01. Lokalizacja i specyfika plemion arabskich
Bez cienia wątpliwości, biografia Proroka Muhammada (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) stanowi całkowite ucieleśnienie wspaniałego Boskiego Przesłania, które przekazywał on, aby wyprowadzić ludzi z bagna ciemności i politeizmu do ogrodów światłości i monoteizmu. Dlatego pełny, a jednocześnie prawdziwy obraz tego Przesłania można osiągnąć jedynie poprzez uważne studiowanie i głęboką analizę zarówno tła, jak i podstawowych zagadnień takiej biografii. Z tego względu jest tu zamieszczony cały rozdział dotyczący natury i rozwoju plemion arabskich przed islamem, oraz szczegółowy opis środowiska, w jakim rozpoczęła się misja Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim).
Lokalizacja Arabów
Słowo „Arab” oznacza dosłownie pustynię i jałowy pustynny ląd, pozbawiony wody i roślinności. Od zarania dziejów nazywano tak Półwysep Arabski oraz jego mieszkańców.
Półwysep Arabski od zachodu oddzielony jest Morzem Czerwonym i Synajem, od wschodu Zatoką Perską, od południa Morzem Arabskim, które jest przedłużeniem Oceanu Indyjskiego, a od północy graniczy ze starą Syrią i częścią Iraku. Obszar ten mierzy pomiędzy 1 a 1,25 mln mili kwadratowej (tj. 2mln 560 tys. a 3mln 200 tys. km2 – przyp. tłum.).
Dzięki swojej pozycji geograficznej, półwysep ten odgrywał od zawsze ważną rolę. Jeśli chodzi o jego wewnętrzną scenerię, są to w większości pustynie i miejsca piaszczyste, które uczyniły go niedostępnym dla najeźdźców oraz pozwoliły tamtejszym ludziom przez wieki zachować wolność i niezależność, mimo sąsiedztwa dwóch wielkich imperiów.
Z drugiej strony jego zewnętrzne usytuowanie sprawiło, że znajdował się w centrum starego świata i zapewniał łączność morską i lądową z większością ówczesnych państw. Dzięki tej strategicznej pozycji, Półwysep Arabski stał się centrum handlowym, kulturalnym, religijnym i artystycznym.
Plemiona arabskie
Rody arabskie ze względu na swoje pochodzenie zostały podzielone na trzy grupy:
1. Arabowie Wygaśli: starożytni Arabowie, o historii których wiemy niewiele, a spośród których wywodzili się Ad, Thamud, Tasam, Dżadis, Emlaq i inni.
2. Arabowie Czyści: wywodzili się z potomków Jaruba bin Jaszdżub bin Kahtan. Nazywani byli także Kahtanitami
3. Arabowie Zarabizowani: wywodzili się od potomków Izmaela. Nazywani byli także Adnanitami.
Arabowie Czyści – lud Kahtana – żyli pierwotnie w Jemenie i tworzyli wiele plemion, spośród których dwa były najsłynniejsze:
1. Himjar – z którego najbardziej znani byli Zaid al-Dżamhur, Quda‘a i Sakasic.
2. Kahlan – z którego najbardziej znani byli Hamdan, Anmar, Tai’, Mudhhidż, Kinda, Lachm, Dżudham, Azd, Ałs, Chazradż, oraz potomkowie Dżafny – królowie dawnej Syrii.
Plemiona kahlanickie wyemigrowały z Jemenu przed Wielkim Potopem (Sail al-'Arim w Tamie Marib), aby zamieszkać w innych częściach Półwyspu Arabskiego. Stało się tak głownie ze względu na upadek handlu, spowodowany presją Rzymian i ich władaniem zarówno na szlakach handlowych morskich, jak i lądowych, co było następstwem rzymskiej okupacji Egiptu i Syrii. Rywalizacja pomiędzy Kahlanitami a Himjarytami w całkiem naturalny sposób doprowadziła do odejścia z Jemenu tych pierwszych, oraz do osiedlenia się tam drugich.
