ROZDZIAŁ 60. WYŻSZOŚĆ SZCZODROŚCI I DOBROCZYNNOŚCI SPOWODOWANEJ ZAUFANIEM ALLAHOWI

Allah, Najwyższy, mówi (co znaczy):

{A jeśli wy rozdacie cośkolwiek, to On wam to zwróci.}[Koran 34:39]

{A co rozdajecie z dobra - to dla samych siebie; wy rozdajecie tylko, poszukując oblicza Boga. I cokolwiek rozdacie z dobra, to zostanie wam w pełni odpłacone i nie doznacie niesprawiedliwości.}[Koran 2:272]

{A cokolwiek wy rozdajecie z dobra, to, zaprawdę, Bóg o tym wie dobrze!}[Koran 2:273]

544. Ibn Masud przekazał, że Prorok powiedział: „Zazdrość jest dozwolona w dwóch przypadkach: mężczyzny, którego Allah obdarzył bogactwem i rozporządza nim w prawy sposób, oraz mężczyzny, któremu Allah dał wiedzę (z zakresu religii – przyp. tłum.), którą wprowadza w życie, i którą przekazuje.

(Al-Buchari i Muslim)

Komentarz:

Słowo „zazdrość” w tym hadisie to arab. ghibtah, co oznacza, że człowiek chce cieszyć się czymś, co posiadają inni, np. wiedzą, bogactwem, aczkolwiek nie życząc im, by zostali tego pozbawieni. Zazdrość jest destruktywną dolegliwością natury moralnej, odbierającą człowiekowi spokój wewnętrzny. Człowiek zazdrosny żywi urazę do kogoś dlatego, że cieszy się on jakąś łaską od Boga, i pragnie, by został jej pozbawiony. Taka zazdrość jest zabroniona, gdyż anuluje nasze dobre uczynki. Nie jest natomiast rzeczą złą podziw dla łaski, jaką Allah kogoś obdarzył i pragnienie bycia nią obdarzonym tak samo. Hadis ten mówi o zazdrości jako właśnie o ghibtah, nie zaś w powszechnym znaczeniu (arab. hasad – zawiść – przyp. tłum.), co jest rzeczą naganną.

Hadis także jednoznacznie uwydatnia wyższość bogacza, który wydaje to, czym Allah go obdarzył, nie tylko na siebie, lecz przeznacza również część dla biednych i potrzebujących oraz na cel propagowania religii (da’wah). Drugą osobą, której wysoką pozycję podkreśla hadis, jest ta o ugruntowanej wiedzy z zakresu teologii, i która doradza ludziom w kłopotach na podstawie Koranu i sunny, jak również przekazuje swą wiedzę innym. Poza samym dostatkiem, wszyscy powinniśmy żarliwie dążyć do rozdawania z niego na drodze Allaha. Co więcej, poszukiwanie wiedzy z islamskiej teologii oraz jej podstawy powinny zawsze być obecne w sercu muzułmanina, aby w ten sposób mógł dostąpić dziedzictwa Proroków, oddając mu w pełni sprawiedliwość. Nikt nie może tego uczynić, jak tylko poprzez błogosławieństwo Allaha.

545. Ibn Masud przekazał, że Wysłannik Allaha zapytał: „Który z was miłuje majątek swego dziedzica nad swój własny?”. Towarzysze odpowiedzieli: „Wysłanniku Allaha! Nie ma wśród nas takiego”. On (pokój z nim) rzekł: „Jego majątkiem jest to, co wydał; zaś co trzyma (z majątku), należy do jego dziedzica”.

[Al-Buchari]

Komentarz: Hadis w mądry sposób ukazuje znaczenie i sposób pojmowania wydawania na drodze Allaha. Prawdziwym majątkiem człowieka jest to, co wydaje na Jego sprawę, na cele, jakie On aprobuje. Tylko taki majątek może dać mu dobrą pozycję w Dniu Zmartwychwstania. W przeciwnym wypadku, zużyje on swoje bogactwo na życie doczesne, a to, co po sobie zostawi, będzie należeć do jego spadkobierców. Należy przez to rozumieć, że człowiek, którego Allah obdarzył doczesnymi dobrami, powinien zrobić z nich maksymalny użytek na drodze Allaha.

