03. KSIĘGA O WIEDZY

Przekład Elżbieta Al-Saleh, Mohammed Al-Saleh

Wszelkie prawa zastrzeżone

W imię Boga, Miłosiernego, Litościwego!

3. KSIĘGA O WIEDZY

1. Rozdział: Zalety wiedzy

I słowa Wszechmocnego Boga:

{…Wywyższy Bóg - na różne stopnie - tych spośród was, którzy wierzą i którzy otrzymali wiedzę. Bóg jest w pełni świadomy tego, co czynicie.} [58:11]

{…„Panie mój, pomnóż moją wiedzę”}. [20:114]

2. Rozdział: Ten, kogo zapytano o wiedzę, gdy zajęty był rozmową i zakończywszy ją udzielił odpowiedzi

59. Przekazał Abu Hurajra: Gdy Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przemawiał na zgromadzeniu, przyszedł Beduin i zapytał: „Kiedy nastanie Godzina?”. Posłaniec Boga mówił dalej, toteż jedni uznali, że usłyszał pytanie, lecz nie było mu miłe, inni zaś, że go nie usłyszał. Gdy Prorok skończył, zapytał: „Gdzie jest mężczyzna, który pytał o Godzinę?”. Beduin rzekł: „Tu jestem, Posłańcu Boga”. Prorok rzekł: „Gdy zaniknie uczciwość (amana[1]), oczekujcie nastania Godziny”. Beduin zapytał: „W jaki sposób zaniknie?”. Prorok rzekł: „Gdy władza znajdzie się w rękach tych, którzy na nią nie zasługują i którym ona nie przysługuje, wówczas oczekujcie nastania Godziny”.

3. Rozdział: Udzielanie nauk uniesionym głosem

60. Przekazał Abd Allah Ibn Amr: Pewnego razu w podróży, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, został w tyle i dołączył do nas, gdy wykonywaliśmy wudu na zaległą modlitwę, przecierając pobieżnie mokrymi dłońmi stopy. Prorok zwrócił się do nas uniesionym głosem, powtarzając dwu lub trzykrotnie: „Chrońcie wasze pięty przed Ogniem Piekielnym!”.

4. Rozdział dotyczący słownictwa używanego przez narratora hadisu

[…]

61. Przekazał Ibn Umar: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Wśród drzew jest takie, którego liście nie opadają i jest jak muzułmanin[2]. Powiedzcie mi, co to za drzewo?”. Wszyscy zaczęli rozmyślać o drzewach na pustyni, a mi na myśl przyszła palma daktylowa, lecz nie śmiałem się odezwać. Ludzie poprosili: „Posłańcu Boga, powiedz nam, co to za drzewo”. A on odrzekł: „Palma daktylowa”.

5. Rozdział: Zadawanie pytań przez władcę (imama) towarzyszom, by sprawdzić ich wiedzę

62. Przekazał Ibn Umar: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Wśród drzew jest takie, którego liście nie opadają i jest jak muzułmanin. Powiedzcie mi, co to za drzewo?”. Wszyscy zaczęli rozmyślać o drzewach rosnących na pustyni, a mi przyszła na myśl palma daktylowa, lecz nie śmiałem się odezwać. Poprosili: „Posłańcu Boga, powiedz nam, co to za drzewo”. A on odrzekł: „To palma daktylowa”.

6. Rozdział: Co powiedziano o wiedzy, i słowa Wszechmocnego Boga: {I powiedz: „Panie mój, pomnóż moją wiedzę”} [20:114]

O czytaniu przez uczonego i czytaniu uczonemu. [...]

63. Przekazał Anas [Ibn Malik]: Kiedy siedzieliśmy z Prorokiem, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, w meczecie, przyjechał na wielbłądzie mężczyzna. Usadziwszy wielbłąda w meczecie, spętał go i zapytał: „Który z was to Muhammad?”. Prorok wpółsiedział wówczas między nami. Odpowiedzieliśmy: „To ten biały mężczyzna wsparty na łokciu”. Mężczyzna zwrócił się do niego: „Synu Abd al-Muttaliba!”. Prorok rzekł: „Słucham”. Mężczyzna rzekł: „Chcę cię o coś zapytać, lecz będą to trudne pytania, toteż nie gniewaj się na mnie”. Prorok rzekł: „Pytaj o co pragniesz”. Mężczyzna rzekł: „Na twego Pana i Pana tych, którzy byli przed tobą, czy Bóg wysłał cię jako posłańca do wszystkich ludzi?”. Prorok odrzekł: „Na Boga, tak!”. Mężczyzna zapytał: „Na Boga, czy Bóg nakazał ci odmawiać pięć modlitw dziennie?”. Prorok odrzekł: „Na Boga, tak!”. Mężczyzna pytał dalej: „Na Boga, czy Bóg nakazał ci post w tym miesiącu (ramadanie)?”. Prorok odrzekł: „Na Boga, tak!”. Mężczyzna zapytał: „Na Boga, czy Bóg nakazał ci pobierać zakat od bogatych i dawać go biednym?”. Prorok odrzekł: „Na Boga, tak!”. Na to mężczyzna rzekł: „Wierzę we wszystko z czym zostałeś posłany, a posłali mnie do ciebie moi ludzie, którzy zostali w ich domach. Jestem Dimam Ibn Salaba, z rodu Sada Ibn Bakra”.

7. Rozdział: Co powiedziano o wymianie bezpośredniej i wysyłaniu przez uczonych w religii mądrych ksiąg i pism do innych krajów

Anas powiedział, że Usman zalecił dokonać transkrypcji Koranu i wysłał jego kopie do odległych prowincji.

Abd Allah Ibn Umar, Jahja Ibn Sa’id i Malik stwierdzili, że jest to dozwolone i pewni ludzie z Hidżazu podtrzymali tę opinię, opierając się na wypowiedzi Proroka, kiedy kazał spisać rozkazy dla dowódcy oddziału i przeczytać je dopiero po dotarciu do wyznaczonego miejsca. Tamże dowódca przeczytał pismo powiadamiając ludzi o rozkazach Proroka.

64. Przekazał Ibn Abbas: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, dał mężczyźnie pismo i polecił doręczyć zarządcy Bahrajnu. Zarządca Bahrajnu przekazał je Chosroesowi, ten zaś przeczytawszy list porwał go na kawałki. Jeden z przekazicieli (Ibn Szihab) sądzi, że Ibn Musajjab powiedział, że Posłaniec Boga prosił Boga, by rozproszył ich pełnym rozproszeniem.

65. Przekazał Anas (Ibn Malik): Pewnego razu Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, napisał lub chciał napisać list. Powiedziano mu, że nie zostanie przeczytany, jeśli nie znajdzie się na nim pieczęć, toteż Prorok wziął srebrny sygnet, na którym wygrawerowano: „Muhammad, Posłaniec Boga”. Jakbym widział, jak błyszczy na jego dłoni…

8. Rozdział: Siadanie z tyłu za grupą i zajmowanie miejsca wśród zgromadzonych

66. Przekazał Abu Waqid al-Lajsi: Kiedy Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, siedział wśród ludzi w meczecie, przyszli trzej mężczyźni. Dwaj stanęli przed Posłańcem Boga, a trzeci stanął w oddali. Po chwili, jeden z dwóch znalazł miejsce w kręgu i zajął je, drugi usiadł z tyłu za grupą, zaś trzeci odwrócił się i oddalił. Gdy Posłaniec Boga skończył, rzekł: „Czy powiedzieć wam o tych trzech mężach? Jeden oddał się Bogu, toteż Bóg okazał mu łaskę i miłosierdzie i udzielił schronienia; drugi zawstydził się Boga, toteż Bóg osłonił go Swym miłosierdziem [i nie ukarał], trzeci zaś odwrócił się od Boga i oddalił, toteż i Bóg odeń się odwrócił”.

