O surrealismo

A creación de imaxes fantásticas e oníricas xa fora someramente explotado polo Bosco ou por Goya, no caso das pinturas negras. A estas primeiras exploracións, os surrealistas sumaron o Dadaísmo co que coincide na provocación e as teorías freudianas.

Foi André Breton, dadaísta, quen comprendendo que dadá non tiña máis percorrido, acabou con el. Como alternativa propuxo unha arte fundamentada no inconsciente e no mundo dos sonos. El foi o principal teórico do movemento e autor do Manifesto Surrealista en 1924, onde o definiu como un puro automatismo que permitía a verdadeira expresión da mente humana. Para conseguilo e evitar que a razón influíse na creación, recorríase a xogos ou actividades case hipnóticos.

Queren amosar ao mundo do inconsciente que emerxe nos sonos e nas alucinacións onde o tempo non é diacrónico, pasado-presente-futuro aparecen á vez sen contradición. Crean nas súas obras algo máis real que a propia realidade e con títulos desconcertantes.

Sérvense de certos recursos: animar o inanimado, metamorfoses, illamento de partes anatómicas, maquinarias fantásticas, perspectivas estrañas en espazos perfectamente tridimensionais, dobre imaxe,.... Crearon as técnicas do frottage e do grattage .

Dentro da diversidade dos artistas que compoñen o grupo, son trazos comúns a perfección técnica e a minuciosa execución. Pero optan por dúas tendencias: unha abstracta e outra figurativa e hiperrealista. Á primeira pertencen Miró ou Marx Ernst, e á segunda Magritte e Dalí.

Todos crearon un universo inquietante e fascinante, misterioso e incongruente, que sobrepasou o ámbito da pintura para aplicarse na escultura ou no cine (Buñuel e O can andaluz), sempre procurando o impacto visual.

Catalogación

Título: A persistencia da memoria

Autor: Salvador Dalí (1904-1989)

Cronoloxía: 1931

Estilo: surrealismo

Técnica: óleo sobre lenzo

Localización: MOMA, Nova York





















Catalogación

Autor: Joan miró

Título: O carnaval de arlequín

Cronoloxía: 1924/25

Estilo: Surrealista

Tema : os sonos.

Localización: Albright-Knox Art Gallery en Buffalo (estado de Nova York)

"






















Catalogación

Autor: Joán Miró

Título: Mulleres e páxaros á luz da lúa

Cronoloxía: 1949

Estilo: Surrealismo abstracto

Técnica: óleo sobre lenzo

Localización: Tate Modern, London)

A temática representa de xeito informal e imaginativa varios personaxes extraídos da natureza. A identificación dos personaxes queda aberta á imaxinación de quen contempla a pintura e son os corpos o que nos dan as pistas do que representan, unha muller, un paxaro e unha estrela. Estas figuras adáptanse ao marco.

O predominio é do debuxo, con cores bastante cálidos. En canto á luminosidade ou foco de luz, podemos observar que provén das cores brancas.

A perspectiva é frontal, cun punto de vista alto, e unha composición aberta nun espazo exterior.


A composición está moi estudada. Domina a liña horizontal do mar, remarcada pola luz, que divide o cadro en dúas metades desiguais pero armoniosas. Se complemente coa horizontal da rama seca da árbore, que co seu tronco marca á esquerda unha vertical que equilibra a composición. Como elementos dinámicos, o pintor utiliza as liñas diagonais (mesa, cabeza) e as curvas (reloxos, cabeza).

O debuxo ten unha enorme importancia no cadro; é de liñas puras, moi académico. Os obxectos están representados con exactitude e detallismo, pero as súas dimensións non son reais e están deformadas.

A luz xoga un gran papel. O cadro está dividido en dous partes non simétricas: unha tenebrista, en primeiro término, cun foco de luz á dereita que ilumina suavemente os obxectos, que proxectan as súas sombras e recórtanse en espazo; e a outra, fuertemente iluminada, ao fondo, cunha luz moi branca, irreal. A cor é rica e variada, predominando os tons fríos (azuis, grises, brancos) en contraste cos cálidos (ocres, marróns e amarillentos).

