FORMY ROZWODU W ISLAMIE
Simplified Islamic jurisprudence based on Qu'ran and Sunna. Vol. 2, From marriage to inheritance. Muhammad M. Abdul-Fattah. Przekład Magdalena Szaban
Rozwiązanie małżeństwa ma w islamie rożne formy. Może być to: talaq, (rozwód), khul, li'an, ila i zihar. Każda z tych form ma własne znaczenie, zasady, regulacje, wymagania i następstwa.
ROZWÓD ze strony męża - TALAQ. DEFINICJA I STATUS PRAWNY.
Talaq lub rozwód to rozwiązanie, unieważnienie małżeństwa. Może zostać również zdefiniowany jako anulowanie jego mocy prawnej przez wypowiedzenie określonych formuł." Fakt, iż rozwód jest dozwolony w islamie wspierają Koran i Sunna, tradycja Proroka.
[Koran 2:229] {Rozwód jest możliwy dwa razy. Potem wiec albo ją zatrzymacie, zgodnie ze zwyczajem, albo dacie jej całkowitą wolność, uprzejmie ja traktując.}
[Koran 65:1] {Proroku! Kiedy rozwodzicie się z żonami, to rozwódźcie się z nimi w ich iddah i obliczajcie ich iddah.}
Abdullah Ibn Umar rozwiódł się z żoną, kiedy ta miesiączkowała, wiec Umar (jego ojciec) powiadomił o tym Wysłannika Allaha (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim). Ten rozgniewał się i rzekł: „Ibn Umar musi przyjąć ją z powrotem (do swego domu) jako jego żonę i poczekać aż się oczyści (weźmie kąpiel po miesiączce) i potem znowu będzie miesiączkować i znowu się oczyści, wtedy, jeśli chce rozwieść się z nią, może to zrobić - kiedy ona jest czysta i dopóki nie odbył z nią stosunku płciowego, albowiem to jest przypisany okres do rozwodu tak, jak zalecił Allah." [Buchari i Muslim]
Zgodnie z islamem małżeństwo jest umową cywilną, aczkolwiek prawa i obowiązki z niej wynikające maja ogromna wagę, jeśli chodzi o dobro ludzi. [...] Islam uznaje konieczność rozwodu w sytuacjach, w których relacje miedzy małżonkami są zatrute do tego stopnia, ze nie jest możliwym zachowanie pokoju w domu. Aczkolwiek islam nie dopuszcza dowolnych i nieograniczonych przyczyn rozwodu [...]. Zezwalając na rozwód, islam jednocześnie przykłada ogromna wagę do różnego rodzaju środków kontroli mających na celu ograniczenie korzystania z dozwolonych ułatwień. Dlatego rozwodu nie można rozważać w każdej dowolnej sytuacji, pobożny muzułmanin musi wiedzieć, ze Prorok rzekł: "Żadna dozwolona rzecz nie jest bardziej znienawidzona przez Allaha od rozwodu" [Abu Dawud]
RODZAJE ROZWODU ZGODNIE Z PIĘCIOMA ZASADAMI
Rozwód może być obowiązkowy (wadżib), zalecany (mandub), dozwolony (mubah), niepożądany (makruh) lub zabroniony (haram).
1) Rozwód może być obowiązkowy i to ma miejsce kiedy miedzy małżonkami następuje rozłam i sędzia wysyła dwóch rozjemców (arbitrów), aby sprawdzili charakter tego rozłamu, po czym rozjemcy osądzają, iż małżonków należy rozdzielić. W tym przypadku, mąż musi rozwieść się z żoną. Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 4:35] {A jeśli obawiacie się rozdarcia miedzy nimi obojgiem, to poślijcie rozjemcę z jego rodziny i rozjemcę z jej rodziny. Jeśli oni oboje zechcą się pogodzić, to Bóg doprowadzi do zgody miedzy nimi. Zaprawdę, Allah jest wszechwiedzący, świadomy!}
2) rozwód może być zalecany lub pożądany - i to ma miejsce, kiedy żona zaniedbuje obowiązki nałożone na nią przez Allaha, np. zaniedbuje modlitwę i mąż nie może wpłynąć na nią, aby wypełniała te obowiązki. [..]
3) Rozwód może być dozwolony lub dopuszczalny - i to ma miejsce wtedy, kiedy jest wymagany na skutek złego prowadzenia lub zachowania, postępowania żony (względem męża)
4) Rozwód może być niepożądany – i to miejsce wtedy, kiedy rozwód ma miejsce bez żadnej przyczyny zaś relacje miedzy małżonkami są dobre. Amr Ib Dinar przekazał, ze Ibn Umar rozwiódł się z żoną, a ona powiedziała: „Czy widzisz we mnie cos nagannego?" Kiedy zaprzeczył, zapytala: „Dlaczego zatem rozwodzisz się z cnotliwa muzułmanką?" Narrator powiedział, że wtedy Ibn Umar odwołał rozwód. [Sunan Said Ibn Mansur]
Rozwód, który ma miejsce bez powodu jest niepożądany ponieważ czyni raduje szatana. Dżabir przekazał, ze Wysłannik Allaha (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział: „Szatan umieszcza tron nad wodą a potem wysyła oddziały (aby szerzyły miedzy ludźmi niezgodę). Najbliżsi mu rangą są ci, którzy odnoszą największe sukcesy w sianiu niezgody, jeden z nich przychodzi i mówi: „Zrobiłem to i to" a on mówi: „Nic nie zrobiłeś". Potem (inny) przychodzi i mówi: „Nie oszczędziłem tego a tego, dopóki nie zasiałem ziarna niezgody miedzy nim a jego żona." Wtedy on (szatan) zbliża się do niego i mówi: „Dobrze się sprawiłeś!”. [Muslim]
5) rozwód może być zabroniony - kiedy mężczyzna rozwodzi się z żoną podczas jej okresu miesięcznego lub rozwodzi się z nią w przedziale czasowym miedzy miesiączkami i odbywa z nią w tym okresiei stosunek płciowy. Jest to tzw. rozwód bidah (innowacja).