9. Rozdział: Słowa Proroka: „Nieobecni mogą zrozumieć lepiej od tych, którzy usłyszeli na własne uszy”.

67. Przekazał ojciec Abd ar-Rahman Ibn Abu Bakra: Pewnego razu Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, jechał na swoim wielbłądzie, którego cugle trzymał pewien mężczyzna. Prorok zapytał: „Jaki mamy dzisiaj dzień?”. Milczeliśmy, albowiem pomyśleliśmy, że może nazwać go inaczej. Powiedział: „Czy to nie dzień Ofiarowania?”. Odparliśmy: „Tak”. Potem zapytał: „Jaki mamy miesiąc?”. Milczeliśmy, myśląc, że może nazwać go inaczej. Powiedział: „Czy nie jest to miesiąc zu al-hidżdża?”. Odparliśmy: „Tak”. Powiedział: „Zaprawdę! Wasza krew, majątek i cześć (honor) są dla was święte (nienaruszalne) tak, jak świętość tego oto waszego dnia, w tym waszym miesiącu i tym waszym mieście [Mekce]. Obowiązkiem obecnych jest powiadomienie nieobecnych, albowiem ci mogą zrozumieć lepiej, niż ci, którzy teraz słuchają”.

10. Rozdział: Najpierw należy posiąść wiedzę, a potem rozprawiać i podle niej postępować

- zgodnie ze słowami Wszechmocnego Boga:

{Przeto wiedz, że nie ma boga, jak tylko Bóg}. [47:19]

Wszechmocny Bóg stwierdził, że najpierw należy posiąść wiedzę.

Uczeni w religii są spadkobiercami proroków i dziedziczą po nich wiedzę. Ten, kto zdobywa wiedzę wiele zyskuje. Temu, kto obiera drogę zgłębiania wiedzy (o religii), Bóg uczyni łatwą drogę do Raju.

Wszechmocny Bóg powiedział:

{…Przecież obawiają się Boga jedynie ludzie mądrzy spośród Jego sług…} [35:28]

{To są przypowieści, które my przytaczamy ludziom, lecz rozumieją je tylko posiadający wiedzę…} [29:43]

{I jeszcze powiedzieli: „Gdybyśmy posłuchali albo zrozumieli, to nie bylibyśmy wśród towarzyszy płomienia palącego.”} [67:10]

{ „Czy równi są ci, którzy wiedzą, i ci, którzy nie wiedzą?”} [39:9]

Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Jeśli Bóg dobrze komuś życzy, sprawia, że pojmuje on religię, a zaprawdę wiedzę zdobywa się przez naukę”.

Abu Zarr wskazując na szyję powiedział: Gdybyście przyłożyli tu miecz, a ja mógłbym wyrzec przed śmiercią, choć jedno słowo zasłyszane od Proroka, zaprawdę bym to uczynił.

Ibn Abbas powiedział: Wy, uczeni w religii, powinniście odznaczać się wyrozumiałością, mądrością i wiedzą.

Mówi się, że uczony w religii to ten, kto zaczyna nauczać ludzi rzeczy prostych, a potem przechodzi do bardziej złożonych kwestii.

11. Rozdział: Wybieranie przez Proroka stosownych pór na nauczanie, by nie zniechęcić ludzi

68. Przekazał Ibn Masud: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, zważał na nas nauczając - wybierał na to odpowiednie pory, by nas nie znużyć [nieustannymi kazaniami i naukami].

69. Przekazał Anas Ibn Malik: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Nieście ludziom ułatwienie, a nie trudność. I przekazujcie dobre nowiny i nie zniechęcajcie do czynienia dobra”.

12. Rozdział: Wyznaczenie dnia na naukę (religii)

70. Przekazał Abu Wa’il: Abd Allah nauczał co czwartek, i pewnego razu jeden z mężczyzn rzekł: „Abu Abd ar-Rahmanie, pragnąłbym, byś nauczał nas każdego dnia”. Ten odrzekł: „Powstrzymuje mnie przed tym jedynie obawa, by was nie znużyć… zaprawdę wyrazem najwyższej troski jest obieranie stosownych pór na nauczanie, albowiem tak czynił wobec nas Prorok – nie chcąc nas zmęczyć i zniechęcić”.

13. Rozdział: Jeśli Bóg chce dla kogoś dobra, obdarza go wiedzą o religii

71. Mu’awija powiedział podczas kazania: Słyszałem, jak Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Jeśli Bóg chce dla kogoś dobra, obdarza go wiedzą o religii. Ja jestem jedynie przekazicielem, to Bóg jest darczyńcą. Ta wspólnota (umma) pozostanie na drodze prostej przestrzegając przykazań Boga, i nie zaszkodzi jej ten, kto się jej sprzeniewieży do czasu, w którym wypełni się dekret Boga”.

14. Rozdział: O ogarnianiu wiedzy

72. Przekazał Mudżahid: Towarzyszyłem Ibn Umarowi do Medyny i słyszałem, jak przekazał ten, oto hadis od Posłańca Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem. Powiedział: Kiedy siedzieliśmy z Prorokiem, podano mu rdzeń (serce) palmy daktylowej. Prorok rzekł: „Jest drzewo, które jest jak muzułmanin…”. Pomyślałem, że to palma daktylowa, ale nie odezwałem się, albowiem byłem tam najmłodszy. I Prorok rzekł: „To palma daktylowa”.

15. Rozdział: Pożądanie wiedzy i mądrości

Umar powiedział: Należy zdobyć gruntowną wiedzę z zakresu prawodawstwa (fiqh), nim obejmie się władzę.

Abu Abd Allah powiedział: Towarzysze Proroka uczyli się nawet w podeszłym wieku.

73. Przekazał Abd Allah Ibn Masud: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Nic nie powinno budzić zazdrości jak tylko dwaj: ten, którego Bóg obdarował majątkiem i który daje z niego sprawiedliwie oraz ten, którego Bóg obdarował mądrością i wiedzą z zakresu Koranu i sunny (hikma) i który wedle niej sądzi i jej naucza”.

16. Rozdział: Co wspomniano o podróży proroka Mojżesza do zlewiska dwóch mórz na spotkanie z Chidrem

I słowa Wszechmocnego Boga:

{Czy mogę postępować za tobą, abyś mnie pouczył…} [18:66].

74. Ibn Abbas przekazał, że poróżnił się z Hurem Ibn Qajsem Ibn Hisnem al-Fazarim odnośnie towarzysza [proroka] Mojżesza, i Ibn Abbas twierdził, że był to Chidr. Przechodził wówczas obok nich Ubajj Ibn Kab, i Ibn Abbas przywołał go słowami: „Mój przyjaciel i ja różnimy się co do towarzysza Mojżesza, z którym chciał się spotkać. Czy słyszałeś coś o nim od Proroka?”. Ten odrzekł: „Tak, słyszałem, jak Posłaniec Boga mówił: „Kiedy Mojżesz siedział w otoczeniu Izraelitów, podszedł mężczyzna i zapytał: „Czy znasz kogoś, kto posiada więcej wiedzy od ciebie?”. Mojżesz zaprzeczył i Bóg objawił Mojżeszowi: „Nasz sługa, Chidr”. Mojżesz zapytał, w jaki sposób mógłby się z nim spotkać i Bóg obrał dla niego rybę za znak i powiedział, że gdy zgubi rybę ma zawrócić [na miejsce, w którym ją zgubi] i tam spotka Chidra. A zatem, Mojżesz udał się nad morze na poszukiwania znaku ryby. Sługa Mojżesza powiedział mu: {Czy nie zauważyłeś, że kiedy schroniliśmy się przy skale, zapomniałem o rybie; chyba tylko szatan mógłby spowodować, że nie pamiętałem o niej i nie przypomniałem sobie. Mojżesz powiedział: „To jest to, czego pragnęliśmy!”}. [18:63-64]. Zawrócili obaj po swoich śladach i spotkali Chidra, a co przydarzyło się im potem, Bóg przekazał w Swej Księdze, Koranie”.[3]

17. Rozdział: Słowa Proroka: „Boże! Obdarz go [Ibn Abbasa] wiedzą o Księdze [Koranie]”

75. Przekazał Ibn Abbas: Pewnego razu Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, objął mnie i rzekł: „Boże! Obdarz go wiedzą o Księdze”.

18. Rozdział: Odkąd można brać pod uwagę słowa dziecka

76. Przekazał Ibn Abbas: Pewnego razu jechałem na oślicy, a dopiero co wkroczyłem w wiek dojrzałości płciowej i Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odmawiał modlitwy w Mina. Nie było przed nim ściany i przejechałem przed rzędem modlących się, puściłem oślicę, by się pasła i dołączyłem do rzędu. I nikt tego nie zganił.

