Socialismo Utópico

O termo socialismo utópico foi acuñado en 1839 por Louis Blanqui, aínda que alcanzou notoriedade tras o emprego que del fixeron Marx e Engels no seu "Manifesto Comunista". Estes consideraban que os pensadores utópicos, aínda que bienintencionados, pecaban de idealismo e inxenuidade. Para impedir ser confundidos con eles, etiquetaron a súa propia teoría co cualificativo de "científico".

A expresión "utopía" significa plan, proxecto, doutrina ou sistema optimista que aparece como irrealizable xa desde o mesmo momento do seu formulación. Provén de "Utopía", obra escrita por Tomás Moro, intelectual, político e humanista inglés (S. XV-XVI). Nela teorizaba acerca dunha illa dese nome que era ideal e perfecta.

Cronoloxicamente as ideas do socialismo utópico alcanzaron a súa madurez no período comprendido entre 1815 e 1848 (data de publicación do Manifesto Comunista).

Os socialistas utópicos formaron un grupo de pensadores heteroxéneo. Con todo tiveron en común unha serie trazos, en gran medida influídos polas ideas de Rousseau.

A importancia da natureza estaba moi presente nos seus ideais, aínda que iso non foi obstáculo para que fosen favorables á industrialización e o maquinismo.

Dedicaron os seus esforzos á creación dunha sociedade ideal e perfecta, na que o ser humano relacionásese en paz, harmonía e igualdade.

As súas metas haberían de alcanzarse mediante a simple vontade dos homes, é dicir, pacíficamente, por iso é polo que os seus seguidores opuxésense ás revolucións e a accións como a folga.

Puxeron ao descuberto e denunciaron os perniciosos efectos do capitalismo, pero non investigaron sobre as súas causas profundas.

Co fin de paliar as inxustizas e desigualdades emprenderon diversos plans, nos que primaron a solidariedade, a filantropía e o amor fraternal.

Pensadores utópicos

Destacaron os seguintes:

Robert Owen(1771-1858)

Foi un empresario, fabricante de hilaturas de algodón. Na súa fábrica escocesa de New Lanark puxo en práctica unha serie de medidas que melloraron significativamente as condicións de vida dos seus obreiros, talles como a redución da xornada de traballo, salarios máis dignos, educación infantil, etc.

O éxito animouno a crear en USA unha comunidade ideal, New Harmony, que con todo constituíu un fracaso. O seu pensamento e praxe influíron de forma relevante no cooperativismo.

Saint-Simon(1760-1825)

De orixe aristocrática, pensaba que o progreso humano obtense mediante o desenvolvemento económico. A industria habería de recibir un novo impulso para evitar enfrontamentos entre os homes.

Segundo Saint-Simon a sociedade debería ser rexida por unha elite de intelectuais, científicos e sabios, era partidario dunha "tecnocracia" que garantise o desenvolvemento das clases máis humildes. Para iso sería necesaria unha trasferencia de poder desde os sectores "ociosos" da sociedade (Exército, Igrexa e Nobreza) aos "produtores" (industriais e campesiños).

Charles Fourier ( 1772-1837)

Preocupáballe a explotación, a miseria e a monotonía laboral que afectaba á clase obreira. Tratou de palialas a través da creación de colectividades voluntarias denominadas "falansterios".

Estas comunidades constituíronse en centro de actividades agrícolas, industriais e contaron con administración, distribución e consumo propios. Os seus discípulos fundaron falansterios en México, Estados Unidos e outros países. Foi defensor da igualdade entre homes e mulleres.

Outras figuras destacadas do socialismo utópico foron o xa mencionado Blanqui, que formulou unha teoría sobre a ditadura do proletarido, e Louis Blanc, partidario da acción do Estado como forma de mitigar as desigualdades sociais. Tras a Revolución de 1848 en Francia, sendo ministro de Traballo da IIª República, auspiciou a creación dos Talleres Nacionais, co obxectivo de mitigar o desorbitado paro obreiro xerado pola crise económica.