FORMUŁY ROZWODOWE
Formuły rozwodowe to słowa lub formuły, które wypowiada mąż mając na celu rozwód z żoną. Wyrażenia te dzielą się na: jednoznaczne lub niejednoznaczne.
Jednoznaczne, dosłowne formuły rozwodowe to takie, które bezpośrednio odnoszą się do rozwodu i nie oznaczają nic innego. Dla przykładu: mąż mówi żonie: „Jesteś rozwiedziona" lub „Rozwodzę się z tobą", oraz im podobne. A zatem, jak tylko mąż wypowie jedna z takich jednoznacznych formuł żonie, ma miejsce rozwód – tzn. ma on moc prawna, niezależnie od tego, czy mąż miał intencje rozwodu czy nie, jak również niezależnie od tego, czy żartuje czy jest poważny. Co ciekawe, kiedy mąż powie żonie „Jesteś rozwiedziona" rozwód ma miejsce automatycznie, lub innymi słowy, rozwód wchodzi w życie natychmiast, ponieważ mąż ma na myśli natychmiastowe jego przeprowadzenie.
Jednakże, jeśli powie: „Rozwiodę się z tobą jeśli odwiedzisz dom twego ojca", ten rozwód wejdzie w życie wtedy, i tylko wtedy jeśli żona odwiedzi dom jej ojca i rozwód ten jest warunkowy (uzależniony od spełnienia określonego warunku).
Niedosłowne, niejednoznaczne formuły rozwodowe to słowa i wyrażenia, które jednocześnie mogą odnosić się do rozwodu jak i innych rzeczy. Na przykład, mężczyzna mówi żonie: „Idź do twojej rodziny" lub „Odłączam się od ciebie" A zatem, jeśli mężczyzna wypowie takie niedosłownie wyrażenia, rozwód ma miejsce tylko wtedy, kiedy intencją męża jest rozwód. W przeciwnym wypadku nie skutkują one rozwodem. Aisza przekazała: „kiedy przyprowadzono córkę Al-Dżawna do Wysłannika Allaha (jako pannę młodą) i podszedł do niej, powiedziała: „Oddaje się pod ochronę Boga przed tobą". Powiedział: „Oddałaś się pod ochronę Największego; wracaj zatem do rodziny." [Al-Buchari] Potwierdzenie, a nie powtórzenie, przez męża intencji rozwodu za pomocą słów jednoznacznych wprowadza w życie rozwód, niezależnie od tego, czy mąż ma taka intencje czy nie, jest poważny czy nie, ponieważ Prorok powiedział: „(Są) trzy (rzeczy) w których powaga jest poważną (w skutkach) i o których żartowanie jest poważne (w skutkach): małżeństwo, rozwód i odwołanie (rozwodu)." [Abu Dawud i Tirmizi] Ten hadis oznacza, ze konsekwencje tych trzech rzeczy są zawsze takie same, niezależnie czy bierze się je na poważnie czy o nich żartuje. [...]
Są cztery stopnie formuł rozwodowych:
1) mąż może mięć na myśli przeprowadzenie rozwodu i nie wyrażać tego słowami
2) może nie miecz na myśli ani formuły rozwodowej ani reguły z nią związanej (rozwodu)
3) może mieć na myśli formułę rozwodowa bez reguły z nią związanej
4) może mieć na myśli formułę i regułę z nim związaną
Pierwsze dwie kategorie nie są uznawane przez szariat, co oznacza, że nie są skuteczne, zaś dwa ostatnie wprowadzają w życie rozwód (skutkują rozwodem).