77. Przekazał Mahmud Ibn Rabi‘a: Pamiętam, że kiedy miałem pięć lat Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, nabrał do ust wody z wiadra [którym ciągnięto wodę ze studni] i opryskał mą twarz.

19. Rozdział: Podróżowanie w celu pogłębienia wiedzy

Dżabir Ibn Abd Allah podróżował przez miesiąc, by zdobyć jeden hadis od Abd Allaha Ibn Unajsa.

78. Abbas przekazał, że poróżnił się z Hurem Ibn Qajsem Ibn Hisnem al-Fazarim odnośnie towarzysza [proroka] Mojżesza, i Ibn Abbas twierdził, że był to Chidr. Przechodził wówczas obok nich Ubajj Ibn Kab, i Ibn Abbas przywołał go słowami: Mój przyjaciel i ja różnimy się co do towarzysza [proroka] Mojżesza, z którym chciał się spotkać. Czy słyszałeś coś o nim od Proroka? Ten odrzekł: Tak, słyszałem, jak Posłaniec Boga mówił: „Kiedy Mojżesz siedział w otoczeniu Izraelitów, podszedł mężczyzna i zapytał: Czy znasz kogoś, kto posiada więcej wiedzy od ciebie? Mojżesz zaprzeczył i Bóg objawił Mojżeszowi: „Nasz sługa Chidr (posiada więcej wiedzy od ciebie)”. Mojżesz zapytał, w jaki sposób mógłby się z nim spotkać i Bóg obrał dla niego rybę za znak i powiedział, że gdy zgubi rybę ma zawrócić [na miejsce, w którym ją zgubi] i tam spotka Chidra. A zatem, Mojżesz udał się nad morze na poszukiwania znaku ryby. Sługa Mojżesza powiedział mu: {Czy nie zauważyłeś, że kiedy schroniliśmy się przy skale, zapomniałem o rybie; chyba tylko szatan mógłby spowodować, że nie pamiętałem o niej i nie przypomniałem sobie. Mojżesz powiedział: „To jest to, czego pragnęliśmy!”}. [18:63-64] Zawrócili obaj po swoich śladach i spotkali Chidra. A co przydarzyło się im potem, Bóg przekazał w Swej Księdze”.

20. Rozdział: Zalety zdobywania i szerzenia wiedzy

79. Przekazał Abu Musa: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Wskazówka i wiedza, z którymi posłał mnie Bóg są niczym rzęsisty deszcz, który spadł na ziemię. Gleby żyzne wchłaniają wodę i wydają obfite plony. Inne, skaliste, podtrzymują wodę deszczową i Bóg zapewnia przez to ludziom korzyść: zaspokajają pragnienie, poją bydło i nawadniają ziemie uprawne. Inne gleby, jałowe, ani nie podtrzymują wody ani nie wydają plonów. Pierwszy przykład to przykład człowieka, który pojmuje wiedzę o religii Boga i czerpie korzyść z tego, z czym zostałem posłany, i uczy się i przekazuje wiedzę innym. Ostatni to przykład tego, kto nie dba o wiedzę i nie podąża za wskazówką Boga objawianą za moim pośrednictwem”.

21. Rozdział: O zaniku wiedzy i szerzeniu ciemnoty

Rabi’a powiedział: Ten, kto otrzymał w darze część wiedzy, nie powinien jej marnotrawić [nie przekazując jej innym].

80. Przekazał Anas: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Oto niektóre ze znaków Godziny: zanik wiedzy [religijnej], szerzenie ciemnoty, pijaństwo i rozpusta (zina)”.

81. Przekazał Anas: Przekażę wam hadis, którego nikt, poza mną wam nie przekaże. Słyszałem, jak Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Wiedza zaniknie i rozpleni się ciemnota, i ludzie oddawać się będą rozpuście (zina). I liczba kobiet zwiększy się, zaś mężczyzn zmniejszy tak, że pod pieczą jednego będzie pięćdziesiąt kobiet”.

22. Rozdział: Wyższość wiedzy [religijnej]

82. Przekazał Ibn Umar: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Przyśniło mi się, że przyniesiono mi kubek lub miskę (qadah[4]) mleka, z której piłem dopóty, dopóki nie ujrzałem jak wilgoć wydostaje się spod moich paznokci. Mleko, które zostało, dałem Umarowi Ibn al-Chattabowi”. Zapytano: „Jak wyjaśnisz ten sen, Posłańcu Boga?”. Odpowiedział: „To wiedza (religijna)”.

23. Rozdział: Wydawanie fatw stojąc lub siedząc na grzbiecie zwierzęcia

83. Przekazał Abd Allah Ibn Amr Ibn al-As: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, zatrzymał się dla ludzi w Mina podczas pielgrzymki pożegnalnej, i zadawano mu pytania. I podszedł mężczyzna i rzekł: „Przez zapomnienie ogoliłem głowę przed złożeniem ofiary ze zwierzęcia”. I Prorok odparł mu: „Nic to, idź i złóż teraz ofiarę”. Potem przyszedł inny mężczyzna i zapytał: „Przez zapomnienie złożyłem wielbłąda w ofierze przed rytuałem kamienowania obelisków (ramj[5])”. I Prorok rzekł mu: „Nic to, idź i ukamienuj je teraz”. A zatem tego dnia, kiedy pytano Proroka o wszystko [co wiązało się z rytuałem hadżdż w dniach w Mina i], czego dopełniono poza obowiązującym czasem, jego odpowiedź brzmiała: „Nic to, uczyń to teraz”.

24. Rozdział: Ten, kto wydaje fatwę za pomocą gestu dłonią lub głową

84. Przekazał Ibn Abbas: Ktoś powiedział Prorokowi, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, [podczas jego pielgrzymki pożegnalnej]: „Złożyłem ofiarę ze zwierzęcia przed dopełnieniem rytuału kamienowania obelisków (ramj)”. Prorok wykonał gest dłonią, mówiąc: „ Nic to”. Potem ktoś powiedział: „Ogoliłem głowę przed złożeniem ofiary”. Prorok wykonał gest dłonią, mówiąc: „Nic to”.

85. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Zaniknie wiedza i zapanuje ciemnota, rozplenią się pokusy i wzmoże hardż”. Zapytano: „Co to jest hardż, Posłańcu Boga?”. Odpowiedział czyniąc gest dłonią oznaczający zabijanie.

86. Przekazała Asma Bint Abu Bakr: Przyszłam do Aiszy, zastając ją na modlitwie i zapytałam: „Co się stało z ludźmi?”. Wskazała ku niebu. Ludzie stali w rzędach [odmawiając modlitwę z okazji zaćmienia]. Aisza powiedziała: „Bogu niech będzie sława!”. Zapytałam ją: „Czy to jakiś znak?”. Kiwnęła głową, toteż i ja stanęłam do modlitwy. [Trwała tak długo, że] osłabłam i polałam głowę wodą. Po modlitwie, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, wychwalił i wysławił Boga i rzekł: „Dopiero co, w tym oto miejscu, ujrzałem to, czego nigdy wcześniej nie widziałem, łącznie z Rajem i Piekłem! Zaprawdę, otrzymałem objawienie, że zostaniecie poddani próbom w waszych grobach i próby te będą niczym próba Antychrysta lub prawie takie same (jeden z przekazicieli nie jest pewien, którego sformułowania użyła Asma). Każdy z was zostanie zapytany: »Co wiesz o tym mężczyźnie [Proroku Muhammadzie]?«. Prawowierny (lub Asma użyła podobnego określenia) odpowie: »To Muhammad, Posłaniec Boga, który przybył do nas z jasnymi znakami i wskazówką, i my odpowiedzieliśmy na jego wezwanie i podążyliśmy za nim. To Muhammad« - i powtórzy to trzy razy. I aniołowie rzekną mu: »Śpij spokojnie, albowiem wiemy, żeś wierzył szczerze«. Obłudnik zaś lub ten, kto wątpił rzeknie: »Nie wiem, słyszałem jak ludzie coś mówili, toteż powtarzałem za nimi«”.