Emigrujące plemienia kahlanickie można podzielić na cztery grupy:
1. Plemię Azd – które pod przywództwem 'Imrana bin Amr Muzajqija' pojawiło się w Jemenie, wysłało pionierów i w końcu skierowało się na północ. Szczegóły ich emigracji można podsumować następująco:
Tha'laba bin 'Amr wyruszył ze swoim plemieniem do Hidżazu i zamieszkał pomiędzy Tha'labija a Dhi Qar. Kiedy zyskał na sile, skierował się ku Medynie, gdzie pozostał. Od niego pochodzą Ałs i Hazradż, synowie Harithy bin Tha'laba.
Haritha bin 'Amr, znany jako Chuza'a, wędrował ze swoimi ludźmi w Hidżazie, aż przybyli do Marr az-Zahran. Później zdobyli oni Haram i osiedlili się w Mekce, po wypędzeniu z niej tamtejszych ludzi z plemienia Dżurhum.
'Imran bin 'Amr i jego rodzina udali się do Omanu, gdzie założyli plemię Azd, którego dzieci zamieszkiwały Tihamę i były znane jako Azd z Szanu'a. Dżafna bin 'Amr i jego rodzina skierowali się ku Syrii, gdzie się osiedlili i założyli królestwo Ghassan, które wzięło swoją nazwę od źródła wody w Hidżazie, gdzie zatrzymali się w drodze do Syrii.
2. Plemiona Lachm (Lachmidzi) i Dżudham – z których wywodzili się Nasr bin Rabi'a, założyciel Manadhiry, Królów Hiry.
3. Banu Tai' – plemię, które także wyemigrowało na północ, aby osiedlić się w tak zwanych górach Adża i Salma, nazwanych w rezultacie Górami Tai'.
4. Plemię Kinda – które mieszkało w Bahrajn, ale zostało wygnane do Hadramutu i Nadżdu. W Nadżd osiedlili się i stworzyli potężny rząd, jednak nie na długo, gdyż wkrótce całe plemię wymarło.
Inne plemię z Himjarytów, znane jako Quda'a, także opuściło Jemen i zamieszkało w półpustynnej Samała na granicy z Irakiem.
Przodek zarabizowanych Arabów, ich wspaniały dziadek Abraham (pokój z nim), pochodził z miasta zwanego Ur nieopodal Kufy na zachodnim brzegu Eufratu w Iraku. Prace wykopaliskowe ukazały nam szczegółowo to miasto, rodzinę Abrahama, dominujące religie i wydarzenia społeczne.
Wiadomo, że Abraham (pokój z nim) opuścił Ur i udał się do Harran, a następnie do Palestyny, którą uczynił główną siedzibą dla swojego posłannictwa. Wędrował po całym tym obszarze. [1] Kiedy dotarł do Egiptu, Faraon próbował wyrządzić krzywdę jego żonie – Sarze, ale Allah ją ocalił i nikczemny spisek Faraona obrócił się przeciwko niemu. Dlatego Faraon zdał sobie sprawę z jej silnego przywiązania do Allaha i aby potwierdzić przyzwoitość Sary, dał jej do usług swoją córkę – Hadżar. Ale Sara oddała Hadżar Abrahamowi jako żonę. [2]
Abraham wrócił do Palestyny, gdzie Hadżar urodziła Izmaela. Sara stała się tak zazdrosna o Hadżar, że zmusiła Abrahama, aby odesłał Hadżar i jej dziecko do pozbawionej roślinności doliny w Hidżazie, obok Świętego Domu. Byli tam narażeni na niszczące powodzie nadchodzące z prawa i lewa.
