03. Religie Arabów

Większość Arabów zastosowała się do wezwania Izmaela (pokój z nim) i wyznawała religię jego ojca, Abrahama (pokój z nim). Przez długi czas czcili Allaha, uznając Jego Jedność i podążali za Jego religią, aż w końcu zapomnieli część z tego, co zostało im przekazane. Jednakże wciąż zachowywali takie fundamentalne wierzenia jak monoteizm oraz wiele innych aspektów religii Abrahama (pokój z nim) do czasu, gdy wódz plemienia Chuza'a o imieniu 'Amr bin Luhaj, znany ze swojej prawości, dobroci, szacunku do religii i dbałości o nią, a także darzony szczerą miłością i posłuszeństwem przez współplemienników, wrócił z Syrii. Tam ujrzał ludzi czczących bożki, pochwalił to zjawisko i uwierzył, że jest to właściwe, skoro Syria była miejscem Wysłanników i Ksiąg. Przywiózł ze sobą bożka (Hubala), którego umieścił pośrodku Kaby i wezwał ludzi, aby go czcili. Pogaństwo dość łatwo rozprzestrzeniło się w Mekce, a stamtąd przedostało się do Hidżazu, pomiędzy Mekkańczyków, będących nie tylko opiekunami Świętego Domu, ale także całego Haram. Na obszar ten sprowadzono wiele bożków o różnych imionach. [1]

Bożka zwanego Manat czczono w miejscu znanym jako al-Muszallal, niedaleko Qudajd nad Morzem Czerwonym. Innego, zwanego al-Lat, czczono w Ta’if, trzeciego - al-'Uzza - w dolinie Nachlah, i tak dalej. Politeizm zwyciężał, a liczba bożków w całym Hidżazie rosła. 'Amr bin Luhaj - z pomocą dżina, który powiedział mu, że bożki ludu Noego – Ładd, Suła', Jaguth, Ja'uk i Nasr – zostały pogrzebane w Dżeddah - odkopał je i zabrał do Tihamy. W czasie pielgrzymki bożki były rozdawane pomiędzy plemiona, by zabierały je ze sobą do domów. [2]

Politeizm i czczenie bożków stało się najbardziej zauważalną cechą religii Arabów z czasów przedislamskich, mimo iż twierdzili oni, że wyznają religię Abrahama.

Tradycje i obrzędy religijne związane z czczeniem bożków zostały stworzone głownie przez 'Amra bin Luhaj, i uważano je raczej za dobre innowacje, niż za zboczenie z religii Abrahama. Niektórymi z aktów czci oddawanymi ich bożkom były:

1. Poświęcenie się im, poszukując u nich schronienia; przysięgając na nie; proszenie je o pomoc w trudnościach, oraz zwracanie się do nich, by spełniły życzenia proszącego, wierząc, że bożki te pośredniczą pomiędzy ludźmi a Allahem w celu spełnienia tych życzeń.

2. Wykonywanie pielgrzymek do bożków, okrążanie ich, uniżanie się przed nimi, a nawet wybijanie im pokłonów.

3. Szukanie przychylności bożków poprzez składanie im różnorakich ofiar, co jest wspomniane w wersetach Koranu:

{to, co zostało poświęcone na ofiarę w imię czegoś innego niż Allaha} [Koran, 5:3]

Allah mówi także:

{(O wierzący,) Nie jedzcie tego (mięsa), nad czym nie wymieniono imienia Allaha (podczas zabijania)} [Koran, 6:121]

4. Poświęcenie bożkom pewnych racji pożywienia, napojów, bydła i plonów. Dosyć zadziwiające jest to, że były też porcje poświęcone samemu Allahowi, ale ludzie często znajdywali powody, aby przenosić dla bożków część z tego, co przeznaczone było dla Allaha, ale nigdy odwrotnie. Odnoszą się do tego następujące wersety Koranu:

Inne rodzaje bydła także zostały wspominane w tym względzie. [3]

Sa'd bin al-Musaijib jasno oświadczył, że te rodzaje bydła zostały poświęcone im fałszywym bożkom. [4]

Jest autentyczny przekaz od Proroka (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim), mówiący, że te zabobony były zapoczątkowane przez 'Amra bin Luhaj. [5]

Arabowie wszystko to robili dla swoich bożków, wierząc, przybliżą ich one do Allaha i będą się u Niego za nimi wstawiać, o czym mówi Koran:

{My czcimy ich tylko dlatego, ażeby oni przybliżyli nas do Allaha.} [Koran, 39:3]

oraz

{Oni czczą poza Allahem to, co im nie szkodzi i nie przynosi korzyści. Oni mówią: „To nasi orędownicy u Allaha.”} [Koran, 10:18]

Inną tradycją wśród Arabów było rzucanie Azlam - tzn. trzech rodzajów strzał, pozbawionych piór: pierwsza wskazująca „tak”, druga wskazująca „nie” i trzecia - pusta. Używali ich do rozstrzygania poważnych spraw, takich jak podróż, małżeństwo i tym podobne. Jeśli wylosowano strzałę wskazującą „tak”, czyniono to, jeśli wskazującą „nie”, odkładano na następny rok.