25. Rozdział: Polecenie Proroka dla delegatów Abd al-Qajsa chronienia wiary i wiedzy oraz przekazania jej tym, których zostawili w domach

Przekazał Malik Ibn al-Huwajris, że Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł im: „Wracajcie do waszych ludzi i nauczajcie ich”.

87. Przekazał Abu Dżamra: Pracowałem jako tłumacz dla Ibn Abbasa, i pewnego razu opowiedział, jak do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przybyli delegaci Abd al-Qajsa i Prorok zapytał: „Kim są ci przybysze?”- lub powiedział: „Kim są ci ludzie?”. Odpowiedzieli: „Jesteśmy z plemienia Rabi‘a”. I Prorok rzekł im: „Witajcie ludzie - lub powiedział: delegaci [Abd al-Qajsa]! Nie zaznacie ni wstydu ni hańby!”. Powiedzieli: „Między tobą a nami zamieszkuje plemię niewiernych Mudara i możemy przybyć do ciebie tylko w tym oto świętym miesiącu. Zaleć nam dobre dzieła, dzięki którym dostąpimy Raju. Przekażemy je naszym ludziom, którzy zostali w domach”. I Prorok nakazał im cztery rzeczy i zabronił czterech. Nakazał im wiarę w Jedynego Boga, i zapytał: „Czy wiecie, czym jest wiara w Jedynego Boga?”. Odpowiedzieli: „Bóg i Jego Posłaniec wiedzą lepiej”. Prorok odrzekł: „To wyznanie, że nie ma boga poza Bogiem, i że Muhammad jest Posłańcem Boga, odmawianie modlitw, płacenie zakatu, przestrzeganie postu [w ramadanie] i płacenie chums [jednej piątej zdobyczy wojennych na drodze Boga]”. I zabronił im czterech [rodzajów naczyń]: dubba, hantam, muzaffat i naqir lub muqajjar [w których przygotowywano wino]). i dodał: „Zapamiętajcie to i przekażcie ludziom, których zostawiliście w domach”.

88. Przekazał Abdullah ibn Abi Mulajka, iż Uqba ibn al-Haris powiedział, że ożenił się z córką Abu Ihaba Ibn Aziza. Później przyszła do niego kobieta i rzekła: „Wykarmiłam mym mlekiem ciebie i twą żonę”. Uqba powiedział jej: „Nic mi nie wiadomo, byś była mą mamką. Nic mi o tym nie wspominałaś”. Udał się zatem do Medyny, do Posłańca Boga i zapytał o to. I Posłaniec Boga rzekł mu: „Jak możesz zatrzymywać ją [jako żonę] skoro to powiedziano [że jest twoją mleczną siostrą]?”. A zatem, Uqba rozwiódł się [z córką Abu Ihaba Ibn Aziza], a ta wyszła później za mąż za innego.

27. Rozdział: Ustalanie i wypełnianie obowiązków na zmianę, aby nauczać

89. Przekazał Umar: Wraz z moim sąsiadem, ansarem, mieszkaliśmy u rodu Umajja Ibn Zajda, w części [na obrzeżach] Medyny zwanej Awali, i odwiedzaliśmy Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, na zmianę - on jednego dnia, ja drugiego. Kiedy wypadała moja kolej, przynosiłem mu nowiny o objawieniach i innych wydarzeniach, a kiedy wypadała jego, robił to samo dla mnie. I pewnego razu, kiedy wypadła jego kolej, mój przyjaciel ansar [wrócił od Proroka i] załomotał do mych drzwi wołając, czy jestem w domu. Przestraszyłem się i wyszedłem do niego, a on rzekł: „Stało się coś poważnego!”. Udałem się do Hafsy i ujrzałem ją zalaną łzami. Zapytałem: „Czy Posłaniec Boga rozwiódł się z wami wszystkimi?”. Odparła: „Nie wiem”. Udałem się zatem do Proroka i stojąc zapytałem: „Czyżbyś rozwiódł się ze swymi żonami?”, a on zaprzeczył. Kiedy to usłyszałem, rzekłem: „Bóg jest wielki!”.

28. Rozdział: Unoszenie się gniewem podczas kazania lub nauczania, doświadczając tego, co niemiłe

90. Przekazał Abu Masud al-Ansari: Pewnego razu mężczyzna rzekł do Posłańca Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem: „Posłańcu Boga, jestem o krok od poniechania modlitwy zbiorowej, albowiem prowadzący czyni ją dla nas za długą”. [Abu Mas'ud al-Ansari powiedział:] Nigdy nie widziałem, by Prorok udzielał napomnienia będąc bardziej zagniewanym niż tego dnia. Rzekł: „Ludzie! Są wśród was tacy, którzy zniechęcają do czynienia dobra! Niechaj ten, kto prowadzi modlitwę, czyni ją krótką, albowiem wśród ludzi są chorzy, słabi i ci, którzy mają rzeczy do zrobienia”.

91. Przekazał Zajd Ibn Chalid al-Dżuhani: Mężczyzna zapytał Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, o podnoszenie z ziemi luqata [zguby lub sakiewki], i Prorok odrzekł mu: „Zapamiętaj, wygląd sakiewki i rozgłaszaj o znalezieniu przez rok. Potem możesz jej użyć, lecz zwróć właścicielowi, jeśli się po nią zgłosi”. Po tym mężczyzna zapytał o znalezionego wielbłąda, co rozgniewało Proroka aż poczerwieniały mu policzki - lub powiedział - poczerwieniał na twarzy. Rzekł: „Nic ci do niego, albowiem ma zbiornik na wodę i nogi, napije się i pożywi z drzew pokąd nie znajdzie go właściciel”. Mężczyzna zapytał wówczas o zabłąkaną owcę, na co Prorok rzekł: „Jest twoja, twego brata lub wilka”.

92. Przekazał Abu Musa: Ludzie pytali Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, o rzeczy mu niemiłe, a gdy nie ustępowali, Prorok zdenerwował się, po czym rzekł im: „Pytajcie, o co chcecie”. I mężczyzna zapytał: „Kto jest mym ojcem?”. Prorok odrzekł: „Twoim ojcem jest Huzafa”. Po nim wstał inny i zapytał: „Kto jest moim ojcem, Posłańcu Boga?”. Ten odrzekł: „Twoim ojcem jest Salim, wyzwoleniec Szajby”. Dostrzegając oznaki gniewu na twarzy Prorok, Umar powiedział: „Posłańcu Boga, niechaj Bóg nam wybaczy [za to, że cię uraziliśmy]”.

29. Rozdział: Klękanie przed władcą lub znawcą hadisów

93. Przekazał Anas Ibn Malik: Pewnego dnia Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, zwrócił się ku ludziom i Abd Allah Ibn Huzafa podniósł się i zapytał: „Kto jest mym ojcem?”. Prorok odrzekł: „Twym ojcem jest Huzafa”. Prorok powtórzył kilkakrotnie, by pytali, o co tylko pragną. Umar ukląkł przed Prorokiem i powtórzył trzykrotnie: „Bóg jest naszym Panem, islam naszą religią, a Muhammad naszym Prorokiem”. I Prorok się uspokoił.

30. Rozdział: Trzykrotne powtarzanie wypowiedzi, by ją zrozumiano

Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, powtarzał: „Wystrzegajcie się fałszu”.

Ibn Umar rzekł, że Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, powtórzył trzykrotnie: „Czyż nie przekazałem wam posłania od Boga?”.

94. Przekazał Anas: Prosząc o pozwolenie na wejście Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, pukał trzykrotnie w drzwi pozdrawiając domowników i gdy coś mówił, powtarzał to trzykrotnie.

95. Przekazał Anas: Nauczając, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, powtarzał trzykrotnie swe słowa, aby go należycie zrozumiano, i gdy prosił o pozwolenie na wejście, trzykrotnie pukał do drzwi i pozdrawiał domowników.

96. Przekazał Abd Allah Ibn Amr: Pewnego razu podczas podróży, Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, został w tyle. Dołączył do nas, gdy wykonywaliśmy wudu na zaległą modlitwę asr. Widząc, jak przecieramy pobieżnie wilgotnymi dłońmi stopy, zwrócił się do nas głośno, powtarzając dwukrotnie: „Chrońcie wasze pięty przed Ogniem Piekielnym!”.