A cor contribúe a realzar a composición, xa que os tons cálidos achégannos as formas, mentres que os fríos afástanas. A perspectiva tradicional existe, pero o espazo parece estraño. O punto de vista do espectador é alto, aínda que non en todos os obxectos. Os elementos espacias representáronse con contornos duros e os temporais con contornos brandos; os primeiros permanecerán cando o tempo dea conta dos segundos.


Que como obtiven as ideas para os meus cadros?

Pola noite volvía ao meu taller da rue Blomet e deitábame, ás veces sen cear. Vía cousas e anotábaas nos meus cadernos. Vía alucinacións no teito..."

Aparecen representados unha serie de elementos que se van a repetir posteriormente noutras obras, como as escaleiras, que poden servir tanto para reflectir a fuxida como a ascensión, ou os insectos, o gato, a esfera escura (o globo terráqueo), etc.

Entre as súas formas mestura miniaturas de obxectos reais, como unha guitarra ou un dado, con signos inventados; as notacións musicais nun pentagrama corresponden á linguaxe da guitarra xunto á que aparecen. Os obxectos que se distribúen polo espazo dan sensación de flotar ao non estar colocados nunha superficie; as figuras alargadas, gusanos e amebas escorregan e flotan nun espazo irreal entre obxectos e animais; a habitación, con todo, presenta un chan e unha parede realizados con perfecta perspectiva. Unha fiestra aberta ao exterior móstranos unha paisaxe. Aparecen multitude de obxectos, pero xa se empeza a sistematizar a linguaxe característica de Mirou.

As formas son o resultado dun proceso de transformación que as leva a parecer abstractas, aínda que o pintor sempre parte de figuras concretas da natureza. Eses signos (a escaleira, os paxaros, o sol, as estrelas...) iranse definindo e simplificando ao longo da súa vida ata converterse en verdadeiros ideogramas.

Todo esta cheo de vida en movemento. A técnica é verdaderamente miniaturista e meticulosa e casa perfectamente co ambiente festivo que debe acompañar ao carnaval. As cores que aparecen nesta obra son fundamentalmente primarios: azul, amarelo e vermello, ademais de branco e negro. Precisamente son as cores os que nos moven a través das diferentes figuras do cadro.

Mirador. Blog sobre Joan Miró


Catalogación

Autor: René Magritte

Título: a chave dos campos

Cronoloxía: 1936

Estilo: Surrealismo

Técnica: óleo sobre lenzo 80 x 60 cm

Localización: Museo Thyssen Bornemisza (Madrid)

A través dunha fiestra divísase unha paisaxe bela, pero a serenidade deste cadro rómpese ante os nosos ollos: o cristal da fiestra pola que miramos salta en pedazos e estes misteriosamente non son transparentes como os que aínda quedan prendidos ao marco, senón que permanecen fieis á imaxe diante do cal atopábanse en forma de lámina trasparente. Con iso Magritte fainos dubidar da identidade do propio cadro: a paisaxe que creemos ver trala fiestra non é máis real que o do cristal, é un conxunto de manchas que confundimos cunha paisaxe. Este cadro, como outros de Magritte, obríganos a preguntarnos si o que vemos na realidade exterior existe realmente ou é só unha mera ilusión do noso mundo interior.

Nesta obra predominan as cores frías (dando así unha imaxe máis misteriosa), e observamos que o foco de luz provén do ceo debuxado. A perspectiva é lineal, xa que podemos apreciar a certa distancia á que se atopa as árbores. Cun punto de vista alto, e cunha composición aberta nun espazo exterior.