TRZYKROTNY ROZWÓD ZA JEDNYM RAZEM
Mężczyzna może powiedzieć żonie: „Jesteś rozwiedziona trzy razy" lub „Jesteś rozwiedziona, jesteś rozwiedziona, jesteś rozwiedziona" Zgodnie z przeważającą opinia w tej kwestii, skutkuje to tylko jednym rozwodem lub jednym wypowiedzeniem rozwodu, albowiem w ten sposób było traktowane za życia Proroka. Iba Abbas powiedział (Wyrażenie) trzech rozwodów za życia Wysłannika Allaha i Abu Bakra i dwóch lat kalifatu Umara (uznawane) było (za) jedno. Ale Umar Ibn al-Chattab powiedział: Zaprawdę, ludzie zaczęli śpieszyć się w kwestii, co do której zalecono im cierpliwość. Gdybyśmy zatem nałożyli to na nich (być może byłoby to dla nich lepsze). I on nałożył to na nich." [min. Muslim]
ROZWÓD ZGODNY Z SUNNĄ (TRADYCJĄ PROROKA)
Rozwód zgodny z sunną, to rozwód dozwolony i przebiega on w sposób następujący:
- mężczyzna rozwodzi się z żoną wypowiadając formułę rozwodową jeden raz
- po tym jak skończy się jej miesiączka
- po tym jak żona weźmie kąpiel (ghusl) po miesiączce (oczyści się)
- dopóki nie odbył z nią stosunku płciowego
- potem zostawia ja nie wypowiadając innych formuł rozwodowych dopóki nie dopełni się (skończy) jej iddah (okres oczekiwania na uprawomocnienie rozwodu)
Mąż może odwołać rozwód: podczas jej okresu oczekiwania (iddah) bez jej zgody ani zgody jej lali (opiekuna prawnego), i nie będzie wymagane w takiej sytuacji nowe wiano (mahr).
Mąż może zostawić ja do końca jej iddah, i w tej sytuacji musi zwolnić ja traktując łagodnie, albowiem po zakończeniu iddah rozwód wchodzi w życie (i mąż nie może odwołać rozwodu). Jeśli chce ponownie się z nią ożenić po tym, jak jej iddah dobiegł końca, może tak uczynić aczkolwiek należy zawrzeć nowy kontrakt małżeński, tak jak za pierwszym razem (kiedy się pobierali).
Może rozwieść się z nią ponownie: tzn. po raz drugi, i jeśli odwoła rozwód a potem rozwiedzie się z nią po raz trzeci, nie będzie wolno mu jej poślubić dopóki nie wyjdzie ona za mąż za innego mężczyznę (zgodnie z islamem, nie może to być małżeństwo muhallil – zawarte w intencji uczynienia żony dozwolona dla jej pierwszego męża, który
rozwiódł się z nią trzy razy). Jeśli jej mąż rozwiedzie się z nią, wtedy poprzedni mąż może ponownie ja poślubić.
Powyższy opis dozwolonego rozwodu znajduje się w Koranie i sunnie.
[Koran 2:228-230] {A rozwódki maja czekać trzy okresy miesięczne i nie jest im dozwolone, aby ukrywały to, co Allah stworzył w ich łonach, jeśli wierzą w Allaha i w Dzień Ostatni. A ich mężowie maja większe prawo przyjąć je z powrotem w tym czasie, jeśli pragną zgody. I one (kobiety) maja prawa (do swoich mężów) podobne do tych (praw, ktore maja mężowie) nad nimi, zgodnie z uznanym zwyczajem. A mężczyźni przewyższają je (pod względem odpowiedzialności). Allah jest Wszechpotężny, Mądry! Rozwód jest (odwołalny) dwa razy, potem albo ja zatrzymacie w godny sposób albo dacie jej całkowitą wolność, uprzejmie ja traktując. Nie jest wam (mężczyznom) dozwolone przyjmowanie z powrotem (od waszych żon) tego, co im daliście, chyba ze obie strony boja się, że nie zachowają granic wyznaczonych przez Allaha. Zatem jeśli obawiają się, że nie będą w stanie zachować granic wyznaczonych przez Allaha, żadne z nich nie popełni grzechu, jeśli ona się wykupi Takie są granice Allaha, wiec nie przekraczajcie ich! Ci, którzy przekraczają granice Allaha są zalimun (niesprawiedliwi, złoczyńcy). A jeśli on rozwiódł się z nią (po raz trzeci), to ona nie jest mu dozwolona, dopóki nie wyjdzie za innego mężczyznę. A jeśli ten da jej rozwód, to nie popełnią grzechu, powracając do siebie, jeśli oboje sadza, ze zachowają granice Allaha. To są granice Allaha, które On wyjaśnia ludziom, którzy posiadają wiedze.}
KIEDY MĘŻCZYZNA MOŻE ROZWIEŚĆ SIĘ Z ŻONĄ
Odpowiedź na to pytanie ma więcej niż jeden aspekt, albowiem sytuacja ta jest uzależniona od statusu kobiety.
- odnośnie kobiety, z którą mąż skonsumował małżeństwo i która miesiączkuje: zostało wspomniane wcześniej w jaki sposób mąż może się z nią rozwieść zgodnie z sunną: może rozwieść się z nią w okresie miedzy miesiączkami pod warunkiem, iż nie współżył z nią w tym czasie, lub może rozwieść się z nią, jeśli jest w ciąży. Jeśli rozwodzi się z nią podczas jej miesiączki, musi przyjąć ją z powrotem, potem zatrzymać do końca miesiączki, potem do następnej miesiączki i kiedy ta się skończy, jeśli nadal chce rozwodu, może się z nią rozwieść pod warunkiem, iż nie współżył z nią. Istotnym jest, iż zakończenie miesiączki nie wystarcza do tego, by mąż mógł wypowiedzieć formuły rozwodowe, musi poczekać aż weźmie ona kąpiel (ghusl) wymaganą po miesiączce - dopiero wtedy może się z nią rozwieść.