546. Adi ibn Hatim przekazał, że Prorok powiedział: „Chrońcie się od Ognia piekielnego nawet kawałkiem daktyla darowanego jako jałmużnę”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz:

Hadis ten został wspomniany wcześniej. Mówi nam, że muzułmanin może przypodobać się Allahowi nawet niewielką ilością wydaną na Jego drodze, odpowiednio do posiadanych środków.

547. Dżabir przekazał: „Wysłannik Allaha (pokój z nim) nigdy nie odmawiał, kiedy ktoś go o coś prosił”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz:

Hadis obrazuje doskonałą moralność, wzniosłość duszy i szczodrość Proroka (pokój z nim). Poproszony o coś, nigdy nie odmawiał, jeśli był w posiadaniu tego, o co go proszono. Czasami nawet uciekał się do pożyczki, aby zaspokoić potrzebę ubogiego. Jeśli zaś i to nie było możliwe, obiecywał spełnić jego prośbę.

548. Abu Hurajra przekazał, że Prorok (pokój z nim) powiedział: „Każdego dnia zstępują dwa anioły i jeden z nich rzecze: „Allahu! Zwiększ nagrodę temu, kto daje (jałmużnę)”, zaś drugi mówi: „Allahu! Zniszcz tego, który wstrzymuje (jałmużnę, itd.)””.

[Al-Buchari]

Komentarz: Rozdawanie dóbr, które zasługuje Boże błogosławieństwo, może obejmować wydatki na dom, gości, jak również jałmużnę obowiązkową (zakat) i dobrowolną. Natomiast skąpstwo, które ściąga na siebie przekleństwo, oznacza wstrzymywanie się od płacenia zakatu, dobroczynności i niewydawania na chwalebne cele. Destrukcja może odnosić się do zniszczenia majątku skąpca lub jego osoby. Allah wie najlepiej.

549. Abu Hurajra przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim): „Allah Najwyższy mówi: Wydawaj, synu Adama, a będzie na Ciebie wydawane”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz: Zgodnie z hadisem, temu, kto wydaje na drodze Allaha, zostanie zapłacone. Oznacza to, że Allah zwiększy zaopatrzenie takiej osoby i obdarzy go najlepszą z nagród.

550. Abdullah ibn Amr ibn al-As przekazał, ze pewien mężczyzna zapytał Wysłannika Allaha (pokój z nim): „Który z uczynków w islamie jest najlepszy?”. On (pokój z nim) odrzekł: „Karmienie (biednych i potrzebujących) i pozdrawianie znajomych i nieznajomych”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz: Nakarmienie kogoś może oznaczać danie jałmużny, ofiarowanie jedzenia lub gest gościnności, jak również zaspokojenie potrzeby osoby potrzebującej: jeśli jest głodna, należy ją nakarmić; jeśli nie ma odzieży, należy ją odziać; jeśli jest chora, należy zaopatrzyć ją w leki; a jeśli ma dług, trzeba jej pomóc go spłacić, itd. Jeśli chodzi o pozdrowienie (słowami: salam alejkum), hadis uczy, by je rozpowszechniać, ponieważ zbliża ludzi do siebie i stanowi antidotum na nienawiść i wrogość.

551. Abdullah ibn Amr ibn al-As przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) powiedział: „Istnieje czterdzieści rodzajów cnót, z których najwyższą jest podarowanie dojnej kozy. Ten, kto wprowadza w życie którąś z nich, oczekując za to nagrody (od Allaha) i wierząc w prawdziwość tego, co zostało zań obiecane (przez Allaha – przyp. tłum.), wejdzie do Raju”.

