San Miguel de Celanova, século X (Ourense)
É a pesar das súas pequenas dimensións, o mellor expoñente da arquitectura galega do século X. A súa superficie e a súa altura non son propias dunha igrexa monacal, senón máis ben dunha capela ou dun oratorio privado. Máis a súa calidade construtiva é excepcional; o aparello de sillería asentada en seco , as cubricións (bóveda de canón na nave, nervada no cruceiro e de cascarón gallonado na ábsida) o cuidado nas proporcións e nos elementos decorativos, monstránnos un maestro de obras e un taller (probablemente mozárabes venidos do sur) coñecedores da arte islámica. (Fonte: Ana Rey)
Aparello de perpiaños de granito de gran calidade, disposto, aínda que irregularmente, a soga e tizón asentada a oso.
A planta é unha simplificación de tipo cruciforme. Consta de tres corpos - nave, cruceiro e ábsida- a diferentes alturas, aínda co protagonismo o ten o cruceiro central cuberto con unha bóveda de aristas sobre arcos apoiados en modillóns de rolos, reforzada no exterior con contrafortes.
A nave á que se accede pola porta principal, cúbrese con
bóveda de canón (moi reducida), o mesmo ca ábsida
(rectángular ao exterior e circular polo interior)
que ábrese ao cruceiro por medio dun arco de
ferradura enmarcado por un alfiz.
Alero con modillóns de rolos que se decoran alternativamente con rodas de radios curvos aos lados e sinxelas rosetas de seis pétalos.