- odnośnie kobiety, która doświadcza krwawienia po porodzie (post-partum) - należy ją traktować tak, jak kobietę która miesiączkuje. To znaczy, jej mąż może rozwieść się z nią dopiero wtedy, kiedy ustanie krwawienie post-partum i jeśli nie współżył z nią cieleśnie. Jeśli rozwiedzie się z nią podczas krwawienia post-partum, musi przyjąć ją z powrotem tak samo jak kobietę, która miesiączkuje.
- odnośnie kobiety, której małżeństwo zostało zawarte lecz nie zostało skonsumowane: mąż może rozwieść się z nią w każdej chwili, niezależnie od tego, czy ona miesiączkuje czy nie.
- mąż kobiety ciężarnej - może rozwieść się z żoną w każdej chwili, skoro ciąża została potwierdzona. Ibn Umar, rozwiódł się z żoną kiedy ta miesiączkowała i Umar (jego ojciec) wspomniał o tym Prorokowi, na co ten rzekł: "Polec mu, aby przyjął ja z powrotem, a potem może rozwieść się z nią, kiedy ona się oczyści (po miesiączce) lub jeśli będzie ciężarna." [Muslim oraz inni]
RODZAJE ROZWODU
Rozwód może być:
1. JEDNOZNACZNY lub NIEJEDNOZNACZNY - zależnie od użytej formuły rozwodowej
2. NATYCHMIAST WCHODZĄCY W ŻYCIE - kiedy mężczyzna chce przeprowadzić rozwód natychmiast za pomocą takich słów jak "Jesteś rozwiedziona"; oraz może być WARUNKOWY-uzależniony od warunku postawionego przez męża żonie w formule, np. "Jeśli wyjdziesz z domu, będziesz rozwiedziona"; ten rozwód wchodzi w życie wtedy, kiedy żona spełni warunek (np. wyjdzie z domu), aczkolwiek niektórzy uczeni, łącznie z Ibn Tajmijah - twierdza, ze jeśli mąż nie ma intencji rozwodu a żona spełni warunek od którego mąż uzależnił rozwód, rozwód nie wchodzi w życie, a niektórzy uczeni utrzymują, ze uznaje się to za złamaną przysięgę i wymagana jest ekspiacja (odkupienie). We wszystkich sytuacjach, rozwód wchodzi w życie (ma miejsce) jeśli jest intencją męża.
3. SUNNA (zgodny z tradycja Proroka) lub BIDAH (będący innowacją) – o czym wspomniano wcześniej
4. ODWOŁALNY i OSTATECZNY (nieodwołalny). Rozwód można odwołać po pierwszym lub drugim rozwodzie z żoną, z którą mąż skonsumował małżeństwo. I rozwód staje się ostateczny (mąż nie może go odwołać ani ponownie przyjąć żony, czy z nią się ożenić) po trzecim rozwodzie z żoną, z którą mąż skonsumował małżeństwo. Nazywa się to bajnunah kubra (większa nieodwołalność rozwodu); lub kiedy mężczyzna rozwodzi się z żoną po zawarciu małżeństwa ale przed jego skonsumowaniem (nie podjęto współżycia), i to nazywa się bajnunah sughra (mniejsza nieodwołalność rozwodu). W bajnunah kubra mężczyzna nie może ponownie poślubić jego byłej żony dopóki ona nie wyjdzie za mąż za innego i nie skonsumują oni małżeństwa; zaś w bajnunah sughra – może ponownie ją poślubić, sporządzając nowy kontrakt małżeński i dając jej nowe wiano (sadaq, mahr).
ODWOŁANIE ROZWODU - RADŻ'AH
Radż'ah - to sytuacja w której mąż przyjmuje z powrotem żonę, z którą się rozwiódł bez sporządzania nowego kontraktu małżeńskiego. Również, radż'ah nie wymaga obecności czy zgody wali (opiekuna prawnego), sadaq (mahr - wiana) ani zgody czy nawet wiedzy żony, co do czego zgodni są uczeni. Warunki radż'ah
1. rozwód musi być odwołalny, to znaczy mąż może przyjąć żonę z powrotem tylko jeśli rozwiódł się z nią raz lub dwa razy
2. odwołanie rozwodu musi mieć miejsce podczas jej iddah
3. rozwód musi być bez odszkodowania (iwad); jeśli jest za odszkodowaniem dla męża będzie to khul, a nie talaq (rozwód)
4. mąż skonsumował małżeństwo - wg części uczonych
Rozwódkę radż'ijjah - tzn. kobietę, której rozwód może zostać odwołany, mąż powinien traktować jak żonę, za wyjątkiem obowiązku dzielenia czasu miedzy żonami, jeśli ma on poza nią inne. A zatem, małżonkowie dziedziczą po sobie, jeśli jedno z nich umrze w tym okresie, co do czego zgodni są uczeni.