31. Rozdział: Mężczyzna, który naucza swą niewolnicę i rodzinę

97. Przekazał ojciec Abu Burdy: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Trzej otrzymają podwójną nagrodę: ten z ludu Księgi, który uwierzył w swego proroka, a potem w proroka Muhammada; niewolnik, który wypełnia swe obowiązki względem Boga i właściciela oraz ten, kto naucza – najlepiej jak potrafi - swą niewolnicę manier (adab) i wiedzy, wyzwala i bierze za żonę”.

32. Rozdział: Nauczanie kobiet przez władcę

98. Przekazał Ibn Abbas: Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, udał się z Bilalem ku kobietom, sądząc, że nie słyszały kazania. Nauczał je i polecił dać jałmużnę (sadaqa). Kobiety zaczęły oddawać kolczyki i pierścienie, a Bilal zbierał je w róg swej szaty.

33. Rozdział: Zapał do nauki hadisów

99. Przekazał Abu Hurajra: Zapytałem: „Posłańcu Boga, kto będzie szczęśliwcem zasługującym na twe wstawiennictwo w Dniu Zmartwychwstania?”. Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Abu Hurajro, znając twój zapał do nauki hadisów, wiedziałem, że ty będziesz pierwszym, który o to zapyta. Szczęśliwcem zasługującym na moje wstawiennictwo w Dniu Zmartwychwstania będzie ten, kto wyznał szczerze z całego serca, że nie ma innego boga poza Bogiem Jedynym”.

34. Rozdział: W jaki sposób odjęta zostanie wiedza

Umar Ibn Abd al-Aziz napisał do Abu Bakra Ibn Hazmy: Zgłębiaj wiedzę o hadisach i spisuj je, albowiem boję się, że wiedza o religii zaniknie wraz z odejściem uczonych. Nie przyjmuj niczego poza hadisami Proroka. Szerz wiedzę i nauczaj jej, albowiem trzymana w ukryciu, zanika.

100. Przekazał Abd Allah Ibn Amr Ibn al-As: Słyszałem, jak Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Wiedza zaniknie - nie dlatego, że Bóg ją odejmie, lecz na skutek śmierci uczonych w religii. A gdy nie będzie już ani jednego, za przywódców obrani zostaną ludzie nierozumni. Pytani, orzekać będą nie posiadając wiedzy, i zbłądzą i zwiodą wielu”.

35. Rozdział: Wyznaczenie dnia na nauczanie kobiet religii

101. Przekazał Abu Sa’id al-Chudri: Kobiety prosiły Proroka, by wyznaczył dla nich dzień na nauczanie religii, albowiem większość czasu poświęcał mężczyznom. Obiecał im zatem jeden dzień, i pewnego dnia rzekł: „Jeśli troje dzieci umrze, uchronią swą matkę przed Ogniem Piekielnym”. Jedna z kobiet zapytała: „A dwoje?”, a on rzekł jej: „Nawet dwoje”.

102. Przekazał Abu Sa’id al-Chudri jak wyżej (przez inny łańcuch przekazicieli). Abu Hurajra uściślił, że troje dzieci, o których mówi powyższy hadis, to te, które nie osiągnęły wieku odpowiedzialności za grzechy [wieku dojrzałości płciowej].

36. Rozdział: Pytanie o to, co się usłyszało, by lepiej zrozumieć

103. Przekazał Ibn Abi Mulajka: Kiedy Aisza, żona Proroka, czegoś nie rozumiała, pytała potąd aż wszystko pojęła. [Aisza powiedziała:] Pewnego razu Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Ten, kto zostanie wezwany do rozrachunku [w dniu Sądu Ostatecznego] zaprawdę doświadczy kary”. Rzekłam: „Czyż Bóg nie powiedział: {Będzie obliczany rachunkiem lekkim.} [84:8]?”, na co Prorok odparł: „To oznacza tylko przedłożenie rachunków. Ten, kto zostanie zapytany o stan rachunku zaprawdę będzie zgubiony”.

37. Rozdział: Obowiązkiem jest przekazywanie wiedzy nieobecnym

Jak przekazał Ibn Abbas od Proroka.

104. Przekazał Sa’id: Abu Szurajh powiedział: Kiedy Amr Ibn Sa’id wysyłał oddziały do Mekki [przeciwko Abd Allahowi Ibn az-Zubajrowi], rzekłem mu: „Wodzu, za twym pozwoleniem, wspomnę ci, co rzekł Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, w dniu po podboju Mekki, a słyszałem to na własne uszy i ogarnąłem mym sercem, i widziałem na własne oczy… Prorok wychwalił i wysławił Boga, i rzekł: „To Bóg, a nie ludzie uczynił z Mekki obszar chroniony, toteż niechaj żaden z tych, którzy wierzą w Boga i Dzień Ostateczny nie rozlewa w niej krwi ani nie ścina jej krzewów. A jeśli ktoś powie, że walka jest w Mekce dozwolona, albowiem walczył w niej Posłaniec Boga, rzeknijcie mu mu, że Bóg udzielił na nią Swemu Posłańcowi pozwolenia, lecz nie udzielił go nikomu poza nim. Bóg uczynił mi walkę dozwoloną tylko na kilka godzin tego oto dnia, i dzisiaj Mekka jest takim samym obszarem chronionym, jakim była wcześniej. Niechaj obecni przekażą me słowa tym, których tu nie ma”.

105. Przekazał Abu Bakra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Zaprawdę, wasza krew, majątek - jeden z przekazicieli, Muhammad, twierdzi, że Abu Bakra powiedział również: „i wasz honor” - są dla was nienaruszalne tak, jak nienaruszalność tego oto waszego dnia, w tym oto waszym nienaruszalnym [chronionym] miesiącu. I Niechaj obecni przekażą me słowa tym, których tu nie ma”. Muhammad, jeden z przekazicieli mawiał „Posłaniec Boga rzekł prawdę”. I Prorok powtórzył dwukrotnie: „Zaprawdę, czyż nie przekazałem wam posłania od Boga?”.

38. Rozdział: Grzech tego, kto rozpowiada o Proroku kłamstwa

106. Przekazał Ali: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Nie rozpowiadajcie o mnie kłamstw, albowiem ten, kto świadomie rozpowiadać będzie o mnie kłamstwa, zajmie miejsce w Ogniu Piekielnym”.

107. Przekazał Abd Allah Ibn az-Zubajr: Powiedziałem memu ojcu: „Nie usłyszałem od ciebie ani jednego hadisu od Posłańca Boga, a słyszę je od tego a tego”. Az-Zubajr odrzekł: „Byłem przy nim i słyszałem, jak mawiał: ‚Ten, kto rozpowiada o mnie kłamstwa, zajmie miejsce w Ogniu Piekielnym”.

108. Przekazał Anas: Przed przekazywaniem wielu hadisów powstrzymują mnie słowa Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem: „Ten, kto celowo rozpowiadać będzie o mnie kłamstwa, trafi do Ognia Piekielnego”.

109. Przekazał Salama Ibn al-Akwa: Słyszałem jak Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, mówił: „Ten, kto przypisywać będzie mi słowa, których nie rzekłem, trafi do Ognia Piekielnego”.

110. Przekazał Abu Hurajra: Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Nazywajcie się moim imieniem, lecz nie moją kunja[6]. Ten, kto ujrzy mnie we śnie, ujrzy mnie pod moją prawdziwą postacią, albowiem szatan nie może przybrać mej postaci. A ten, kto celowo rozpowiada o mnie kłamstwa, trafi do Ognia Piekielnego”.

39. Rozdział: Spisywanie wiedzy

111. Przekazał Abu Dżuhajfa: Zapytałem Alego: „Czy masz coś jeszcze poza Koranem [co zostało objawione Prorokowi]?”. Ali odrzekł: „Nie, nie mam nic poza Księgą Boga, umiejętnością rozumienia darowaną muzułmaninowi [przez Boga] i tym, co zostało zapisane na tej stronicy”. Zapytałem: „Co jest na tej stronicy?”. Ali powiedział: „O odszkodowaniu za rozlaną krew (dija[7]), wykupie jeńców z rąk wroga i prawie zabraniającym skazania muzułmanina na śmierć w odwecie (qisas[8]) za zabójstwo [niewiernego]”.

