ojca, który słyszał od swojego ojca, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Nie jest jednym z nas [muzułmanów – przyp. tłum.] ten, kto nie okazuje miłosierdzia młodym i nie uznaje godności starszych”.
[at-Tirmidhi i Abu Dałud]
Komentarz:
Zwrot “nie jest jednym z nas” należy rozumieć jako brak przynależności do grona naśladowców Proroka (pokój z nim). Okazywanie miłosierdzia młodym oznacza dobroć i wspaniałomyślność względem nich. Na tej samej zasadzie rzeczą kluczową jest, aby młodzież szanowała starszych, uczonych i pobożnych.
356. Przekazał Maimun ibn Abu Szabib, że żebrak prosił Aiszę o jałmużnę, a ta dała mu kawałek chleba. Krótko potem dostatnio ubrana osoba poprosiła ją o jałmużnę, a ona zaprosiła tę osobę do domu i podała jej posiłek. Kiedy zapytano ją o powód odmiennego traktowania [tych osób] odpowiedziała, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Traktuj ludzi stosownie do ich statusu”.
[Abu Dałud]
Komentarz:
Nie należy poniżać szacownej osoby ani wywyższać tej niskiego statusu – należy traktować ludzi zgodnie z ich rzeczywistą pozycją.
Nie wolno przeinaczać dowodów z Koranu i sunny stosownie do swoich potrzeb.
Powyższy hadis zaklasyfikowano jako słaby [daif], ponieważ nie ma łańcucha przekazicieli między Aiszą a Maimunem.
357. Przekazał Ibn Abbas, że Ujaina ibn Hisn przybył do Medyny i zatrzymał się u swojego kuzyna, Al-Hurra ibn Qais, należącego do towarzyszy Umara i posiadającego przywilej doradzania mu. Uczeni, niezależnie od wieku, mogli brać udział w naradach i Umar zasięgał ich opinii. Ujaina powiedział do Al-Hurra: „Kochany bratanku, masz dostęp do przywódcy wiernych. Czy mógłbyś uzyskać dla mnie zgodę, abym usiadł z nim? [mógł z nim porozmawiać – przyp. tłum]”. Al-Hurr poprosił Umara, a ten się zgodził.
Kiedy Ujaina stanął przed obliczem Umara powiedział mu: „Synu Chattaba, nie obdarzasz nas odpowiednio ani nie rządzisz nami sprawiedliwie”. Umar zdenerwował się do tego stopnia, że gotów był go uderzyć, ale Al-Hurr powiedział: „Przywódco wiernych! Allah powiedział Prorokowi (pokój z nim): {Trzymaj się przebaczenia! Nakazuj dobro, a odsuwaj się od nieświadomych} [Koran 7:199]. Ten człowiek jest ignorantem.” Kiedy Al-Hurr wyrecytował to, Umar zastygł w bezruchu na swoim miejscu. Zawsze dokładnie przestrzegał [nakazów] Koranu.
[Al-Buchari]
Komentarz:
Powyższy hadis przytoczono w tym rozdziale, aby zaznaczyć, że każdy z uczonych [ulema] i znających cały Koran [qurra] był członkiem rady Umara. Z tego względu osoba posiadająca autorytet powinna wybrać na doradców ludzi, o których wiadomo, że posiadają rozległą wiedzę, inteligencję i są pobożni, i korzystać z ich mądrych i szczerych rad w sprawach życia doczesnego. Ponadto zarządcy powinni być wyjątkowo cierpliwi i wytrwali.
358. Przekazał Abu Said Samura ibn Dżundub, że za życia Proroka (pokój z nim) był chłopcem i zapamiętywał, co on mówił, ale nie przekazywał tej wiedzy, ponieważ w otoczeniu byli starsi od niego [którzy mogli to zrobić – przyp. tłum.].
[Al-Buchari i Muslim]
Komentarz:
Ibn Allan wyjaśnia, że uczeni zbierający hadisy nie lubili, kiedy w obecności zasłużonych i pobożnych lokalnych uczonych znających hadisy zabierał głos człowiek niższy rangą. Dlatego należy pamiętać, że:
1. Niewłaściwe jest rozprawianie o sunnie Proroka (pokój z nim) w obecności osoby starszej, posiadającej większą wiedzę na ten temat.
2. Dzieci mogą brać udział w naradach starszych i uczonych.
3. Starszym należy się szacunek.
359. Przekazał Anas ibn Malik, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Jeżeli młody człowiek okazuje szacunek starszemu ze względu na jego wiek, Allah wyznaczy kogoś, kto będzie szanował i jego, gdy ten osiągnie starość”.
[at-Tirmidhi]
Komentarz:
Nagroda wspomniana w hadisie jest potwierdzona przez inne, autentyczne hadisy, jednak konkretnie ten, przytoczony powyżej hadis jest klasyfikowany jako słaby [daif].
NASTĘPNY ROZDZIAŁ: ODWIEDZANIE LUDZI POBOŻNYCH, MIŁOŚĆ DO NICH I TOWARZYSZENIE IM