W jaki sposób zachodzi radż'ah (przyjęcie żony). Radż'ah ma miejsce za pomocą SŁÓW - kiedy mąż mówi żonie: "Przyjmuje cię z powrotem" lub kiedy mówi "przyjąłem ją z powrotem." Również może mieć miejsce za pomocą CZYNÓW - tzn. wtedy, kiedy mąż podejmie współżycie płciowe z żoną lub dotyka jej, całuje ja lub robi cos podobnego - przyjmuje ja z powrotem (jako żonę), ponieważ jest ona nadal jego żona a on jest nadal jej mężem. Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 2:228] {a ich mężowie maja większe prawo by przyjąć je z powrotem w tym czasie (okresie), jeśli pragną pojednania}
Utrzymanie oraz zamieszkanie rozwódki radż'ijjah
[Koran 65:12] {Proroku! Kiedy rozwodzicie się z żonami, to rozwódźcie się z nimi w ich iddah i obliczajcie ich iddah. I bojcie się Allaha, waszego Pana. I nie wypraszajcie ich z domów i niech one ich nie opuszczają, chyba ze winne będą Fahiszah Mubajjinah (wszeteczeństwa jawnego). I to są ustalone granice Allaha. A kto przekracza granice Allaha, ten zaprawdę wyrządzą sobie krzywdę. Ty nie wiesz, być może Allah spowoduje, ze zajdzie cos nowego.}
Słowa {nie wypraszajcie ich z domów i niech one ich nie opuszczają} - ustanawiają wymóg, iż kobieta ma prawo do zamieszkania w domu jej męża podczas iddah. Prorok powiedział odnośnie tej kwestii: "Kobieta ma prawo do utrzymania i zamieszkania jeśli jej mąż może przyjąć ją z powrotem (po rozwodzie)." [An-Nasai]
[Koran 65:6] {Dajcie im mieszkanie, tam gdzie mieszkacie, stosownie do tego, co posiadacie, i nie krzywdźcie ich i nie stawiajcie w trudnej sytuacji (zmuszając do odejścia).}
Jeśli chodzi o kobietę, której rozwód nie może zostać odwołany (rozwiedziona ostatecznie), nie należy się jej utrzymanie ani zapewnienie zamieszkania od byłego męża. Przekazano, ze Fatima bint Qajs została rozwiedziona ostatecznie i powiedziała: "Układałam się z nim przed Wysłannikiem Allaha o zamieszkanie i utrzymanie, ale Prorok nie udzielił mi zgody na zamieszkanie ani utrzymanie (od byłego męża) i polecił mi spędzić iddah w domu Ibn Umm Maktuma." [Muslim] Aczkolwiek, kobieta, z którą mąż rozwiódł się przed skonsumowaniem małżeństwa (podjęciem współżycia) ma prawo do zamieszkania, ponieważ Allah Wszechmocny mówi (interpretacja znaczenia) jako zasada ogólna:
[Koran 2:241] {Rozwiedzionym kobietom należy się zaopatrzenie zgodnie z przyjętym zwyczajem; to jest obowiązek dla bogobojnych.}
To obejmuje ogólne wydatki i ubranie.
[Koran 33:49] {Wy, którzy wierzycie! Kiedy bierzecie za żony kobiety wierzące, a następnie rozwodzicie się z nimi zanim ich dotknęliście, nie wyznaczajcie im żadnego iddah. Obdarujcie je prezentem i odprawcie w piękny sposób.}
Jeśli chodzi o rozwódkę, która jest w ciąży, należy jej zapewnić zamieszkanie i utrzymanie do porodu, ponieważ Bóg Wszechmogący mówi (interpretacja znaczenia): [Koran 65:6] {A jeśli są ciężarne, zapewnijcie im zaopatrzenie aż złożą swój ciężar.}
OPIEKA NAD DZIECKIEM
Jeśli mąż rozwiedzie się z żoną, opieka nad dzieckiem bardziej przysługuje jej niż ojcu dziecka pokąd kobieta nie wyjdzie ponownie za mąż. W takiej sytuacji prawo do opieki nad dzieckiem wg uczonych przysługuje ojcu, powołują się oni na słówa Proroka, które skierował do rozwódki mającej pod opieką dziecko: z którą rozwiódł się mąż i mieli dziecko: "Tobie przysługuje większe prawo do niego (dziecka), chyba że wyjdziesz za mąż." [Abu Dawud i inni]
IDDAH - OKRES OCZEKIWANIA ROZWÓDKI
Iddah tutaj (pisząc tutaj chcemy rozróżnić miedzy iddah rozwódki a iddah wdowy, albowiem ta ostatnia musi czekać cztery miesiące i dziesięć dni, a jeśli jest w ciąży - do porodu) - oznacza ustalony okres dla rozwódki podczas którego nie wolno jej wyjść za mąż. Iddah rozwódki jest różny zależnie od jej statusu:
1. jeśli kobieta, której małżeństwo zostało skonsumowane zostanie rozwiedziona i ten rozwód jest odwołalny, a ona miesiączkuje, jej iddah wynosi trzy miesiączki (tzn. do końca trzeciej miesiączki) zgodnie ze słowami Allaha (interpretacja znaczenia):
[Koran 2:228] {Kobiety rozwiedzione powinny czekać (na nowe małżeństwo) przez trzy miesiączki.}
2. jeśli kobieta nie miesiączkuje w ogóle (jeszcze lub już nie), jej iddah wynosi trzy miesiące. Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 65:4] {Te z waszych kobiet, które zwątpiły w okres miesięczny, ich Iddah, jeśli macie wątpliwość, wynosi trzy miesiące; i te, które nie maja miesiączki.}
3. Jeśli mąż rozwiedzie się z żoną przed skonsumowaniem małżeństwa, nie obowiązuje jej iddah. Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 33:49] {Kiedy bierzecie za żony kobiety wierzące, a następnie rozwodzicie się z nimi zanim ich dotknęliście (zanim skonsumowaliście małżeństwo), nie wyznaczajcie im żadnego iddah.}
4. Iddah ciężarnej trwa do końca ciąży, ze względu na słowa Allaha (interpretacja znaczenia):
[Koran 65:4] {A te, które są brzemienne, ich iddah trwa dopóki nie złożą swego brzemienia.}
KHUL – WNIOSEK ŻONY O ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA
DEFINICJA I STATUS PRAWNY
Prawo kobiety domagania się rozwiązania małżeństwa znane jest jako chul, to oznacza dosłownie zdejmowanie. Jest to rodzaj ułatwienia zapewnionego żonie dla zabezpieczenia rozwodu ze strony męża poprzez zwrot części lub całości wiana (sadaq, mahr). Legalność chul wspiera Koran, sunna oraz idżma (konsensus uczonych).