La verbena

Viveiro, Lugo, España, 1902 - Madrid, España, 1995

  • Fecha: 1927 (septiembre)

  • Técnica: Óleo sobre lienzo

  • Estilo: Surrealismo

  • Dimensiones: 119 x 165 cm

  • Localización: Museo Nacional Reina Sofia (Madrid)



Nesta colorida pintura, exponente da súa persoal visión do mundo, a autora inventa escenas plenas de barroquismo e aparentemente carentes de toda lóxica, onde os motivos multiplícanse, conformando un remolino de liñas e sensacións. Imbuído de agudo sentido crítico, que a pintora traduce en fina sátira, neste lenzo conviven, xunto aos protagonistas principais, os elementos típicos das festas populares madrileñas (a barraca do pim-pam-pum, o artefacto para medir a forza...), á beira así mesmo doutros personaxes de estraña tipoloxía, como o xigantón dun só ollo, o frade que goza dunha das atraccións ou a figura de pés deformes que pide esmola coa guitarra ás costas. Todo iso proporciona á escena unha atmosfera innegablemente surrealista.

ENTREVISTA A MARUJA MALLO

Catalogación

Título: a columna rota

Autora: Frida Kahlo

Nacionalidade: Mexicana

Tipo de obra: Oleo sobre lienzo

Cronoloxía: 1944

Estilo: surrealista *

Tema: autorretrato

Localización: Museo de Dolores Olmedo Patiño Ciudad de México, México

Máis información

ANÁLISE FORMAL


Esta obra, como a gran maioría, dentro da produción da mexicana é unha mostra da dor física que padecía e consecuentemente da dor psicolóxica, resultando a pintura un vehículo de desafogo e canalización do mesmo. Destaca así o gran exercicio filosófico que practicaba Kahlo, do cal deixa mostra no seu Diario íntimo onde lemos " a angustia e a dor, o pracer e a morte non son máis que un proceso" ,

e así resulta a súa obra, a escenificación do proceso vital da mexicana.


Polo que fai ao seu estilo*, non pode encasillarse dentro do concepto "surrealista" e tampouco "realista". Esta obra si tivésese que decantar por algún seria o surrealismo polo simbolismo que utiliza para expresar a súa dor. Pero, sen dúbida, o estilo de Kahlo é persoal, ela móstrase mediante a súa arte tal e como se sentía, e utilizaba as referencias necesarias para facernos chegar a súa mensaxe máis íntima.


Pola data en que realizou esta obra xa tiña consolidada a súa carreira artística, con máis dun centenar de obras terminadas, estaba con Diego Rivera con quen viaxou a Estados Unidos onde aumentou os seus contactos dentro da órbita da arte. Pero cada vez máis as súas pinturas reflectían o sufrimento crecente da mexicana.



ANÁLISE ICONOGRÁFICO


Nesta ocasión Frida Kahlo preséntase de pé, semidesnuda, mostrando a súa torso aberto e roto interiormente, suxeitado por un corsé. No fondo da ferida vemos unha columna clásica que representaría a súa columna vertebral, a cal esta totalmente fracturada.

Resulta interesante o elemento da columna, de estilo xónico, coa que fai referencia á súa propia traxedia mediante a analogía da traxedia grega. Pero non queda aí, xa que a artista debuxa diferentes clavos na vertical da columna, facendo mención á tradición cristiá, concretamente á iconografía de San Sebastián.

A súa mirada nos increpa directamente, así como todo o seu corpo segue unha posición frontal, involucrando ao espectador na obra e haciendole coñecedor do seu propio sufrimento, mostrandose transparente. O seu rostro sen expresión aparente vese marcado polo choro, acento do seu sufrimento. As bágoas, que destacan pola súa opacidad, deslízanse polo seu rostro, conxelando á nosa protagonista no momento máis vulnerable do seu sufrimento.

Polo que fai ao fondo da composición, acompaña de igual forma á desolación de Kahlo, son desertos e ceos nublados, serven de advenimiento dunha tormenta, neste caso do tormenta da pintora, facendo eco da súa tristeza e soidade.

CURIOSIDADES

Algúns coñecidos de Kahlo contaron como inicialmente esta composición non contaba coa saba que cobre a parte inferior do seu corpo. Pero a pintora considerou que o seu sexo podería ser unha distracción da verdadeira mensaxe que quería transmitir e por iso engadiu a tea, o que lle adquire un aire clásico que sumado á columna jónica, caracterizan o efecto de traxedia grega. Ao mesmo tempo centra a forza da obra na gran ferida e na columna que dá nome a esta gran obra de Frida.