[Al-Buchari]

Komentarz: Hadis mówi o zwrotnym podarunku za zwierzę, takie jak koza lub wielbłądzica, darowane komuś, aby mógł zrobić użytek z ich mleka bądź wełny. Stanowi to również akt dobroczynności i jest dobrą cechą charakteru. Uczeni na różne sposoby opisali czterdzieści cnót wspomnianych w hadisie. Hafiz Ibn Hadżar al-Asqalani powiedział, że Prorok (pokój z nim) nie nazwał tych cech, a powodem tego mógł być zamiar, by nikt nie lekceważył dobrych uczynków, nawet tych najmniejszych, bowiem mogłoby to prowadzić do całkowitego ich zaprzestania.

552. Abu Umama przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) rzekł: „Synu Adama! Jeśli wydasz nadwyżkę, to będzie dla ciebie lepsze; jeśli ją zatrzymasz, to będzie dla ciebie złe. Nie zostaniesz zganiony za zatrzymanie tego, co wystarcza na twoje potrzeby. Zacznij od tych, którzy są od ciebie zależni, a górna ręka (tzn. ta, która rozdaje, w odniesieniu do osoby, która wydaje majątek na drodze Allaha) jest lepsza niż dolna (tzn. ta która bierze, czyli osoba otrzymująca jałmużnę)”.

[Mulism]

Komentarz:

Podobny hadis zrelacjowany przez at-Tirmiziego został już wspomniany. Zob. komentarz do hadisu 510.

553. Anas przekazał: „Kiedy ktoś bliski przyjęcia islamu prosił o coś Wysłannika Allaha (pokój z nim), on zawsze spełniał prośbę. Pewnego dnia przyszedł doń mężczyzna, a Prorok (pokój z nim) podarował mu stado owiec rozproszone między dwoma górami. Kiedy wrócił do swoich, powiedział: „Ludzie! Przyjmijcie islam, bo Muhammad rozdaje (dobra), jak gdyby nie bał się ubóstwa”. Niektórzy ludzie przyjmowali islam dla dóbr doczesnych, aczkolwiek religia ta szybko stała się im droższa niż świat i jego zawartość”.

[Muslim]

Komentarz: Hadis mówi o udzielaniu pomocy finansowej dla konwertytów, aby zaskarbić sobie ich serca i w ten sposób umocnić ich lojalność w stosunku do islamu. Wynikiem tej praktycznej polityki było, że serce osoby przyjmującej islam dla korzyści materialnych, po pewnym czasie jego było oczyszczane z owych zamiarów, a osoba ta przekształcała się w szczerze wierzącego muzułmanina. W związku z racjonalnym uzasadnieniem takiej praktyki łagodzenia serc dla islamu, Allah ustanowił, iż wydatki nań mogą pochodzić ze zgromadzonego zakatu. Niektórzy uczeni twierdzą, że w dzisiejszych czasach nie jest już dozwolonym łożyć na taki cel. Aczkolwiek, gwoli ścisłości, przeznaczenie części zakatu na ową praktykę jest ważne w każdym czasie. Jeżeli w odpowiedni, zorganizowany sposób podjęto by środki, by nakłonić serca konwertytów jeszcze mocniej ku islamowi, z pewnością przyniosłoby to wiele korzyści.

554. Umar przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) rozdał jakieś dobra, a ja powiedziałem do niego: „Wysłanniku Allaha! Czy nie sądzisz, że są inni ludzie bardziej zasługujący (na to, co rozdał Prorok) niż ci, którym dałeś?” On odrzekł: „Prawdę mówiąc, oni (ci, którym dał – przyp. tłum.) albo natrętnie by mnie błagali albo uznali za skąpca; a ja nie jestem skąpcem”.