Allah mówi (interpretacja znaczenia):
[Koran 2:229] {Rozwód jest możliwy dwa razy. Potem wiec albo ja zatrzymacie, zgodnie ze zwyczajem, albo dacie jej całkowitą wolność, uprzejmie ja traktując. Nie jest wam dozwolone zabierać cokolwiek z tego, coście dali swoim żonom. Chyba ze oboje się obawiają, ze nie potrafią zachować granic ustanowionych przez Allaha. Jeśli się obawiacie, ze nie potrafiła zachować granic Allaha, to oni oboje nie będą mieli grzechu, jeśli ona się wykupi (przez khul).}
Ibn Abbas przekazał: "Żona Sabita Ibn Qajsa przyszła do Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) i powiedziała: Wysłanniku Allaha, nie mogę winić Sabita za żadną skazę charakteru czy religijności, ale jako muzułmanka, obawiam się bycia niewdzięczną (wobec niego, jeśli z nim zostanę). Na to Wysłannik Allaha powiedział: "Czy oddasz mu ogród, który dał ci (jako wiano - mahr)?" Odpowiedziała: "Tak." Wtedy Prorok powiedział Sabitowi: "Sabicie! Przyjmij twój ogród, i rozwiedź się z nią raz!" [Buchari]
[Uwaga: być może mówiąc, iż obawia się bycia niewdzięczną, miała ona ma myśli słowa Proroka o kobietach, które ujrzał w Piekle: "Są niewdzięczne mężom i nie okazują wdzięczności za dobro im świadczone. Nawet gdybyś świadczył jednej z nich dobro przez cale życie a ona ujrzy u ciebie cos co jej się nie spodoba, powie: "Nigdy nie zaznałam od ciebie nic dobrego!" [Buchari, Muslim]
To prowadzi do kilku pytań:
Czy kobieta może domagać się rozwiązania małżeństwa bez prawnej przyczyny? Prorok powiedział: "Jeśli kobieta prosi męża o rozwód bez (doświadczanej) krzywdy zostanie jej zabroniony zapach Raju." [Tirmizi, inni] [uwaga tłumaczki: w Sunan Abu Dawud, Przekazał Soban: Prorok powiedział: "Jeśli kobieta prosi męża o rozwód bez ważnej przyczyny, zostanie jej zabroniony zapach Raju" zob. Khul ]
Czy mąż może odmówić jej rozwodu w celu wyrządzenia jej krzywdy? Tak jak kobiecie nie wolno prosić męża o rozwód bez przyczyny dozwolonej prawem, jemu nie wolno zatrzymywać jej w związku małżeńskim, jeśli domaga się ona jego rozwiązania z przyczyny dozwolonej prawem; raczej powinien ja zwolnić (z obietnicy małżeńskiej). [Koran 2:231] {Kiedy dajecie rozwód kobietom, to po upływie oznaczonego dla nich czasu albo je zatrzymajcie w sposób uznany zwyczajem, albo tez zwolnijcie. Ale nie zatrzymujcie ich wbrew woli, abyście nie popełnili przestępstwa. A ten, kto to czyni, jest niesprawiedliwy dla siebie samego.}
Czy chul liczy się jako rozwód? Większość uczonych utrzymuje, że chul jest rozwodem, aczkolwiek ich dowody na to są kwestionowane, i według poprawnego poglądu chul jest fasch a nie rozwodem. W małżeństwie, fasch, dosłownie oznacza "anulowanie", i odnosi się do rozwiązania, anulowania umowy małżeńskiej ze względu na dozwoloną prawem przyczynę. Chul jest zatem formą rozwiązania małżeństwa, a nie rozwodem - zostało udowodnione, że wolno zastosować chul po dwóch rozwodach (talaq) i po nim dozwolony jest trzeci rozwód. A zatem, jeśli chul byłby rozwodem, dozwolona liczba rozwodów wynosiłaby cztery (a nie trzy).