Inne rodzaje Azlam służyły wyliczaniu wody, okupu krwi, bądź wskazywaniu „od was”, „nie od was”, albo Mulsaq (powiązane). W przypadku wątpliwości odnośnie ojcostwa, uciekali się do swojego bożka – Hubala, ofiarując mu sto wielbłądów, na rzecz rzucającego strzałami. Jedynie strzały decydowały wtedy o pokrewieństwie. Jeśli strzała pokazała „od was”, wtedy decydowano, że dziecko należało do danego plemienia; jeśli pokazała „nie od was”, było wtedy uważane za obcego, jeśli natomiast pojawiło się „powiązany”, osoba ta zachowała swoją pozycję, jednak bez rodowodu czy umowy o sojusz. [6]

Było to zupełnie jak hazard; mięso wielbłądów zarzynanych zgodnie z tradycją dzielono za pomocą strzał.

Ponadto byli oni głęboko przekonani o prawdziwości tego, co mówią wróżbici, różdżkarze i astrolodzy. Wróżbita przepowiadał przyszłe wydarzenia i obwieszczał ludziom ich sekrety, mając za poddanych dżiny, które dostarczały mu potrzebnych informacji. Różdżkarze twierdzili, że potrafią ujawnić to, co nieznane, dzięki posiadanej mocy, podczas gdy inni chwalili się, że potrafią wyjawiać sekrety w wyniku wnioskowania ze związków przyczynowo-skutkowych, co prowadziło do odnajdowania skradzionego towaru, odkrywania miejsca kradzieży, odnajdywania zaginionych zwierząt, i tym podobne. Astrolog należał do trzeciej kategorii. Obserwując gwiazdy i obliczając ich ruchy i orbity, przepowiadał przyszłość. [7] Dawanie wiary informacjom przekazywanym przez astrologów było tak naprawdę wiarą w gwiazdy, zatem częścią wiary w astrologię było wierzenie w pozycje poszczególnych gwiazd. Mówili oni: "Deszcz spadł ze względu na pozycję tej gwiazdy". [8]

Wiara w to, że znaki wskazują przyszłe wydarzenia była niezmiernie popularna wśród Arabów. Pewne dni i miesiące, oraz konkretne zwierzęta były uważane za złowrogie. Wierzyli oni także, że dusza zamordowanej osoby błąka się po pustyni i nie zazna odpoczynku, dokąd nie zostanie pomszczona. Zabobony szerzyły się. Jeśli gazela lub ptak po uwolnieniu odwróciły się w prawo, wtedy zamierzone przedsięwzięcie uznane było za pomyślne, w przeciwnym wypadku ludzie ci stawali się pesymistami i powstrzymywali się od wykonywania zamierzonego czynu. [9]

Jednak pomimo wiary w przesądy, ludzie z okresu przedislamskiego wciąż zachowywali część z tradycji Abrahama (pokój z nim), takich jak przywiązanie do Kaby, okrążanie jej, przestrzeganie pielgrzymki, czuwanie na wzgórzu 'Arafat i składanie ofiary. Wszystkiego tego przestrzegano w pełni, pomimo pewnych innowacji, które zafałszowały te święte rytuały. Na przykład Kurajszyci, widząc, że byli potomkami Abrahama (pokój z nim), strażnikami Kaby, mieszkańcami Mekki, mającymi wyższy status niż jacykolwiek inni Arabowie - powstrzymywali się od chodzenia na 'Arafat wraz z tłumem; zamiast tego zatrzymywali się na Muzdalifa. Allah w Szlachetnym Koranie potępił to i powiedział im:

{Następnie wyruszajcie pospiesznie tam, skąd wyruszyli ludzie.} [Koran, 2:199] [10]

Inną herezją, głęboko zakorzenioną w ich tradycji społecznej, było powstrzymywanie się od jedzenia jogurtu w proszku czy tłuszczu do gotowania, albo to, że nie wchodzili do namiotu zrobionego z sierści wielbłądziej, lub że poszukiwali cienia jedynie w domu z cegły suszonej na słońcu tak długo, jak zobowiązali się do zamiaru odbycia pielgrzymki. Z powodu głęboko zakorzenionych przesądów odmawiali oni również pielgrzymom innym niż Mekkańczycy dostępu do pożywienia jakie przynosili, kiedy chcieli odbyć większą lub mniejszą pielgrzymkę. [11]

