Anunciación aos pastores (bóveda de San Isidoro de León)

Técnica pictórica

Repetidamente fálase dos frescos do Panteón, aínda que a realidade máis ben indícanos que estas escenas píntaronse ao temple e non se fixaron do todo ben. Así nalgúns espazos desapareceu o soporte de fixación e as cores reducíronse a po.

Primeiro se encalaron as superficies, cor que serve de fondo. Sobre o branco do cal recortáronse as figuras con liñas negras, espazos que se reencheron con cores vermellas, ocres, amarelos e grises variados. Nos muros as escenas dispóñense superpostas, separadas con liñas grosas.

Nas bóvedas é onde o xenial artista adáptaas ás superficies esquifadas das bóvedas, resolvendo con imaxinación aristas e recunchos e acomodando os temas ás irregularidades do teito.

O programa pictórico

Todos os temas do Panteón atópanse no repertorio románico. Son, preferentemente, temas evanxélicos con Cristo como protagonista, desde a súa encarnación ata entronización como Señor do Universo.

O Anuncio aos Pastores. Como complemento da Natividade e exaltación da cultura pastoril da montaña leonesa, o artista dedicou todo o espazo da primeira bóveda da nave do mediodía a presentar unha escena pastoril con todos os elementos da cabana gandeira destas terras.

Comeza a escena por encima do arco que acubilla á Natividade. O pintor dispón o espazo irregular da bóveda esquifada marcando os arcos dos lados nas súas caras visibles con trazos grosos e decoración de rosas e tallos. Reenche as esquinas, simulando montículos sobre os que coloca figuras. Sobre un deles, no ángulo sureste aparece o anxo, de pé e descalzo, tendidas as ás, nimbo na cabeza, túnica longa, manto sobre os ombreiros e recolleito :ante o peito. Volve a mirada cara á súa esquerda e coas mans sinala a Natividade, que queda no muro, á súa dereita. Á fronte e aos costados do celestial mensaxeiro, os pastores e os gandos. Contemplando a anxélica aparición, un imberbe e belo pastorcillo, sentado sobre o seu curto capote, sopra un caramillo e empuña coa man esquerda un enorme trompón alpino. Viste brial moi axustado, curto ata media perna e aberto por diante, cobre as pernas con calzas e ballugas. Entre anxo e pastor o consabido letrero: ANGELVS A PASTORES. A ambos flancos do mensajero, pola súa dereita, o pastor que soa un corno e coida o hato de tres ovellas no ángulo septentrional e, á beira oposto, outras tres e dous carneros, un con cencerro semiesférico e inverosímilmente colgado do morro. Detrás do pastorcillo do silbato, tres bois alcanzan as follas dunha árbore. Na parte occidental resólvense magníficamente esquinas, recunchos e curvas, simulando riscos e montañas. Traza, de sur a norte, unha grosa banda ondulada de trazos de cores e forma así unha montaña. No cume senta a un cabrero, co capotillo abrochado sobre o ombreiro esquerdo, absorto na visión anxélica. Ao parecer estaba ceando cun cuenco de madeira na man esquerda. Un enorme mastín leonés aproveita o descoido do cabrerizo e lengüetea o leite do cuenco. Empinados nos montículos dos ángulos, dous fieros machos cabríos topan os cornos, tres cabras ramonean follas de árbores, tres cerditos hociquean bellotas. Árbores esquemáticos e matas de herba completan a decoración.

É a primeira presentación completa do Anuncio na arte española. O seu orixinalidade e anecdotario fíxolle popular e deulle o honor de ocupar un lugar preferente nas antoloxías.