112. Przekazał Abu Hurajra: W roku podboju Mekki, plemię Chuza‘a zabiło jednego z mężczyzn z plemienia Lajs w odwecie za zabójstwo ich współplemieńca. Kiedy powiadomiono o tym Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, ruszył do nich na wielbłądzicy i zwrócił do nich tymi słowy: „Bóg powstrzymał słonia - lub - zabijanie od Mekki - jeden z przekazicieli nie jest pewien, czy Prorok rzekł: słonia czy zabijanie, albowiem słowa te w języku arabskim są do siebie podobne - i sprawił, iż Jego Posłaniec i wierzący pokonali niewiernych w Mekce. Zważcie! (Mekka jest obszarem chronionym) Walka w Mekce nie była dozwolona nikomu przede mną ani nie będzie dozwolona nikomu po mnie. Została mi dozwolona tylko na kilka godzin tego dnia. Zaprawdę, Mekka jest od tej chwili obszarem chronionym, nie wolno wyrywać z korzeniami jej ciernistych krzewów ani drzew, nie wolno podnosić w niej zgub, chyba że rozgłaszając o nich. A jeśli ktoś popełni w niej morderstwo, można wybrać między odszkodowaniem za rozlaną krew a karą śmierci dla zabójcy w odwecie”. Tymczasem przybył mężczyzna z Jemenu i powiedział: „Posłańcu Boga, poleć spisać to dla mnie”, i Prorok nakazał to jednemu z towarzyszy. Po tym, jeden z Kurajszytów rzekł: „Poza trawą izchir[9], Posłańcu Boga, albowiem używamy jej w naszych domach i na grobach”. I Prorok rzekł: „Poza trawą izchir”.

113. Przekazał Abu Hurajra: Nie ma wśród towarzyszy takiego, który przekazałby więcej hadisów ode mnie poza Abd Allahem Ibn Amrem [Ibn al-Asem], choć one je spisywał, a ja nie.

114. Przekazał Ubajd Allah Ibn Abd Allah od Ibn Abbasa: Kiedy choroba Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, się pogorszyła, rzekł: „Przynieście coś do pisania, a zapiszę dla was pismo, po którym nie zbłądzicie”. Umar rzekł: „Prorok jest bardzo chory, a my mamy Księgę Boga i ona nam wystarczy”. Towarzysze Proroka poróżnili się i podniosła się wrzawa. Prorok rzekł: „Idźcie i nie kłóćcie się przede mną”. Ibn Abbas wyszedł mówiąc: „Źle, źle się stało, że Posłaniec Boga nie sporządził tego pisma”.[10]

40. Rozdział: Przekazywanie wiedzy i nocne kazania

115. Przekazała Umm Salama: Pewnej nocy Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, obudził się i rzekł: „Bogu niech będzie sława! Ileż pokus zstąpiło tej nocy! Ileż skarbów zostało odkrytych! Obudźcie na modlitwę niewiasty [żony Proroka] śpiące w tych komnatach. Dobrze odziany na tym świecie, może być nagim w Życiu Przyszłym”.

41. Rozdział: Nocne rozmowy o wiedzy

116. Przekazał Abd Allah Ibn Umar: Jednego z ostatnich dni życia, Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, prowadził da nas modlitwę isza i zakończywszy ją taslimem[11] rzekł: „Czy zdajecie sobie sprawę z powagi tej nocy? Sto lat upłynie i żadnego z tych, którzy są tej nocy na powierzchni Ziemi, nie będzie wśród żywych”.

117. Przekazał Ibn Abbas: Zostałem na noc w domu mej ciotki, Majmuny Bint al-Haris [żony Proroka], kiedy wypadała jej kolej na odwiedziny Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem. Prorok poprowadził modlitwę isza [w meczecie], przyszedł do domu i odmówiwszy cztery [zalecane] rakaty, zasnął. Wstał późną nocą i zapytał, czy śpię. Stanął do [zalecanej] modlitwy, a ja dołączyłem do niego stając po jego lewej stronie. Przeciągnął mnie na prawą i odmówił pięć rakatów, a po nich dwa. Zasnął i dobiegło mnie jego chrapanie. Potem udał się na modlitwę [fadżr].

42. Rozdział: Utrwalanie wiedzy

118. Przekazał Abu Hurajra: Ludzie mówią, że przekazuję wiele hadisów [od Proroka], a gdyby nie te dwa wersety Koranu, nie przekazałbym ani jednego: {Zaprawdę, tych, którzy ukrywają to, co zesłaliśmy z dowodów jasnych i drogi prostej, kiedy już wyjaśniliśmy to ludziom w Księdze - tych przeklnie Bóg i przeklną ich ci, którzy przeklinają; Oprócz tych, którzy się nawrócili i poprawili, i jasno to ukazali. Ku tym Ja się zwracam. Ja jestem Przebaczający, Litościwy!} 2:159-160]. Nasi bracia, muhadżirowie zajęci byli handlem na rynku, a ansarowie uprawą roli. Ja zaś trzymałem się Posłańca Boga zadowalając tym, czym udało mi się nasycić żołądek i doświadczałem tego, czego oni nie doświadczali i zapamiętywałem to, czego oni nie zapamiętywali.

119. Przekazał Abu Hurajra: Powiedziałem Posłańcowi Boga: „Słyszę od ciebie wiele hadisów, ale je zapominam”. Posłaniec Boga rzekł: „Rozciągnij rida[12]” – i kiedy to uczyniłem, wykonał rękoma gest jakby coś nabierał (i wkładał do mego rida). Rzekł: „Teraz się nim owiń”. Zrobiłem tak i odtąd niczego nie zapomniałem.

Przekazał Ibrahim Ibn al-Munzir: Ibn Abu Fudajk przekazał tak samo jak powyżej, dodając, że Prorok wykonał rękoma gest jakby czymś napełniał rida.

120. Przekazał Abu Hurajra: Zapamiętałem dwa rodzaje wiedzy od Posłańca Boga. Przekazałem wam jedną z nich, a jeśli przekazałbym drugą, podcięto by mi gardło.

43. Rozdział: Przysłuchiwanie się w milczeniu uczonym w religii

121. Przekazał Dżarir: Podczas pielgrzymi pożegnalnej Prorok polecił ludziom, by się uciszyli, po czym rzekł: „Nie wracajcie po mnie do niewiary, zabijając się nawzajem”.

44. Rozdział: Obowiązek uczonego w religii przypisania pełni wiedzy Bogu w odpowiedzi na pytanie: „Kto jest najbardziej uczony?”

122. Przekazał Sa’id Ibn Dżubajr: Powiedziałem Ibn Abbasowi: „Nauf al-Bikali twierdzi, że Mojżesz [z historii o Chidrze] nie był z Izraelitów, lecz kto inny”. Ibn Abbas odparł: „Wróg Boga (Nauf) skłamał”.

