Feitos significativos (1833-1874)

ABRAZO DE VERGARA.- Acto que puxo fin á primeira guerra carlista. As tropas do xeneral Maroto réndense e abrázanse ás de Espartero. O liberalismo vaise afianzar en España, posteriormente habería dúas guerras carlistas máis e a intervención destes na guerra civil española.

CANDIDATOS Ao TRONO ESPAÑOL.- Logo da gloriosa, a primeira gran tarefa do goberno provisional, liderado por Prim, era buscar o substituto de Isabel II. A elección foi moi difícil, debido a que cuestiones de política internacional ou condicións especiais dos candidatos complicaron o proceso. Prim rexeitou ao duque de Montpensier, cuñado de Isabel II e pai de María das Mercés, pola súa antiliberalismo. Este era o candidato da Unión Liberal e sospeitar da súa implicación no asasinato de Prim en 1870. Afonso, o fillo de Isabel II, foi rexeitado pola súa condición de borbón. O príncipe prusiano Leopoldo de Hohenzollern Sigmaringen - alcumado polo pobo polas súas ganas de ser o noso rei como Ole-ole-se me elixen- pola oposición do emperador francés Napoleón III. Espartero e o ex rei de Portugal Fernando de Coburgo non aceptaron a proposta. Finalmente, foi elixido, o candidato de Prim e os progresistas: Amadeo de Saboya, fillo do rei Victor Manuel II (o que unificou Italia) e con boa reputación de demócrata.

CANTÓN DE CARTAXENA.- Foi o máis importante e o que máis resistiu dos cantóns declarados na primeira república. O 12 de Xullo produciuse a insurrección da base naval. A revolución estivo dominada polos republicanos federais intransixentes, apoiados por elementos anarquistas. Tratábase de aplicar o federalismo por abaixo, de volver ao espírito das polis gregas. Progresivamente o cantonalismo estendeuse a zonas próximas e o cantón de Cartaxena foi adquirindo carácter defensivo apoiado na súa situación estratéxica. Tras moitos asaltos rendeuse o 12 de xaneiro de 1874 coa entrada das tropas do xeneral Domínguez.

PACTO DE OSTENDE.- (1866) Reunión celebrada na cidade de Ostende entre os progresistas e demócratas para preparar unha revolución contra Narváez e Isabel II. Foron os preparativos da Gloriosa de 1868.

ESPADONES.- O desenvolvemento militar da guerra da Independencia, as carlistas, a cubana, a marroquí outorgaron ao exercito un gran protagonismo político, ao mesmo tempo que creaban unha macrocefalía (gran número de xefes) no exército. Pero o protagonismo militar na vida política non só se pode explicar por esa macrocefalía e as guerras, hai unha terceira razón, non menos importante; a debilidade do poder democrático. Na España de Isabel II o pronunciamento militar foi un fenómeno crónico debido ao desexo dos políticos de contar co apoio militar, debido á escasa influencia social dos partidos, ao que hai que sumarlle a propia ambición de moitos militares que vían na carreira política a culminación da súa carreira militar. Non se trataba só de que o exército fose lugar de refuxio dos liberais contra os carlistas, ou que os pronunciamentos fosen a forma de acabar co dominio do partido conservador; era tamén que o exército constituía a única institución sólida do Estado constitucional. Aos poucos os xefes militares foron converténdose nos líderes dos partidos políticos que, ademais, en ocasións utilizaban a vía do pronunciamento militar para conseguir chegar ao goberno. Foron os chamados "espadones" e protagonizaron non só o reinado de Isabel II, senón case toda a historia contemporánea española. O reinado de Isabel II non se pode entender sen Espartero, Narváez, Ou,Donell, Serrano, Prim, Pavía, Martínez Campos, etc.

FOROS VASCOS.- Os foros son dereitos ou/e privilexios adquiridos pola poboación dese territorio durante a Idade Media e a Idade Moderna. Os vascos non tiñan que cumprir o servizo militar cando non había guerra. Durante a guerra cumpríano só cando as hostilidades producíanse no seu territorio. Os Austrias do século XVI concedéronlle o non ter que pagar impostos a cambio de abonar unha determinada cantidade (na actualidade continúa e denomínaselle a cota vasca). A administración de cada provincia ou señorío exercíaa unha Xuntas Xerais composta por delegados de cada municipio e que podían ser de calquera estamento. A de Biscaia reuníase en torno ao centenario carballo de Guernica. As competencias das Xuntas eran moi amplas: cobro de impostos, nomeamento de xuíces e policía... Podían ata vetar determinadas decisións ou leis reais en aplicación do foro ou privilexio "pase foral". O centralismo liberal chocaba fortemente contra estes principios. O carlismo recollía as súas reivindicacións forais, por iso a implantación deste no país vasco. Derrotado o carlismo, a defensa destes principios canalizouse a través do nacionalismo. Non en balde Sabino Arana militou nun principio no carlismo. E o carlismo está na base do nacionalismo vasco.

GUERRAS CARLISTAS. No século XIX houbo tres guerras carlistas que respondía baixo o argumento do conflito sucesorio o enfrontamento entre o absolutismo e o liberalismo, o tradicionalismo e os novos tempos. A primeira guerra carlista foi de 1833 a 1839, a segunda de 1846 a 1849, (en 1860 fracasou un novo intento de pronunciamento) e a terceira en 1872-1876. Nas tres saíron derrotados os carlistas. Na guerra civil de 1936 a 1939 apoiaron ao bando de Franco e posteriormente entraron a formar parte do partido único Falanxe Española tradicionalista das JONS. Máis tarde sufriron un proceso de división interna e na transición as dúas tendencias protagonizaron os sucesos de Montejurra.

VICALVARADA.- Pronunciamento militar, en 1854, dirixido por O'Donnell en Vicálvaro, que tras o Manifesto de Manzanares, redactado por Cánovas del Castillo, ía dar lugar ao bienio progresista.

O BANDOLERISMO.- Os problemas do campo andaluz foron a orixe dun fenómeno singular; o bandolerismo, que chegou a ser unha "verdadeira guerra social". A partida de bandoleiros fórmase cando salguen da legalidade que controlan o cacique ou o terrateniente e refúxianse nas montañas. Contan co apoio da poboación popular e viven de roubos, rapiñas, secuestros, etc. Gardan certa relación co maquis e coa guerra de guerrillas na guerra da independencia. Sierra Morena e as serranías de Rolda e Cádiz foron o escenario, ao longo de boa parte do século XIX, das accións dos bandoleiros. Algúns, que inspiraron numerosa literatura romántica, convertéronse en figuras moi populares e famosas como José María o Tempranillo, Penais, Angelito, Pintiña...

GUERRA DE ÁFRICA.- Durante o reinado de Isabel II iniciouse a guerra con Marrocos, unha guerra de gran importancia na historia de España. A partir de 1959 O’Donnell converteu a guerra con Marrocos é unha cuestión de prestixio e, sobre todo, nunha cuestión que unise a todos os partidos no sentido patriótico. O recurso a problemas externos para deixar ao carón a problemática interior, vai ser unha constante na historia de España. A conquista de Tetuán produciu un sentimento no que se mesturaban a nación, a cruzada e a exaltación do exército. A facilidade coa que se derrotou ás tropas marroquís vai crear o denominado "espellismo dos castillejos". Durante a crise da Restauración Marrocos vai condicionar a vida política española, e os militares formados alí, os africanistas, a historia recente.