Abraham wybrał dla nich miejsce pod wysokim drzewem, niedaleko górnej części meczetu w Mekce, gdzie nie było ani ludzi, ani wody, po czym powrócił do Palestyny, zostawiając swojej żonie i niemowlęciu skórzaną torbę z daktylami i bukłak z wodą. Niedługo potem skończyło im się pożywienie i woda, ale dzięki łasce Allaha wytrysnęło źródło, które utrzymało ich przez jakiś czas przy życiu. Cała historia źródła Zamzam jest wszystkim znana. [3]
Inne plemię z Jemenu – Dżurhum II – przybyło do Mekki i żyło tam za zgodą Hadżar po tym, jak powiedziano, by zamieszkiwać doliny wokół Mekki. W Sahih al-Buchari wspomniane jest, że plemię to przybyło do Mekki zanim jeszcze Izmael stał się młodzieńcem, podczas gdy przejeżdżało przez tę dolinę na długo przed tym zdarzeniem. [4]
Abraham zwykł jeździć od czasu do czasu do Mekki, aby zobaczyć swoją żonę i syna. Liczba tych wypraw wciąż jest nieznana, ale autentyczne źródła historyczne mówią o czterech.
Wzniosły Allah powiedział w Szlachetnym Koranie, iż ukazał Abrahamowi (pokój z nim) we śnie, aby zabił swojego syna Izmaela (pokój z nim). Dlatego Abraham (pokój z nim) stawił się, by wypełnić Jego rozkaz.
{A kiedy obaj poddali się całkowicie i kiedy on (Abraham) rzucił go (Izmaela) twarzą na ziemię, zawołaliśmy do niego: „Abrahamie! Widzenie senne wziąłeś za prawdę. W ten sposób nagradzamy czyniących dobro. Zaprawdę, to jest doświadczenie oczywiste!” Okupiliśmy go wielką ofiarą (tj. barankiem).} [37:103-107]
Jest wspomniane w Księdze Rodzaju, że Izmael (pokój z nim) był trzynaście lat starszy od swojego brata Izaaka (pokój z nim). Kolejność wydarzeń historii o ofiarowaniu Izmaela (pokój z nim) pokazuje, że stało się to tak naprawdę przed narodzinami Izaaka (pokój z nim), oraz że Obietnica Allaha dania Abrahamowi (pokój z nim) innego syna, Izaaka (pokój z nim), nadeszła po zrelacjonowaniu całej tej historii.
Historia ta mówi o co najmniej jednej wyprawie mającej miejsce zanim Izmael (pokój z nim) stał się młodzieńcem. Al-Buchari [5] przekazał za Ibn Abbasem, że były jeszcze trzy inne wyprawy. Podsumowując:
Kiedy Izmael (pokój z nim) stał się młodzieńcem, nauczył się języka arabskiego od plemienia Dżurhum, które kochało go i wielce podziwiało oraz dało mu jedną ze swoich kobiet za żonę. Było to na krótko przed śmiercią jego matki. Abraham (pokój z nim) chcąc ponownie zobaczyć swoją żonę i syna, przybył do Mekki po ślubie Izmaela (pokój z nim), ale nie zastał go w domu. Spytał żonę Izmaela o jej męża i o to jak im się wiedzie. Ona zaczęła narzekać na ubóstwo, więc poprosił ją, aby przekazała Izmaelowi, by zmienił próg. Izmael (pokój z nim) zrozumiał wiadomość, rozwiódł się ze swoją żoną i ożenił się z inną kobietą.
Ponownie Abraham (pokój z nim) przybył, aby zobaczyć się z synem, ale znów nie zastał go w domu. Zadał nowej żonie Izmaela te same pytania, co jej poprzedniczce, na co ta dziękowała Allahowi. Abraham (pokój z nim) poprosił ją, aby przekazała Izmaelowi, by zachował swój próg (tj. zatrzymał ją jako żonę), po czym wrócił do Palestyny.
Za trzecim razem Abraham (pokój z nim) przybył do Mekki i zastał Izmaela ostrzącego strzały pod wysokim drzewem w pobliżu Zamzam. To spotkanie po długiej rozłące było bardzo wzruszające tak dla kochającego ojca, jak i dla posłusznego, prawego syna. Tym razem ojciec wraz z synem zbudowali Kabę i wznieśli jej filary, a Abraham (pokój z nim) stosując się do rozkazu Allaha nawoływał ludzi, by pielgrzymowali do niej.