Przekazał Ubajj Ibn Kab: Prorok rzekł: „Pewnego razu prorok Mojżesz wstał, by wygłosić Izraelitom kazanie i zapytano go: Czy znasz człowieka, bardziej uczonego od ciebie? Powiedział: Ja jestem najbardziej uczony. I Bóg skarcił Mojżesza, albowiem nie przypisał pełni wiedzy Bogu. I Bóg objawił mu: Na zlewisku dwóch mórz jest jeden z moich sług, który posiada więcej wiedzy od ciebie. Mojżesz powiedział: Panie mój, jak mogę się z nim spotkać? Bóg rzekł: Weź rybę w koszyku i znajdziesz go tam, gdzie zgubisz rybę. I Mojżesz ruszył z Jozuem Ibn Nunem [Juwsza Ibn Nun[13]], niosąc rybę w koszyku. Kiedy dotarli do skały, na której oparli głowy i zasnęli, ryba wyskoczyła z koszyka i utorowała sobie drogę ku morzu. Była to niezwykła rzecz dla Mojżesza, i jego sługi. Podróżowali przez dalszą część nocy i przez dzień następny. Z nastaniem brzasku, Mojżesz powiedział do swego chłopca (sługi): Przynieś naszą żywność, ponieważ jesteśmy utrudzeni tą podróżą. [zob. Koran 18:61] Mojżesz poczuł zmęczenie dopiero wówczas, gdy minęli miejsce o którym został powiadomiony. Chłopak powiedział Mojżeszowi: Czy nie zauważyłeś, że gdy schroniliśmy się przy skale, zapomniałem ryby?. [zob. Koran 16:83] Mojżesz stwierdził: To jest to, na co czekaliśmy – i zawrócili po swoich śladach do skały. Siedział przy niej mężczyzna okryty szatą. Mojżesz pozdrowił go. Chidr zapytał: Jak ludzie witają się w waszym kraju? Mojżesz powiedział: Nazywam się Mojżesz. Ten zapytał: Mojżesz z Izraelitów? Mojżesz przytaknął i dodał: Czy mogę postępować za tobą, abyś mnie pouczył o drodze prawości, której ciebie nauczono? [zob. Koran 18:66] Chidr odrzekł: Ty nie potrafisz być przy mnie cierpliwy. Ja posiadam cząstkę wiedzy pochodzącej od Boga, której ty nie posiadasz i ty posiadasz cząstkę wiedzy pochodzącej od Boga, której ja nie posiadam. Mojżesz rzekł mu: Znajdziesz mnie z woli Boga cierpliwym i nie sprzeciwię się żadnemu twemu rozkazowi [zob. Koran 18:67-69]. I ruszyli razem brzegiem morza, albowiem nie mieli łodzi. Kiedy ujrzeli jedną, gdy przepływała obok, poprosili, by zabrano ich na pokład. Załoga rozpoznała Chidra i zabrano ich bez opłaty. Przyleciał wówczas wróbel, który usiadł na krawędzi łodzi i zatopił dzióbek raz lub dwa w morzu. Chidr powiedział: Mojżeszu, ani moja ani twoja wiedza nie umniejszają wiedzy Boga, nawet o ilość wody nabraną dzióbkiem przez tego wróbla. Po tym Chidr podszedł do jednej z desek pokładu i wyrwał ją. Mojżesz rzekł: Ci ludzie zabrali cię bez opłaty, a ty chcesz ich zatopić psując łódź?! Chidr odrzekł: Czyż nie mówiłem, że nie potrafisz być przy mnie cierpliwy? Mojżesz rzekł: Nie gań mnie za to, że zapomniałem. Za pierwszym razem, Mojżesz zapomniał. Ruszyli dalej i natknęli się po drodze na chłopca bawiącego z dziećmi. Ująwszy go za głowę, Chidr ukręcił ją. Mojżesz rzekł: Zabiłeś istotę ludzką nieponoszącą winy zabójstwa? Chidr odrzekł: Czyż nie mówiłem, że nie potrafisz być przy mnie cierpliwy? I wyruszyli dalej i dotarli do miasta, w którym poprosili mieszkańców o gościnę, lecz odmówiono im jej. I ujrzeli tam mur chylący ku upadkowi i Chidr naprawił go własnoręcznie. Mojżesz rzekł: Mógłbyś wziąć za to zapłatę, na co Chidr odrzekł: To oznacza, że musimy się rozstać”. Prorok dodał: „Niech Bóg zlituje się nad Mojżeszem. Gdyby zachował cierpliwość, dowiedzielibyśmy się więcej z ich historii”.[14]

45. Rozdział: Zadawanie pytania stojąc - uczonemu, który siedzi

123. Przekazał Abu Musa: Do Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przyszedł mężczyzna i zapytał: „Posłańcu Boga, jaka walka jest na drodze Boga? Jedni z nas walczą z gniewu, inni dumy i pogardy.”. Prorok uniósł głowę, albowiem pytający stał i rzekł: „Ten, kto walczy, by zapanowało słowo Boga, walczy na drodze Boga”.

46. Rozdział: Zadawanie pytań w kwestiach religijnych i udzielanie odpowiedzi podczas ramj - kamienowania obelisków w Mina [podczas hadżdż]

124. Przekazał Abd Allah Ibn Amr: Widziałem Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, przy obelisku (dżimar) [ w Mina podczas hadżdż] i ludzie zadawali mu pytania. Mężczyzna zapytał: „Posłańcu Boga, złożyłem ofiarę ze zwierzęcia przed dopełnieniem rytuału kamienowania obelisków (ramj)”.. Prorok odrzekł: „Zrób to teraz, nic się nie stało”. Inny rzekł: „Posłańcu Boga, ogoliłem głowę zanim złożyłem ofiarę”. Prorok odrzekł: „Złóż ją teraz, nic się nie stało”. I tego dnia, kiedy pytano Proroka o rzeczy związane z ceremoniałem hadżdż, które wykonano przed lub po obowiązującym czasie, jego odpowiedz brzmiała: „Zrób to teraz, nic się nie stało”.

47. Rozdział: Słowa Wszechmocnego Boga: {…lecz wam dano tylko niewiele wiedzy….} [17:85]

125. Przekazał Abd Allah Ibn Masud: Gdy przechadzałem się z Prorokiem, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, wśród ruin Medyny i podpierał się bezlistną łodygą palmy daktylowej, przechodziliśmy obok grupy Żydów. Jeden z nich rzekł: „Zapytajmy go o ruh (ducha lub duszę)”, na co drugi odparł, by o to nie pytać, albowiem może udzielić odpowiedzi, która się im nie spodoba. Jednak inni nalegali i jeden z mężczyzn podniósł się i rzekł: „Abu al-Qasimie, czym jest ruh?”. Prorok milczał, więc pomyślałem, że doświadcza objawienia i czekałem aż ten stan minie. Prorok rzekł: {I zapytają ciebie o Ducha. Powiedz: „Duch pochodzi od rozkazu mojego Pana, lecz wam dano tylko niewiele wiedzy”.} [17:85].

48. Rozdział: Poniechanie czegoś z obawy, że nie zostanie należycie zrozumiane i sprawi ludziom trudność

126. Przekazał Aswad: Ibn az-Zubajr zapytał mnie: Aisza zwierzała ci się z wielu rzeczy… Co powiedziała o Kabie? Odpowiedziałem: Powiedziała, że pewnego razu Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Aiszo! Gdyby nie to, że twoi ludzie są nadal o krok od dżahiliji, rozebrałbym Kabę i zrobiłbym w niej dwoje drzwi - jedne do wchodzenia a drugie do wychodzenia”. Później uczynił to Ibn az-Zubajr.

49. Rozdział: Wybieranie ludzi do nauki [religii], przedkładając ich nad innych z obawy, że ci ostatni mogą nie zrozumieć

127. Ali powiedział: Nauczajcie ludzi stosownie do ich poziomu wiedzy, aby nie mówili nieprawdy o Bogu i Jego Posłańcu.

128. Przekazał Anas [Ibn Malik]: Pewnego razu Mu’az [Ibn Dżabal] jechał na jednym wierzchowcu za Posłańcem Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem. Posłaniec Boga rzekł: „Mu’azie!”. Mu’az odrzekł: „Do Twoich usług, Posłańcu Boga!”. Prorok powtórzył: „Mu’azie!”. Mu’az odrzekł trzy razy: „Do twoich usług, Posłańcu Boga!”. Ten powiedział: „Bóg wybawi od Ognia każdego, kto wyzna ze szczerego serca: nie ma boga poza Bogiem, a Muhammad jest posłańcem Boga”. Mu’az powiedział: „Posłańcu Boga, czy mogę przekazać tę dobrą nowinę innym?”. Ten odrzekł mu: „Wówczas tylko na niej będą polegać …”. I dlatego Mu’az przekazał ten hadis dopiero na łożu śmierci objawiając się grzechu [zatajenia wiedzy].

129. Przekazał Anas: Powiedziano mi, że Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł do Mu’aza: „Ten, kto spotka Boga nie dodając Mu za życia wspólników we czci, dostąpi Raju”. Mu’az zapytał Proroka: „Czy mogę przekazać tę dobrą nowinę innym?”. Prorok odrzekł: „Wówczas tylko na niej będą polegać”.

50. Rozdział: Wstydliwość (hajja) a nauka (religii)

Mudżahid powiedział: Nie posiądzie wiedzy o religii ani wstydliwy ani wyniosły.

Aisza powiedziała: Najlepszymi z kobiet są ansarki! Nieśmiałość (hajja) nie przeszkadza im zdobywać wiedzy o religii.