[Muslim]

Komentarz: Podobnie jak w poprzednim hadisie, czytamy o konwertytach, którzy wciąż mało wiedzieli o islamie i pozycji Proroka (pokój z nim). Przez swą małą wiedzę i słabą wiarę mogli zachować się w sposób nieodpowiedni, stanowiący brak szacunku dla Proroka (pokój z nim). Dlatego też Wysłannik Allaha to najpierw im rozdał datki, aby ocalić ich przed zachwianiem słabej wiary. Ukazuje to szczodrość Proroka (pokój z nim), jego ugodowość oraz wspomnianą już troskę o pozyskanie serc. Prorok chciał przez to pomóc im zwiększyć wiarę i wznieść się ponad doczesne sprawy jako szczerzy muzułmanie.

555. Dżubair ibn Mutim przekazał, że kiedy szedł z Prorokiem (pokój z nim) Prorokiem drodze powrotnej z bitwy pod Hunajn, kilku Beduinów złapało go i zaczęło domagać się swojej części łupu. Pchnęli go ku drzewu, a ktoś wyrwał mu szatę (która zaplątała się w to cierniste drzewo). Prorok powiedział: „Oddajcie mi moją szatę. Gdybym miał stado wielbłądów liczne jak te drzew, rozdałbym je między was, i nie zaznalibyście ode mnie skąpstwa, ani kłamstwa ani tchórzostwa”.

[Al-Buchari]

Komentarz: Ten hadis również porusza kwestię rozdawania jałmużny w celu zdobycia serc innych. Ponadto ilustruje wyjątkowe cechy charakteru Proroka (pokój z nim), jak cierpliwość i pokora wobec nieuprzejmości i opryskliwości Beduinów. Przekaz poucza nas również, że negatywne cechy, jak sknerstwo, zakłamanie i tchórzostwo nie powinny charakteryzować religijnego przywódcy (imama).

556. Abu Hurajra przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) powiedział: „Majątek nie pomniejsza sie poprzez dawanie (jałmużny). Allah zwiększa honor tego, który przebacza; zaś ten, który okazuje pokorę innym, szukając w ten sposób zadowolenia Allaha, On wywyższa jego pozycję”.

[Muslim]

Komentarz: W hadisie omówione zostały trzy sprawy. Pierwsza z nich to fakt, że jałmużna (sadaqa) nie umniejsza majątku, ponieważ Allah błogosławi to, co z niego zostaje i w ten sposób wynagradza zań. Ponadto, utrata majątku rozdającego z pewnością zostanie wynagrodzona w Dniu Zmartwychwstania. Po drugie, człowiek mylnie sądzi, że ugodowość i wybaczanie osłabią jego pozycję w oczach innych, i uważa je za ujmę i zniewagę. Natomiast hadis ukazuje nam, że w rzeczywistości, poprzez taką postawę, Allah polepsza nas wizerunek i nie przynosi ona absolutnie żadnego uszczerbku, gdyż wybaczenie spotęguje szacunek, jakim darzą nas ludzie, zaś w życiu przyszłym Boża nagroda ostatecznie doprowadzi do wywyższenia jego pozycji. Po trzecie, Allah umieści w sercach ludzi szacunek do osoby wykazującej układność i pokorę lub pobłogosławi ją w przyszłym życiu.

557. Abu Kabsza Amr ibn Sad przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) powiedział: „Przysięgam na Allaha o trzech (sprawach), o których zaraz wam powiem. Dobrze je zapamiętajcie: 1. majątek nie maleje przez rozdawanie jałmużny (sadaqa), 2. Allah zwiększa honor człowieka, który znosi cierpliwie ucisk, 3. temu, kto otwiera bramy żebractwa, Allah otwiera bramy biedy (lub powiedział słowo podobne do tego)”.