Kazali oni pielgrzymom przybywającym spoza Mekki okrążać Kabę w ubraniach dostarczonych przez al-Hums, a jeśli nie mogli ich zdobyć, mężczyźni musieli wykonywać okrążenia nago, a kobiety jedynie w otwartych bluzkach. Allah mówi o tym:

{O synowie Adama! Bierzcie wasze ozdoby na każde miejsce modlitwy!} [Koran, 7:31]

Jeśli mężczyźni czy kobiety byli na tyle szlachetni, aby okrążać Kabę w swoich ubraniach, musieli je wyrzucić po okrążeniu. [12]

Kiedy Mekkańczycy byli w stanie uświęcenia z powodu pielgrzymki, nie wchodzili do swoich domów przez drzwi, ale przez dziury, jakie wygrzebywali w ścianach z tyłu domów. Postrzegali takie postępowanie jako czyny pobożne i bogobojność. Takie praktyki zostały zabronione w Koranie:

{Pobożność nie polega na tym, że będziecie wchodzić do waszych domów od tyłu; ale pobożnym jest ten, kto jest bogobojny. Wchodźcie więc do domów przez bramy i bójcie się Boga! Być może, będziecie szczęśliwi!} [Koran, 2:189]

Tak wyglądało życie religijne w Arabii: politeizm, bałwochwalstwo i zabobony. Jednakże judaizm, chrześcijaństwo, zaratusztrianizm i sabianizm zdołały z łatwością przeniknąć do Arabii.

Migracja Żydów z Palestyny do Arabii odbywała się w dwóch fazach: najpierw, na skutek ucisku na jaki byli narażeni, zniszczenia ich namiotu oraz wzięcia większości z nich jako jeńców do Babilonu i oddanie w ręce króla Nabuchodonozora. W roku 587 p.n.e. część Żydów opuściła Palestynę i udali się do Hidżazu, w którego północnych obszarach osiedlili się. [13]

Druga faza rozpoczęła się wraz z rzymską okupacją Palestyny, pod przywództwem Romana Butsa w 70 r. n.e. Skutkiem tego była fala migracji Żydów do Hidżazu, w szczególności do Jatrib, Chajbar, oraz Taima'. Tam przyczynili się do nawrócenia się kilku plemion na ich wiarę, wybudowali forty i zamki, oraz zamieszkiwali wioski. Judaizm zdołał odegrać znaczącą rolę w przedislamskim życiu politycznym. Kiedy na tym terenie pojawił się islam, żyło tam już kilka znanych plemion żydowskich – Chabir, al-Mustaliq, an-Nadir, Qurajza oraz Qajnuqa'. As-Samhudi wspomniał, że tych plemion żydowskich było dwadzieścia. [14]

Judaizm został sprowadzony do Jemenu przez człowieka o imieniu As'ad Abi Karb. Pojechał on walczyć do Jatribu, gdzie przyjął judaizm, po czym wrócił wraz z dwoma rabinami z Banu Qurajza, aby nauczyć Jemeńczyków tej nowej religii. Judaizm trafił tam na żyzną glebę, rozpowszechnił się i zyskał wielu zwolenników. Po śmierci As'ada, jego syn - Juzuf Zu Nałas – zyskał na sile, zaatakował społeczność chrześcijańską w Nadżran i kazał im przyjąć judaizm. Kiedy odmówili, rozkazał, aby wykopano rów, wypełniono go ogniem i wrzucono do niego chrześcijan, by zostali w nim masowo spaleni. Szacuje się, że w tej masakrze zginęło 20-40 tysięcy chrześcijan. [15] Koran opowiedział część tej historii w rozdziale Al-Burudż (Konstelacje).

Chrześcijaństwo po raz pierwszy pojawiło się w Arabii po wejściu kolonistów abisyńskich (etiopskich) i rzymskich do tego kraju. Obecność Abisyńczyków tam rozpoczęła się w 340 r. n.e. i trwała do 378 r. n.e. [16]. Wraz z nimi do Jemenu przybyła religia chrześcijańska. To mniej więcej w tym czasie chrześcijański misjonarz zwany Fimion - znany ze swej bezinteresowności i czynienia cudów - przybył do Nadżran. Tam nawoływał ludzi do chrześcijaństwa, a z racji swojej szczerości i prawdomówności zdołał ich nakłonić, by przystali na przyjęcie jego religii.

Abisyńskie siły kolonizacyjne wtargnęły ponownie do Jemenu w 525 r. n.e. Był to odwet za niesprawiedliwość Zu Nałasa; zaczęli oni gwałtownie propagować swoją wiarę. Zbudowali nawet kościół i nazwali go Jemeni al-Kaba (Jemeńska Kaba - przyp. tłum.), po to, by skierować karawany pielgrzymów do Jemenu, a następnie starali się zniszczyć Święty Dom w Mekce. Wszechmogący Allah jednak ukarał ich i uczynił z nich przestrogę w życiu tym i przyszłym.