130. Przekazała Umm Salama: Umm Sulajm przyszła do Posłańca Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, i rzekła: „Zaprawdę, Bóg nie wstydzi się prawdy. Czy kobieta musi wziąć kąpiel rytualną, jeśli doświadczy zmysłowego snu[15]?”. Prorok odrzekł: „Tak, jeśli ujrzy wydzielinę”. Umm Salama zasłoniła twarz i zapytała: „Posłańcu Boga! Czy kobieta wydziela?”. Odparł: „Tak, oby twa prawica pokryła się pyłem (taribat jaminuki), skąd podobieństwo dziecka do matki?”.

131. Przekazał Abd Allah Ibn Umar: Pewnego razu Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, rzekł: „Wśród drzew jest takie, którego liście nie opadają i jest jak muzułmanin. Powiedzcie mi, co to za drzewo?”. Wszyscy zaczęli myśleć o drzewach na pustyni, mi zaś przyszła na myśl palma daktylowa, lecz nie śmiałem się odezwać. Ludzie rzekli: „Posłańcu Boga, co to za drzewo”, a on odparł: „Palma daktylowa”. Kiedy powiedziałem memu ojcu, że o niej właśnie pomyślałem, rzekł: „Dlaczegoż nic nie rzekłeś? Sprawiłoby mi to radość większą od tego a tego”.

51. Rozdział: Odczuwanie wstydu i proszenie inną osobę o zadanie pytania

132. Przekazał Ali: Doświadczałem często mazij[16], i poprosiłem Al-Miqdada, by zapytał o to Proroka, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem. Prorok rzekł mu: „Niech wykona wudu”.

52. Rozdział: Nauczanie religii i wydawanie fatw w meczecie

133. Przekazał Abd Allah Ibn Umar: W meczecie, mężczyzna podniósł się i zapytał: „Posłańcu Boga, w którym miejscu mamy wstępować w stan uświęcenia (ihram)?”. Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odrzekł: „Mieszkańcy Medyny w Zul-Hulajfa, mieszkańcy Syrii w Al-Dżuhfa, a Nadżdu w Qarn”.

Ibn Umar powiedział: Ludzie twierdzą, że Posłaniec Boga, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, dodał: „Jemeńczycy w Jalamlam”, ale ja sobie tego nie przypominam.

53. Rozdział: Kto udzielił długiej odpowiedzi na zadane pytanie

134. Przekazał Ibn Umar: Mężczyzna zapytał Proroka: „Jakie szaty powinien przywdziać pielgrzym?”. Prorok, niechaj Bóg go błogosławi i obdarza pokojem, odrzekł: „Niechaj nie odziewa koszuli, turbanu, spodni, burnusa (z kapturem) ani szat farbowanych szafranem[17] lub kurkumą[18]. Jeśli nie ma sandałów, może użyć skórzanych skarpet (chuff) skróciwszy je uprzednio poniżej kostki”.

[1] Amaana – rel. termin o szerokim znaczeniu, obejmuje 1) zaufanie, wiarę, bezpieczeństwo, odpowiedzialność moralną, uczciwość, wywiązywanie się z obowiązków i wypełnianie; 2) rzecz przekazana na przechowanie.

[2] Prawowierny muzułmanin został porównany przez Proroka do palmy daktylowej ze względu na dobro i korzyść, jakie przynosi. Palma daktylowa daje cień, drewno, rodzi owoce, jej liście służą do wyrobu mat, naczyń, sznurów, zaś pestkami pożywiają się wielbłądy. […] Podobnie muzułman poprzez oddanie Bogu i szlachetność postępowania jest źródłem dobra i korzyści. Odmawia modlitwy, pości, wspomina Boga, daje jałmużnę, pielęgnuje więzi krwi i braterstwa oraz przestrzega wszystkich zasad wyznaczonych przez Boga. Wg innej interpretacji hadisu: kiedy ucina się czub palmy, reszta usycha, w odróżnieniu do innych drzew, jak również –nie rodzi ona owoców, jeśli z woli Boga, nie zostanie zapylona. I Bóg je najlepiej. Na podstawie Sharh Sahih Muslim.

[3] Zob. [Koran 18:54-82]

[4] Qadaḥ - popularne naczynie do picia, kubek lub miska z której zaspokoić pragnienie mogą dwie osoby; lub małe i duże naczynie, niekiedy terminem tym określa się bukłak lub drewniane naczynie do którego dojono wielbłądy i z którego pito ich mleko; Edward W. Lane, Arabic English Lexicon, s. 2943

[5] Obrzucanie siedmioma małymi kamykami dżimar - obelisków w Mina, kamienowanie; symbol wyparcia się, odrzucenia szatana, grzechów, wszystkiego co zakazane w islamie, obowiązkowy rytuał hadżdż; więcej w Księdze Hadżdż.

[6] Kunja - formuła grzecznościowa, rozpoczynająca się od Abu - ojciec lub Umm - matka + imię najstarszego dziecka (zwykle syna), k. Proroka Muhmmada brzmiała Abu al-Qasim. Arabowie używają k. zwracając się do ludzi starszych, przełożonych lub mało im znanych.

[7] Dija - kwota należna rodzinie za głowę zabitego, główszczyzna.

[8] Qisas - 1) odwet, kara; 2) prawo odwetu - kara przypisana przez prawo za określone przestępstwa. Kara może zostać anulowana na wniosek poszkodowanego, w przypadku morderstwa – przez krewnych osoby zamordowanej (zostać zamieniona na np. rekompensatę finansową).

[9] Izchir - ang. sweet rush; camel grass – wielbłądzia trawa; łac. cymbopogon schoenanthus (lub andropogon schoenanthus lub junctus odoratus [za: Patricia Cone, Meccan trade and the rise of Islam, Spices of Araby, Princeton University Press, New Yersey, 1987; Hasselquist, Voyages and Travels in the Levant in the years 1749, 50, 51, 52, Lond. 1766] - roślina trawiasta, o przyjemnym zapachu, której mekkańscy złotnicy używali podczas topienia metali, przy budowie domów – dachów oraz podłóg, jak również wykładali nią groby.

[10] Z hadisu może wynikać, że Ibn Abbas był świadkiem tego wydarzenia i wypowiedział te słowa, wychodząc, aczkolwiek Ibn Abbas wypowiadał te słowa przytaczając hadis, i nie był świadkiem tego wydarzenia – za: Muhammad Muhsin Khan, przekład Sahihu na angielski.

[11] Taslim - recytacja formuły: „as-salamu alajkum wa rahmatullah” na zakończenie modlitwy, zwracając głowę w prawą i lewą stronę, na zakończenie modlitwy.

[12] Kawałek materiału, którym zakrywano górną połowę tułowia.

[13] Juwsha Ibn Nun – Jozue syn Nuna, prorok Boga, uczeń i sługa proroka Mojżesza; choć Bóg w Koranie nie wymienia go bezpośrednio z imienia, znajdziemy tu o nim kilka pośrednich wzmianek. Tabari w History of the Prophets and Kings zaznacza, iż Jozue był jednym z dwunastu przywódców plemion Izraelitów, wysłanych przez Mojżesza do Kaananu; wg uczonych w islamie wzmianka o dwóch wierzących szpiegach w wersetach [Koran 5:22-23] dotyczy Jonasza i Kaleba. [Tafsir Ibn Kathir]. Po śmierci Mojżesza został przywódcą Izraelitów.

[14] Zob. Koran 18:60-82

[15] Użyto tutaj słowa ihtilam – które oznacza: polucja nocna, aczkolwiek termin ten stosowany jest raczej w odniesieniu do mężczyzn; lub osiągnięcie wieku dojrzałości płciowej. Tutaj chodzi o mimowolną reakcję organizmu kobiety na sen o podłożu erotycznym.

[16] Mazij - emisja płynu z członka inna niż ejakulacja.

[17] Z’afrān - crocus dativus – szafran, krokus uprawny.

[18] Wars - Ibn al-Arabi wyjaśnia, iż kurkuma i szafran były to barwniki, które nadawały ubraniu żółty kolor oraz specyficzny zapach; i to przez wzgląd na zapach (w ihramie pielgrzym nie może pecha nieć wonnościami) – noszenia ubrań nimi farbowanych zabroniono. Nie oznacza to, że ubranie pielgrzyma nie może mieć żółtego koloru.