Ibn Abbas powiedział odnośnie wersetu: [Koran 2:229] {Rozwód jest możliwy dwa razy. Potem wiec albo ja zatrzymacie, zgodnie ze zwyczajem, albo dacie jej całkowitą wolność, uprzejmie ja traktując. Nie jest wam dozwolone zabierać cokolwiek z tego, coście dali swoim żonom. Chyba ze oboje się obawiają, ze nie potrafią zachować granic ustanowionych przez Allaha. Jeśli się obawiacie, że nie potrafią zachować granic Allaha, to oni oboje nie będą mieli grzechu, jeśli ona się wykupi (przez khul).} - "Zwrot (części lub całości mahru) nie jest rozwodem." [przekazał Abd Ar-Razaq]
Kolejnym dowodem, który potwierdza fakt, iż chul nie jest rozwodem: mąż ma prawo odwołać rozwód, ale nie przysługuje mu takie prawo względem chul, chyba ze zgodzi się na to jego żona. [zob. Zadul-Ma`ad, 5/199] Również, idda - okres oczekiwania po rozwodzie to trzy cykle miesięczne lub trzy miesiące, o czym pisano wcześniej, zaś idda po chul wynosi jeden okres miesięczny, o czym powiemy później. A zatem, jeśli chul ma miejsce nawet dziesięć razy, mąż ma prawo poślubić żonę ponownie przez nowy akt małżeństwa, zanim ona wyjdzie za mąż za innego. [zob. Ibn Tajmijja, Fatawa, 32/289] To oznacza, że chul nie zalicza się do dozwolonej liczby rozwodów, i Allah wie najlepiej. Co jest ważne, chul nie liczy się jako rozwód nawet jeśli mąż powie, że rozwodzi się z żoną dopóty ma to miejsce w zamian za wynagrodzenie płacone przez żonę. Również, nie jest zaznaczone, iż to musi mieć miejsce za pomocą formuł zawierających słowo chul lub fasch. Oto wnioski wyciągnięte i wskazane przez teksty i zasady prawodawstwa. [Ibn Tajmijah, Fatawa, 32/309]
Idda (okres oczekiwania żony) zwiazany z chul.
Po przeprowadzeniu chul kobieta powinna poczekać aż zacznie miesiączkować i potem, po zakończeniu miesiączki, może wyjść ponownie za mąż. Ar-Rubajji bint (córka) Mua'wiwiza przeprowadziła chul z mężem, kiedy udała się do Usmana Ibn Affana i zapytała go: "Jaki okres czasu powinnam odczekać (idda)?" Powiedział: "Nie obowiązuje cię idda, chyba że skonsumowaliście małżeństwo. W tym wypadku, musisz poczekać aż zaczniesz miesiączkować i krwawienie ustanie." Dodał: "W tym (moim orzeczeniu) podążam za orzeczeniem Wysłannika Allaha względem Marjam Al-Mughalija, która była żoną Sabita Ibn Qajsa Ibn Szammasa i przeprowadziła z nim chul." [An-Nasai i Ibn Madża] [uwaga od tłumaczki: Ibn Abbas przekazał, że żona Sabita ibn Qajsa zakończyła małżeństwo z mężem przez chul za życia Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim). Prorok zalecił jej okres oczekiwania (idda) do końca miesiączki (tzn. poczekać aż zacznie miesiączkować i po miesiączce mogła wyjść ponownie za mąż) [al-Tirmizi, 1185; Abu Dawud, 2229. al-Nasa’i (3497) z hadisu Al-Rabii’ bint Afra. Oba hadisy uznane zostały za autentyczne przez Ibn al-Qajjima. źródło ]
UWAGA OD TŁUMACZKI: Mężczyźni nie mogą domagać się od kobiety rezygnacji z chul w kontrakcie małżeńskim. Jeśli mąż nie wypełnia swoich obowiązków, kobieta otrzymuje rozwód nie zwracając mu wiana. Mężczyzna nie może zmuszać żony do chul traktując jej źle, aby odyskać wiano i podarunki, które wręczył żonie. Jeśli tak postępuje, kobiecie przynależy się anluzowanie małżeństwa i nie musi niczego wypłacać mężowi.
ZIHAR
Zihar to inaczej zabronienie sobie współżycia z żoną na skutek wypowiedzenia przez męża słów: „Jesteś dla mnie jest plecy mojej matki”. Zihar ma miejsce wtedy, kiedy mąż mówi żonie: "Jesteś dla mnie jak plecy mojej matki", to znaczy: "Jesteś mi zabroniona."
[Koran 58:2] {Ci z was, którzy rozwodzą się ze swymi żonami, mówiąc "Jesteś dla mnie jak plecy mojej matki." One przecież nie są ich matkami. Matki to te, które ich urodziły. Zaprawdę oni mówią słowa godne nagany i pełne fałszu (kłamliwe). Zaprawdę Bóg jest odpuszczający, przebaczający!}
KONSEKWENCJE ZIHAR.
Jeśli mężczyzna powie żonie: "Jesteś dla mnie jak plecy mojej matki", jego żona staje się mu zabroniona i nie wolno mu współżyć z nią cieleśnie, chyba że dopiero po dokonaniu ekspiacji za to, co powiedział.