Z łaski Allaha Izmael (pokój z nim) miał z córką Mudada dwunastu synów o imionach: Nabet, Qidar, Edbajl, Mebszam, Miszma', Duma, Mikha, Hudud, Jetma, Jetur, Nafis i Qidman. Ostatecznie uformowali oni dwanaście plemion zamieszkujących Mekkę i handlujących pomiędzy Jemenem, Syrią i Egiptem. Później plemiona te rozprzestrzeniły się na cały półwysep, a nawet poza niego. Wszystkie wieści o nich poszły w zapomnienie, z wyjątkiem tych dotyczących potomków Nabeta i Qidara.
Nabetejczycy – synowie Nabeta – stworzyli kwitnącą cywilizację na północy Hidżazu; utworzyli mocny rząd, który poszerzył swój zasięg na wszystkie sąsiednie plemiona, a swą stolicą uczynili Petrę. Nikt nie śmiał sprzeciwić się ich władzy aż do czasu, gdy przybyli Rzymianie i rozpoczęli likwidowanie ich królestwa.
Po wnikliwym badaniu i skrupulatnym dochodzeniu uczeni wyciągnęli wniosek, że królowie ghassanidzcy razem z plemionami Ałs i Chazradż prawdopodobnie nie byli Kahtanitami, lecz raczej potomkami Nabeta, syna Izmaela, który pozostał na tym obszarze. Imam al-Buchari także skłonił się ku temu poglądowi, a al-Hafiz Ibn Hadżar wybrał pogląd, że Kahtan był jednym z potomków Nabeta. [6]
Potomkowie Qidara, syna Izmaela (pokój z nim), długo żyli w Mekce, powiększając swą liczebność. Z nich wywodzili się Adnan i jego syn Ma'ad, od których pochodzą Arabowie Adnańscy. Adnan jest dwudziestym pierwszym przodkiem w drzewie genealogicznym Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim).
Zostało powiedziane, że kiedy Prorok Muhammad (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) mówił o swoich przodkach, zatrzymał się przy Adnanie i powiedział: „Genealogowie kłamią” i nie wymieniał dalej. [7] Jednakże pewna grupa uczonych snuje przypuszczenia, wychodząc poza Adnana, twierdząc, że wspomniany wyżej hadis jest nieprawdziwy. Mówią oni, że było dokładnie czterdziestu ojców pomiędzy Adnanem a Abrahamem (pokój z nimi). [8]
Jedyny syn Ma'ada – Nizar, miał czterech synów, którzy zapoczątkowali cztery wielkie plemiona: Ejad, Anmar, Rabi'a i Mudar. Te dwa ostatnie podzieliły się na kilka klanów. Rabi'a zapoczątkował klany Asad, 'Anaza, 'Abdul Qais i Ła'il (rozgałęziające się na Bakr i Taghlib), Hanifa i wiele innych.
Mudaryci podzielili się na dwa wielkie odgałęzienia: Qajs 'Ailan bin Mudar i klany plemienia Elias bin Mudar. Z Qajs 'Ailan wywodzili się Banu Sulaim, Banu Hałazin i Banu Ghatafan, z którego pochodzili 'Abs, Zubjan, Aszdża i Ghani bin A'sur. Zaś z plemienia Elias bin Mudar byli Tamim bin Murra, Hudhail bin Mudrika, Banu Asad bin Chuzajma i klan Kinana bin Chuzaima, z którego wywodzili się Kurajszyci, potomkowie Fahra bin Malik bin an-Nadr bin Kinana.
Kurajszyci rozgałęzili się na różne plemiona, z których najbardziej znane były Dżuma, Sahm, 'Adi, Machzum, Tajim, Zahra i klany z Qusaj bin Kilab – 'Abdud-Dar bin Qusaj, Asad bin 'Abdul 'Uzza bin Qusaj, oraz 'Abd Manaf bin Qusaj.
'Abd Manaf rozdzielił się na cztery plemiona: 'Abd Szams, Nałfal, Muttalib i Haszim. To właśnie z rodziny Haszima Allah wybrał Proroka Muhammada bin 'Abdullah bin 'Abdul-Muttalib bin Haszim (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim).
