Snorri Stefánsson

Mér finnst að sumum þeim sem lifðu og áttu stóran í síldarævintýrinu, jafn vel frá „upphafi“ hafi ekki verið gert nógu hátt undir höfði, í kynningum þeim, sem fylkt hefur þeirri þróun að minnast hinna gömlu góðu daga.

Einn af þeim sem mikið bar á og ekki af ástæðulausu í þessu mikla ævintýri, hét Snorri Stefánsson.

Ég vil hér með nokkrum línum minnast þessa merka manns, Snorra Stefánssonar verksmiðjustjóra og síðar framkvæmdastjóra Síldarverksmiðjunnar Rauðku. Snorri Stefánsson fæddist á Akureyri 6. ágúst 1895 og lést 23. janúar 1987 – Stefán Ólafsson faðir hans fór á litlum árabát undir seglum frá Akureyri áleiðis til Siglufjarðar. Með honum í för var sonur hans Snorri, þá 11 ára gamall. Til siglufjarðar komu þeir eftir sjö daga hrakningar. Móðir Snorra, Anna Sigurbjörg Jóhannesdóttir og systir höfðu fengið far með norsku skipi til Siglufjarðar, en þau hjón höfðu ákveðið að hefja búsetu á Siglufirði. Mikið atvinnuleysi var á þessum tíma á Akureyri. Þetta sumar fór Snorri að vinna við síldarsöltun með móður sinni, hjá Bakkevig. Fyrsta sumarið bjó fjölskyldan í einu herbergi undir súð, en næsta vor fluttu þau búslóð sína til Siglufjarðar. Faðir Snorra hafði fest kaup á litlu húsi, Hlíðarhús og borguðu þau 700 krónur fyrir það. Aðeins tvær hliðar þess voru úr timbri, en hinar hlaðnar úr torfi og grjóti. Húsið hafði verið byggt árið 1898. Snorri fékk snemma áhuga á öllu sem snéri að vélum, og árið 1913 hóf Snorri nám í járnsmíði hjá Gustav Blomquist, sem hingað kom frá Noregi til að byggja síldarverksmiðju, sem var Goos verksmiðjan og vann Snorri við byggingu hennar. Að loknu námi árið 1916 fór hann til Noregs, undir verndarvegg Blomquist og stundaði þar iðn sína, en árið 920 innritaðist hann í Vélstjóraskóla Íslands og lauk þar prófi árið 1922.

Hann stundaði sjóinn sem vélstjóri á togara og flutningaskipi til ársins 1924,eða þar til hann tók við verkstjórn og síðar verksmiðjustjórn verksmiðjanna. En árið 1933 keypti Siglufjarðarkaupstaður síldarverksmiðjurnar Rauðku og Gránu. Árið 1934 tók Snorri í félagi við aðra, verksmiðjurnar á leigu (Rauðku og Gránu) og stjórnaði rekstri þeirra næstu árin.

Sumarið 1937 tók Siglufjarðarbær aftur við rekstri Rauðku og var Snorri ráðinn framkvæmdastjóri hennar. Árið 1945 var Rauðka endurbyggð með fimmföldum afköstum, einnig undir stjórn Snorra.

Það er óhætt að segja, af öðrum ólöstuðum að enginn Siglfirðingur (hann leit sjálfur svo á að hann væri Siglfirðingur, þó svo að hann væri fæddur ná Akureyri) hefur öðlast jafn mikla reynslu á síldarbræðslu, lýsisbræðslu, of síldarverksmiðjurekstri en Snorri Stefánsson.

Hann byrjaði sem unglingur að fást við vélar, og á ferli sínum sem verksmiðjustjóri, þróaði hann ýmsan búnað við verksmiðju sína Rauðku, sem og aðrar verksmiðjur, á Siglufirði og víðar tóku upp eftir honum síðar.

Snorri var oftast kallaður „Snorri í Rauðku“ og allir þekktu hann undir því nafni, hvar á landinu sem var, ef viðkomandi kom á einhvern hátt í tengsli við síld eða síldarvinnslu.

Snorri var framkvæmdastjóri Rauðku allt til þess tíma er hann varð að hætta störfum vegna heilsubrests, en hann varð fyrir þeirri þungu raun að missa sjónina vegna gláku. Sá sjúkdómur var honum ættgengur.

Að öðru leiti var Snorri við nokkuð góða heilsu og vel ern.

Auk verksmiðjustarfa sinna, gaf hann sér tíma til hinna ýmsu starfa fyrir bæjarfélagið. Hann átti aðild af ýmsum hlutafélögum og rekstri.

Ég varð þeirra ánægju aðnjótandi að kynnast Snorra persónulega, bæði sem unglingur þegar ég var að innheimta ýmsa reikninga vegna síldarskipa og fleira sem Snorri þjónustaði fyrir útgerðir víða um land, skipa sem lönduðu síld hjá Rauðku og fleira.

Þegar ég átti síðast samtal við Snorra, þá sat hann í grasflötinni norðan við girðingunni sem var umhverfis hús hans Hlíðarhús þar sem hann bjó, þá fyrir nokkuð löngu orðinn blindur. Venjulega sat hann í garðinum sunnan hússins og naut sólar þar er hennar naut.

Hann hafði velt vöngum yfir en þekkti ekki.

Hús Snorra er efsta hús í hlíðinni, nokkuð afsíðis. < Myndin hér, af Snorra er tekin við þetta tækifæri árið 1976

En þarna sat hann vegna óvenjulegs vélaglamur sem hann hafði numið, vélahljóð sem vakti forvitni hans sem manns sem þekkti flest vélahljóð. Hann var að velta fyrir sér hvaða vélahljóð þetta væru, en hann hafði numið nokkur vélahljóð sem komu neðar frá hlíðinni. Hann hafði velt vöngum yfir en þekkti ekki. Hús Snorra er efsta hús í hlíðinni, nokkuð afsíðis. < Myndin hér, af Snorra er tekin við þetta tækifæri árið 1976

Ég var kranamaður og var við vinnu mína þaðan sem hljóðin komu, hljóðin sem Snorri hafi numið og ekki þekkt. En hljóðin komu frá, við grunnbyggingu á nýju húsi nokkru neðar þar sem Krani minn, dráttarvélagrafa, steypuhrærivél og „víbrator“ komu frá.

Gert hafði verið smá hlé á vinnunni og ég sem hafði veitt Snorra athygli þar sem hann sat, gekk uppeftir til hans og tók hann tali. Ég sagði honum aðspurður, hvaða hljóð þetta hefðu verið og hvað verið væri að gera tengt þeim. Þarna töluðum við um daginn og vegin. Snorri spurði mikils, og greinilegt var að hann var vel að sér og sáttur við tilveruna, svo langt sem það náði vegna blindunnar.

Hann lék á alls oddi með bros á vör. Það var greinilegt að hann hafði ánægju af upprifjun á fyrri kynnum, en faðir minn og hann þekktust vel. Í Þessari grein minni, er að miklu leiti stuðst við skólaverkefni Óskars Einarssonar.

Steingrímur Kristinsson