O Partenón

A primeira é un arquitrabe liso. A segunda é o friso, constituído por unha sucesión alternante de triglifos (formados por estrías verticais) e metopas (que presentan decoración escultórica). Remata o conxunto unha cornisa, saliente respecto de os elementos anteriores.

O emprego dunha cuberta a dúas augas xera en cada un dos lados menores un amplo espazo triangular, o frontón, cuxo perímetro exterior aparece percorrido por unha cornisa saliente, de modo que o espazo interior, ou tímpano, queda libre para ser decorado con esculturas.

Si se percórrese o templo lonxitudinalmente, trala fachada octástila accédese a un primeiro espazo interior, o pronaos, a modo dun segundo pórtico, orixinariamente sostido por seis columnas. Este conxunto dá paso á cella ou capela, illada do resto do edificio mediante un muro de sillares, ao redor do cal se dispón pola parte externa 24 columnas. Nesta estancia aloxábase a estatua da deusa Atenea Parthenos, a quen estaba consagrado o templo. Na parte traseira adóptase un esquema semellante: un novo pórtico de seis columnas dá paso a unha sala menor, o opistodomos, no que catro columnas sosteñen a cuberta. Esta dependencia servía para custodiar o tesouro do templo e obxectos do culto á deusa.

B) Análise simbólica:

A simboloxía do Partenón en enormemente ampla e, ao mesmo tempo, moi clara. Dunha parte, o mesmo templo, como lugar de culto de Atenea, vén simbolizar á propia deusa, sobre todo na súa consideración de divinidade protectora por antonomasia da polis ateniense. Para ese efecto, a cella acollía unha colosal escultura de11 metros a deusa, hoxe perdida, pero da que aínda se conserva in situ o basamento que a sostiña.

Pero a simboloxía escultórica do Partenón facíase evidente sobre todo mediante a decoración escultórica que orixinariamente presentaba o edificio. Así, os dous frontóns do templo reproducían os temas do nacemento de Atenea e o combate entre esta deusa e Poseidón (ou Patronato do Ática).

Pola súa banda, nas metopas do friso exterior represéntanse, coma se de viñetas tratásese, catro temas diferentes. Nos dous lados menores, con 14 metopas cada un, aparecen a Amazonomaquia e a Gigantomaquia. Nos lados maiores, con 33 metopas cada un, os temas seleccionados son a Centauromaquia e a Illiupersis ou Guerra de Troya. Todo este conxunto simboliza a capacidade da polis de Atenas para vencer aos seus inimigos, representando as loitas que os atenienses ou os seus antepasados mantiveron con amazonas, xigantes, centauros ou troianos, temas clásicos na mitoloxía grega.

Finalmente, ao longo do muro da cella, corre un friso de estilo xónico no que se representa unha procesión que cada catro anos tiña lugar en Atenas. Trátase das Panateneas, na que un amplo cortexo acudía a entregar á deusa un peplo bordado polas mozas da cidade. Todo iso é un trasunto da propia polis ateniense e dos seus valores cívicos, da súa organización e dos seus costumes. O friso da cella é símbolo, xa que logo, da propia cidade de Atenas e pretende demostrar a súa supremacía no mundo helénico.

C) Análise sociolóxica:

O Partenón edifícase durante o período denominado "plena época clásica", que se desenvolve trala finalización da Segunda Guerra Médica contra os persas (480-479 a.C.). Durante o seu transcurso, os atenienses víronse obrigados a evacuar a cidade, a cal acabou sendo saqueada polas tropas de Jerjes, o rei persa. No entanto, a vitoria final correspondeu aos gregos, quedando consolidada durante uns anos a hexemonía de Atenas. Nesta polis abordouse un proceso de reconstrución de edificios arruinados polos persas. As actuacións foron especialmente intensas na Acrópolis, onde o Partenón veu substituír a outro templo que se estaba levantando no mesmo lugar cando se produciu a invasión.

A construción do Partenón vén coincidir en gran parte co goberno de Pericles (443-429), durante o cal consolídase o sistema democrático e a cidade vive uns anos de esplendor, paz e prosperidade. O contacto do gobernante con filósofos como Anaxágoras é posible que explique o afán pola proporción e a orde que apreciamos no Partenón. Todo iso queda recollido na frase do filósofo: "ao principio era o caos; despois veu a intelixencia, que todo púxoo en orde".

Como templo de estilo dórico, o Partenón é herdeiro doutras obras. Aínda que o canon dórico empregouse xa en época arcaica, no período clásico podemos considerar precedentes do Partenón o Tesouro dos atenienses en Delfos (490 a.C.) ou o templo de Zeus en Olimpia (acabado no 457 a.C.), hoxe desaparecido, pero que pode considerarse como prototipo do estilo.

Doutra banda, debe mencionarse que a decoración do Partenón incluía a policromía dalgunhas dos seus partes. Así ocorría con todos os elementos escultóricos ou cos triglifos. Ata, nalgúns casos, recorreuse ao debuxo de motivos vexetais.

Finalmente, cabo sinalar que o Partenón mantívose nun estado aceptable de conservación case dous mil anos, pese a ser destinado a diversos usos: igrexa bizantina e, logo, cristiá, mezquita e, máis tarde, polvorín. En 1687 unha bomba destruíu ese polvorín e a súa explosión arrasou a cella, esnaquizando algunhas columnas. A comezos do século XIX o inglés Lord Elgin decidiu arrincar do templo moitas das obras escultóricas e levalas ata o seu país, onde aínda se atopan hoxe, aloxadas no Museo Británico.