Prorok Muhammad (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział:
"Allah wybrał Izmaela z synów Abrahama, Kinana z synów Izmaela, Kurajszytów z synów Kinana, Haszima z synów Kurajszytów, a z synów Haszima wybrał mnie." [9]
Al-'Abbas bin 'Abdul-Muttalib zacytował słowa Wysłannika Allaha (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim), który powiedział:
"Allah stworzył ludzi i wybrał mnie z najlepszych spośród nich. Wybrał On plemiona i sprawił, że pochodzę z najlepszego z nich. Wybrał On także rodziny i wybrał mnie z najlepszej z nich. Następnie wybrał dom, sprawiając, że pochodzę z najlepszego z domów. Jestem z najlepszych ludzi i rodzin." [10]
Kiedy potomstwo Adnana stało się liczniejsze, rozprzestrzeniło się po różnych częściach Arabii w poszukiwaniu pastwisk i wody. Plemię 'Abdul Qajs razem z kilkoma klanami z Bakr bin Ła'il i Tamim, wyemigrowały do Bahrajnu, gdzie się osiedlili. Banu Hanifa bin Sa'b bin Ali bin Bakr wyruszyli, aby osiedlić się w Hadżr, stolicy Jamamy. Wszystkie plemiona z Bakr bin Ła'il mieszkały na obszarze krainy obejmującej Jamamę, Bahrajn, Saif Kazimę, wybrzeże morza, zewnętrzne granice Iraku, Ablah i Hait.
Większość plemion z Taghlib żyła w okolicy Eufratu, podczas gdy niektórzy z nich mieszkali z plemionami Bakr. Banu Tamim zamieszkiwało pustynną Basrę. Banu Salim żyło w sąsiedztwie Medyny, w kraju rozciągającym się od Ładi al-Qura po Chajbar i dalej, aż po Harrah. Thaqif zamieszkiwało Ta'if i Hałazin na wschód od Mekki, w pobliżu Ałtas, na drodze z Mekki do Basry. Banu Asad żyło w kraju na wschód od Taima', a na zachód od Kufy, podczas gdy rodzina Tai' mieszkała pomiędzy Banu Asad a Taima'. Byli oni pięć dni drogi od Kufy. Zubajn zamieszkiwał tereny od Taima' po Hałran.
Niektóre z klanów Kinana żyły w Tihamie, podczas gdy klany Kurajszytów zamieszkiwały Mekkę i jej przedmieścia. Kurajszyci pozostawali całkowicie rozproszeni do czasu, gdy Qusaj bin Kilab doprowadził do zebrania ich w grupy na honorowych warunkach, przywiązując ogromną wagę do ich statusu i ważności. [11]
-------------------------------------------------------------
[1] Tarich Ibn Chaldun
[2] Zob. Rahmatul-lil-'Alamin 2/34. Szczegółowa historia w Sahih al-Buchari 1/474
[3] Zob. Sahih al-Buchari, Księga Proroków 1/474, 475 (nr 3364, 3365)
[4] Zob. Sahih al-Buchari 1/475 (nr 3365)
[5] Sahih al-Buchari 1/475, 476
[6] Sahih al-Buchari, hadis nr 3507; Fathul-Bari 6/621-623. Zob. także Nasab Ma'd łal-Jaman al-Kabir 1/131
[7] Zob. Tarich at-Tabari 2/191-194 i Al-A'lam 5/6
[8] Ibn Sa'd 1/56, Taricha at-Tabari 2/191, Tarich Ibn Chaldun 2/2/298, Fathul-Bari 6/622, Rahmatul-lil-'Alamin 2/7, 8, 14, 15, 16, 17
[9] Muslim 2/245; At-Tirmidhi 2/201
[10] At-Tirmidhi, Księga al-Manaqib, rozdział o cechach Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) 2/201
[11] Muhadrat Tarich al-Umam al-Islamija - al-Chudari, 1/15-16