Głównymi plemionami, które przyjęły chrześcijaństwo, były Ghassan, Taghlib, Tai' i niektórzy z królów himjaryckich, a także inne plemiona żyjące na granicy Imperium Rzymskiego.

Zaratusztrianizm także był popularny pomiędzy Arabami żyjącymi w sąsiedztwie Persji, Iraku, Bahrajnu, al-Ahsa' i innych obszarów wybrzeża Zatoki Arabskiej. Przekazane zostało, że niektórzy z Jemeńczyków także przyjęli zaratusztrianizm podczas okupacji perskiej.

Jeśli chodzi o sabianizm, wykopaliska w Iraku ukazały, że był on popularny wśród ludzi z Kaldan, Syryjczyków i Jemeńczyków. Jednak wraz z nadejściem judaizmu i chrześcijaństwa, sabianizm zaczął ustępować z drogi tym owym religiom, chociaż i jego wyznawcy przetrwali w Iraku i Zatoce Arabskiej obok zaratusztrian. [17]

Sytuacja religijna

Tak wyglądało życie religijne Arabów przed nadejściem islamu. Rola, jaką odgrywały dominujące religie była niewielka. Politeiści, którzy zafałszowali religię Abrahama (pokój z nim), odeszli dalece od jej zasad i właściwych dla niej dobrych zachowań. Pogrążyli się oni w nieposłuszeństwie i bezbożności, oraz wymyślili pewne swoiste zabobony religijne, które wywarły ogromny wpływ na życie religijne i socjopolityczne w całej Arabii.

Judaizm zamienił się w straszną hipokryzję oraz hegemonię. Rabini stawali się panami poza Panem. Zaangażowali się w praktykowanie dyktatorskiego podporządkowywania sobie ludzi i wzywania swoich podwładnych do tłumaczenia się z najmniejszych nawet słów czy pomysłów. Ich jedynym celem było zdobywanie bogactwa i władzy, nawet kosztem zatracenia swojej religii, czy powstania ateizmu lub niewiary.

Podobnie chrześcijaństwo, otwarło drzwi politeizmowi i trudno było je pojmować jako Boską religię. Do praktyki religijnej wprowadzono swoistą mieszankę człowieka i Boga. Nie miało ono żadnego wpływu na dusze Arabów, którzy wyznawali je po prostu dlatego, że nie interesowało się ich stylem życia i nie miało najmniejszego związku z ich realnym życiem.

Wyznawcy innych religii byli podobni do politeistów pod względem swych upodobań, dogmatów, zwyczajów i tradycji.

-------------------------------------------------------------------------------------

[1] Muchtasar Sirat-ar-Rasul - Szejch Muhammad bim Abdul-Łahab str.12

[2] Sahih al-Buchari 1/222] Każde plemię i dom miały swojego własnego bożka, Święty Dom także był nimi przepełniony. Kiedy Prorok (pokój i błogosławieństwo Allaha z nim) zdobył Mekkę, znaleziono wokół Kaby 360 różnych bożków, które nakazał on połamać, usunąć i spalić. [Sahih al-Buchari 1610, 2478, 3351, 3352, 4287-4288, 4720 oraz Muchtasar Sirat-ar-Rasul - Szejch Muhammad bin 'Abdul-Łahab, str.13, 50, 51, 52, 54

[3] Ibn Hiszam 1/89-90

[4] Sahih al-Buchari 1/499

[5] Sahih al-Buchari 1/499

[6] Ibn Hiszam 1/152-153 oraz Fathul-Bari 8/277

[7] Zob. Lisanul-'Arab i inne książki lingwistyczne

[8] Zob. Sahih al-Buchari

[9] Sahih al-Buchari 2/851,857 (Indie)

[10] Ibn Hiszam 1/199; Sahih al-Buchari 1/226

[11] Ibn Hiszam 1/202

[12] Ibn Hiszam 1/202-203, Sahih al-Buchari 1/226

[13] Qalb Dżaziratil-Arab str. 151

[14] Łafa' al-Łafa 1/65, Qalb Dżazirat al-Arab str.151

[15] Zob. Ibn Hiszam 1/20-22, 27, 31, 35, 36 oraz księgi Tafsiru - Sura al-Burudż

[16] A-Jaman 'Abrat-Tarich str. 158-159 oraz Tarichul-'Arab Qablal-Islam str. 122

[17] Tarich Ardil-Qur'an 2/193-208

>Aspekty przedislamskiego społeczeństwa arabskiego