[58:3-4] {Tych, którzy odsyłają swoje żony, mówiąc: "Jesteś dla mnie jak plecy mojej matki!", i powtarzają to, co powiedzieli - obowiązuje wyzwolenie niewolnika, zanim będą mogli ponownie się zbliżyć. Oto w ten sposób jesteście napominani. A Bóg jest w pełni świadom tego, co czynicie. A kto nie ma możliwości, powinien pościć przez dwa następujące po sobie miesiące, zanim ponownie się zbliżą. A kto nie może (pościć), powinien nakarmić sześćdziesięciu biedaków. Tak jest nakazane, abyście wierzyli w Boga i Jego Wysłannika. Takie są granice Boga!}
Odkupienie za zihar należy dopełnić zgodnie z kolejnością określoną w szariacie, co oznacza, że mąż nie może wybrać dowolnej formy ekspiacji, chyba ze nie jest w stanie wykonać poprzedniej. To znaczy: najpierw musi wyzwolić wierzącego niewolnika; jeśli nie może tego zrobić, musi pościć przed dwa kolejne miesiące nie zbliżając się do żony; jeśli nie może pościć, powinien nakarmić sześćdziesięciu ubogich.
Jeśli mężczyzna zabroni sobie swojej żony poprzez zihar - na określony czas, nie wolno mu odbywać z nią stosunków płciowych podczas tego okresu; jest to dozwolone dopiero wtedy, kiedy dokona ekspiacji zgodnie ze sposobem opisanym powyżej. Aczkolwiek, jeśli dopełni jego przysięgi i upłynie okres na który zabronili sobie żony i faktycznie nie zbliżył się do niej w tym czasie, nic nie jest od niego wymagane. Salman Ibn Sakhr Al-Ansari powiedział, ze jego żona będzie mu zabroniona tak jak plecy jego matki do końca ramadanu. Aczkolwiek, po upływie polowy miesiąca ramadan współżył z nią w nocy. Poszedł do Wysłannika Allaha i wspomniał mu o tym, na co Prorok rzekł: "Wyzwól niewolnika". Ten powiedział: "Nie jestem w stanie tego zrobić (nie miał pieniędzy)." Prorok powiedział: "Pość przez dwa kolejne miesiące." Mężczyzna powiedział: "„Nie jestem w stanie tego zrobić." Prorok powiedział: "Nakarm sześćdziesięciu biedaków." Mężczyzna powiedział: "Nie jestem w stanie tego zrobić (nie mam tyle jedzenia)." Wtedy Wysłannik Allaha polecił Urwie ibn Amr: "Daj mu ten araq (wielki kosz w którym mieści się ok. 15-16 są’a; 1 są’a = ok. 3 kg) daktyli." Potem (Prorok) powiedział mężczyźnie: "Nakarm nim sześćdziesięciu biedaków." [At-Tirmizi]
ILA (PRZYSIĘGA ZANIECHANIA WSPÓŁŻYCIA Z ŻONĄ)
Defincja i rodzaje
Ila' ma miejsce kiedy mąż przysięga ze nie będzie współżył z żoną przez określony czas; ma dwa rodzaje:
1 - okres wyznaczony przez męża jest krótszy niż cztery miesiące, i w tym przypadku lepiej dla męża aby podjął współżycie z żoną i dokonał ekspiacji za złamaną przysięgę. Jest tak ponieważ Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) powiedział: „Ten, kto składa przysięgę a potem znajduje jakąś rzecz lepszą, powinien zrobić to, co lepsze i dokonać ekspiacji za (złamaną) przysięgę." [Muslim, inni]. Jeśli mąż nie dokona ekspiacji za jego przysięgę i nie łamie przysięgi ila, żoną musi zaczekać do końca tego okresu i nie ma prawa domagać się rozwodu.
Anas bin Malik powiedział: Wysłannik Allaha przysiągł, iż będzie trzymał się z dala od jego żon i w tym czasie miał skręconą nogę. Zatrzymał się w maszruba (pokoju na półpiętrze, poddaszu) przez dwadzieścia dziewięć dni. Potem zszedł na dół i ludzie powiedzieli: „Wysłanniku Allaha, przysiągłeś trzymać się z dala od żon przez miesiąc!" Powiedział: „Ten miesiąc liczy dwadzieścia dziewięć dni." [Buchari, inni]
2 - okres wyznaczony przez męża jest dłuższy niż cztery miesiące – i w tej sytuacji może również podjąć współżycie z żoną i dokonać ekspiacji za złamaną przysięgę. Jeśli nie podejmie współżycia z żoną, musi ona czekać cierpliwie do końca wyznaczonego przez męża okresu, a potem może poprosić go aby z nią podjął współżycie lub domagać się rozwodu.
[Koran 2:226-227] {Ci, którzy przysięgają trzymać się z dala od ich żon, musza czekać cztery miesiące, potem jeśli wrócą do siebie (zmienia ich zdanie w tym okresie), zaprawdę Allah, jest przebaczający, litościwy. A jeśli zdecydują się na rozwód, wtedy Allah jest Wszechsłyszacy, Wszechwiedzący.}
Kiedy upłynie określony przez męża czas, musi on dokonać wyboru – albo podjąć z nią współżycie, albo udzielić jej rozwodu. Jest tak zgodnie z poglądem większości uczonych. [zob. Fath al-Bari, 9/428]