Powiedział również: „Zapamiętajcie dobrze to, co wam teraz powiem: Świat jest dla czterech rodzajów ludzi: 1. Tego, którego Allah obdarzył majątkiem i wiedzą, a on obawia się swego Pana odnośnie ich, łączy więzy pokrewieństwa, uznaje prawa, jakie Allah ma nad nim (i wypełnia je). Ten rodzaj ludzi dostąpi najwyższej pozycji (w Raju). 2. Ten, któremu Allah dał wiedzę, ale nie majątek, jest szczery w swych zamiarach i mówi: ‘Gdybym miał majątek, zrobiłbym jak ten i ten’. Jeśli taka rzeczywiście jest jego intencja, jego nagroda zań jest taka sama, jak tamtego (pierwszego – przyp. tłum.). 3. Ten, któremu Allah nie dał wiedzy, ale dał majątek, a on trwoni go, nie obawia się Allaha odnośnie jego, nie spełnia swoich obowiązków w relacjach rodzinnych i nie uznaje praw Allaha. Osoba taka zajmie najgorszą z pozycji (w przyszłym życiu). 4. Człowiek, któremu Allah nie dał ani wiedzy, ani majątku i rzecze: ‘Gdybym miał majątek, uczyniłbym jak ten i ten (tzn. roztrwoniłby go)’. Jeśli jego intencja jest prawdziwa, oboje będą winni tego samego grzechu’.

[At-Tirmidhi]

Komentarz: Z hadisu czerpiemy następujące nauki:

1. Ludzie wybaczający dostąpią godnej i wysokiej pozycji, zarówno w tym, jak i w przyszłym życiu.

2. Osoby, które mimo posiadania wystarczających środków do życia proszą ludzi o pieniądze z chciwości, zostaną dotknięci biedą.

3. Bardzo ważną rzeczą jest zdobywanie wiedzy z zakresu religii, jak również wprowadzanie jej w życie w celu zadowolenia Allaha. Z drugiej strony, lekceważenie nauk religijnych jest wysoce groźnym zjawiskiem, gdyż może prowadzić do popełniania zabronionych czynów.

558. Aisza przekazała, że Prorok (pokój z nim) zarżnął owcę i rozdał większe kawałki mięsa z uboju. Następnie zapytał: „Czy coś zostało?”. Ona odparła: „Nic poza łopatką”, na co on powiedział: „(Z zabitej owcy – przyp. tłum.) zostało wszystko oprócz łopatki”.

[At-Tirmidhi]

Komentarz: Hadis ten uczy muzułmanina, że w rzeczywistości nie powinien zjadać wszystkiego sam, lecz raczej zadbać, aby jedzenie zostało rozdane jako jałmużna, i w ten sposób przyniesie mu wielką korzyść w życiu przyszłym. Wszelkie rozdane dobro w żaden sposób nie zostanie zmarnowane, gdyż niewątpliwie znajdzie zań nagrodę u Allaha w Dniu Zmartwychwstania.

559. Asma bint Abu Bakr przekazała, że Prorok (pokój z nim) powiedział do niej: „Nie gromadź zapasów, w przeciwnym razie Allah wstrzyma tobie”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz: W powyższych słowach Proroka (pokój z nim) została zgwarantowana Boża zasada: Jego nagroda określona jest przez rodzaj uczynków człowieka. To tak, jak w powiedzeniu: „Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”. Jeśli wydajemy obficie na sprawę Allaha, On obficie nas nagrodzi. Zaś jeśli żałujemy dóbr na Jego drodze, On również ograniczy przeznaczone dla nas zaopatrzenie. Jeżeli chciwie gromadzimy majątek i unikamy wydania go dla Allaha, On wstrzyma hojność, jaką nas obdarza. Podsumowując, hadis zachęca nas do szczodrego wydawania pieniędzy na sprawę Allaha i surowo przestrzega przed skutkami skąpstwa i przesadnej oszczędności.

