A dúbida de Santo Tomás
Catalogación
Autor: Primer Maestro de Silos
Cronoloxía: segunda metade do século XI
Tipoloxía: relevo
Material: pedra
Medidas: 100 x 180
Estilo: románico
Tema: bíblico
Localización: Mosteiro de Santo Domingo de Silos (Burgos)
O tema procede dos evanxelios: habéndose aparecido Cristo Resucitado aos apóstolos e non estando Tomás entre eles, este négase a crer na súa resurrección ata que non toque as súas feridas e xagas. Xesús aparécese de novo nesta ocasión con Tomás presente ao que incita que meta as súas mans nas súas feridas. A escena recólle o momento desta acción
A escena sitúase dentro dun arco sustentado por falsas columnas corintias , sobre o que aparecen uns anxos tocando instrumentos sobre un fondo dunha cidade que parece referirse á Xerusalén celestial.
Os trece protagonistas cos seus nimbos , simbolo de santidade, adáptanse ao marco arquitectónico e son Cristo resucitado, once apóstolos , falta Judas e engádese San Pablo, á beira de Pedro que porta as chaves. .
Trátase dun relevo de pouco bulto e orixinalmente policromado realizado mediante a técnica extractiva da talla.
Repártense en tres rexistros horizontais con isocefalia excepto no rexistro superior no que as figuras se curvan para adaptarse ao arco.
Case todos os apóstolos se estructuran en eixes verticais pero con lixeira inclinación diagonal da cabeza cara ao lado esquerdo mirando cara a Cristo menos os tres dese lado
En comparación con outros relevos existe certa asimetría xa que a acción principal aparece á nosa esquerda recollendo o momento no que Tomás mete o dedo na ferida de Jesús. Con todo a importancia de Cristo queda sinalada polo seu maior tamaño, ( xerarquía), pola mirada que lle dirixen a maior parte dos apóstolos e por levantar o brazo en diagonal. A figura de Tomás é a que ten máis dinamismo polas súas diagonais.
Polo xeral existe unha tendencia ao antinaturalismo caracterizado por :
A falta de profundidade. As figuras aparecen superpuestas en varios niveis de altura , ocupando todo o espazo, é dicir presenta horror vacui .
Unha forma de representación de carácter esquemático e con tendencia á xeometrización visible nos rostros e nos pliegues que se adaptan ao corpo.
Carecer de expresión, son bastante hieráticas, nin se individualizan nin se relacionan.
Quizá o máis destacado son uns volumes bastante proporcionados e a axitación espiritual que se reflicte na posición antinatural dos seus pés en forma de V e na xesticulación das mans sobre todo de Tomás . Estas insinuacións de movemento atenúan o hieratismo . O importante non é a realidade senón a idea pois se sacrifica a representación realista coa idea de transmitir unha clara mensaxe na función de adoutrinar.
CONTEXTO
Dentro desta época de predominio da cultura teocrática ten gran gran importancia a igrexa e especialmente os mosteiros promovidos pola nobreza e a monarquía
O monasterio era autosuficiente pois tiñan as súas propias terras.
Adóitanse organizar en torno ao claustro, lugar onde o monxe pasaba a maior parte do tempo paseando e orando. Estes relevos serían así unha especie de recordatorio dos temas sobre os que debía reflexionar no seu paseo e oración. Completaba estas imaxes a lectura e escritura que realizaban na biblioteca, que xunto á igrexa forman os tres lugares máis importantes nun monasterio.
Nos relevos do claustro de Santo Domingo participaron varios autores e realizáronse en varios momentos fundamentalmente en dous entre finais do século XI e principios do XII e posteriormente a finais do XII.
Función : ao ser o claustro un lugar case exclusivo para os monxes, os temas dos capiteis adoitan ser máis complexos, xa que xunto cos tradicionais temas Bíblicos, son máis frecuentes os simbólicos ou alegóricos con mensaxes que probablemente entendesen os monxes e/ou lles conducisen á meditación. Exemplo as arpías, sirenas. Neste caso a dúbida de Santo Tomás invita á reflexión sobre a fe. Hai quen ten fe sen ver e con todo Tomás necesita ver para crer.
Valoración
Exemplo dunhas normas de representación estética que obedece á importancia da idea ou mensaxe. Non se trata de imitar a natureza senón de captar a esencia. É dicir influencia da filosofía platónica a través de S. Agustín indicándose que os sentidos non captan a realidade senón a aparencia e sendo a primeira a importante non é lóxico ocuparse en demasía da segunda.
Carácter didáctico neste caso a fe, Tomás non cre ou dúbida ata que non ve as feridas de Cristo. Tamén as imaxes teñen función moral e recreativa.
Con todo chegou a ser tal a proliferación de imaxes que provocou as críticas e os ataques de Bernardo de Claraval , promotor da reforma cisterciense. Silos non foi unha excepción da profusión de imaxes