560. Abu Hurajra przekazał, że słyszał, jak Prorok (pokój z nim) mówił: „Skąpiec i hojny, który rozdaje jałmużnę, są jak dwie osoby opancerzone od piersi po obojczyki. Kiedy hojny daje jałmużnę, jego zbroja rozciąga się aż po koniuszki palców u rąk i stóp. Zaś kiedy skąpiec próbuje coś dać, jego zbroja kurczy się, a każda jej część silnie przylega do swojego miejsca (zapada się w jego ciało). On usiłuje ją poluzować, lecz bez skutku”.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz: Poprzez metaforę hadis podkreśla znaczenie dobroczynności. Zakrywa ona grzechy człowieka jak pełna zbroja, która sięgając stóp zakrywa całe jego ciało. Oprócz tego, przekaz niesie dobrą nowinę dla dobroczyńcy: jego majątek zostanie pobłogosławiony przez Allaha i zostanie ocalony od prób i udręk (Dnia Sądu – przyp. tłum.). Z drugiej strony, skąpiec otrzymuje ostrzeżenie, że jego defekty i grzechy nie zostaną ukryte przed ludźmi, wręcz zostaną im ujawnione, i spadnie na niego nieszczęście. Z hadisu wynika również, że kiedy szczodry człowiek daje jałmużnę, jego pierś rozszerza się dla niej i z zadowoleniem zwiększa swą hojność. Kiedy skąpiec chce dać datek, jego pierś zwęża się i wstrzymuje on wyciągniętą dłoń z datkiem.

561. Abu Hurajra przekazał, że Wysłannik Allaha (pokój z nim) powiedział: „Ten, kto rozda jałmużnę wartości daktyla z legalnie zarobionych środków - a Allah przyjmuje tylko to, co czyste – Allah przyjmie ją Swą Prawą Ręką i będzie pielęgnował tak, jak wy pielęgnujecie klacz, aż stanie się (tak wielka) jak góra.

[Al-Buchari i Muslim]

Komentarz: Oto został wspomniany jeden z atrybutów Allaha - Jego Dłoń. Wierzymy weń bez interpretacji czy porównań; oznacza, że Allah ma ręce stosowne do Swej chwały. Nie wolno nam porównywać jego zasadniczych atrybutów z niczym, ani opisywać ich. Z hadisu jasno wynika, że Allah zwiększa nagrodę za jałmużnę pochodzącą z legalnie (halal) zdobytych środków, aż stanie się ona wielka jak góra.

562. Abu Hurajra przekazał, że Prorok (pokój z nim) rzekł: „Pewien człowiek przechodził przez jałowy teren, kiedy usłyszał głos pochodzący z chmury: ‘Podlej ogród takiego a takiego’. Wtedy chmura przesunęła się w pewnym kierunku i wylała swą wodę na kamienistą równinę. (Utworzony) strumień spłynął do koryta. Człowiek udał się wzdłuż niego aż doszedł do ogrodu i zobaczył, jak jego właściciel, stojąc na środku ogrodu rozlewa łopatą wodę (starając się zmienić jej kierunek). Zapytał go: „Jak ci na imię, sługo Allaha?”. On przedstawił się i nosił to samo imię, które mężczyzna usłyszał z chmury. Wtedy właściciel ogrodu zapytał: „Dlaczego zapytałeś mnie o imię, sługo Allaha?”. Mężczyzna odpowiedział: „Usłyszałem głos z chmury, która wylała ten opad: ‘Podlej ogród takiego a takiego’. Chciałbym wiedzieć, co z nim czynisz”. W opowiedzi usłyszał: „Skoro już pytasz, powiem ci. Szacuję plony i rozdaje jedną trzecią, jedną trzecią wydaję na mnie i moją rodzinę, a pozostałą część inwestuję z powrotem w ogród”.

[Muslim]

Komentarz: Oprócz zalet jałmużny i dobroczynności, hadis porusza kwestię jasnowidztwa i cudów. Słyszenie głosu z chmur przez człowiek jest zjawiskiem nadnaturalnym, który tylko świadczy o wszechmocy Allaha. Nikt nie jest w stanie zademonstrować wedle uznania coś niezwykłego poprzez jasnowidzenie lub cudowne moce. Są tacy, którzy tak twierdzą, wyłudzając w ten sposób pieniądze od naiwnych ludzi i sprowadzając ich na manowce.