Álalækurinn

(Tímarit Verkfræðingafélags Íslands. 3. tölublað (01.06.1949) Skjáskot af kortamynd, fengin að láni frá timarit.is. 

Á þessu korti má einnig sjá og frá því er sagt, að Álalækurinn, eða eldri hvísl úr honum, hafi skilað miklum leirframburði í tjarnar / mýrlendis svæði sem var lengi vel til á svæðinu norðan við Mjölhúsið stóra. Svona tjarnir voru til víðs vegar á Þormóðseyrinni. Tjarnargata, sem leiðir okkur að Hafnarbryggjunni, dregur nafn sitt af einni slíkri tjörn og Lækjargata, fékk sitt nafn frá nálægð sinni við Álalækinn ósýnilega.

Þetta ofannefnda mýrasvæði, sést vel á þessari ljósmynd frá 1930/31 og ef rýnt er vel í myndina, er hægt að sjá móta fyrir gömlum farveg Álalæksins 

Mýrarsvæði og tjörn við Hvanneyrarkrókinn um 1930. Myndin er hluti af annarri stærri, áður birtri ljósmynd.
Ljósmyndari óþekktur. Ljósmyndasafn Siglufjarðar 

Í gömlum bæjarblöðum er oft minnst á þennan vandræða Álalæk og 1920 er mikið verið að agnúast út í ósómann og lyktina sem virðist fylgja þessum læk. Sem rennur í suðurátt, gegnum alla, nú ört vaxandi Eyrarbyggðina.
Allt og ekkert endar í þessum læk, með von um að það skili sér að lokum sjálfkrafa til sjávar. Svo er ekki og er hér mælt með árlegri hreinsun og einnig að líklega sé best að breyta braut Álalæksins og láta hann renna í áðurnefnda tjörn og þaðan beint út í Hvanneyrarkrókinn. Sem sagt, hlífa Eyrinni fyrir þessum ósóma Álalæk.

Það er líklega of seint í rassinn gripið, því nokkrum árum seinna, virðist það vera þannig að þessi ...dýri Matthías. Sem tók upp á þeim skratta, að leggja saur og skolpleiðslu út í Álalækinn, er greinilega ekki sá eini á Eyrinni sem tengir heimilisskolpið sitt við Álalækinn.

1924 er ekki talið, að til sé nokkur önnur lausn, en að byggja yfir Álalækinn og láta hann þannig hverfa ásjónu okkar.

Siglfirðingur – 1924
1. árgangur 1923-1924, 26. tölublað:

“S k ó l p r æ s i n.

Byrjuð er nú vinna við Álalækinn. Á að lækka farveg hans um fullan meter og steypa yfir hann boga. Er það fyrsti liðurinn í fyrirhuguðu skólpræsikerfi bæjarins og gert ráð fyrir, að í hann verði lagðar leiðslur úr öllum efri hluta bæjarins. Frá neðri hlutanum er gert ráð fyrir að leiða skólpið austur af eyrinni.”

Seinna sama ár, í 40. tölublaði Siglfirðings birtist okkur auðþekkt vandamál sem á eftir að fylgja þessari Álalækjasögu í 100 ár í viðbót.

“Álalækurinn.

Að honum er alltaf unnið af miklu kappi og stundum daga og nætur. Náttúran sjálf er svo góð að senda vatn með hverju flóði inn í gryfjurnar, til að veita fátækum verkalýð utan af landinu atvinnuna, við að pumpa, — og það er býsna drjúgt þegar hægt er að koma því svo fyrir, að sama vatninu er pumpað aftur og aftur —
þá er þetta nokkurskonar EILÍFÐARVÉL!“

 Nú er að koma »skorsteinn« upp úr miðri Aðalgötunni, svo borgarar bæjarins eiga hægt með að finna »reykinn af réttunum« þarna niðri í jarðgöngunum. Gárungarnir deila um það, hvort heldur fjósin og kýrnar eða frú Guðrún muni orsaka það, að verkið gengur svo rólega við »Haugasund« en að honum er uppbygging sem engin þó að fullu metur og varla næst í verkfræðing sem veit eða gerir Flóvent betur, — sagði einn sem fram hjá gekk í dag.

Álalækurinn og húsið Haugasund!

Þessi mynd og texti hér neðar, gefur okkur góða mynd af ferðalagi Álalæksins gegnum miðbæ Siglufjarðar.

Mynd lánuð frá Siglfirska sögumanninum Leó Ólasyni, úr frásögn hans: “Haugasund á Siglufirði var eitt af húsunum í hjarta bæjarins.”Ljósmyndari: ókunnur. / Ljósmyndasafn Síldarminjasafnsins. ATH. Endurvinnsla á myndgæðum með gervigreind: Steingrímur Kristinsson.  

“...Húsið Haugasund stóð þar sem nú er þekkt sem Ráðhústorg og á svipuðum stað og styttan af Gústa guðsmanni stendur núna.
Á myndinni hér að ofan má sjá það hægra megin við Aðalgötuna, en vinstra megin er Bíóið líklega nýlega byggt þegar myndin er tekin. Nær virðist svo vera nýbyrjað að byggja hús Kaupfélagsins undir Kjörbúð og Kjötbúð, sem í dag hýsir Siglósport..“

.”..Húsið mun upphaflega hafa verið flutt á staðinn og sett á staura vegna þess að á sínum tíma rann Álalækurinn um það svæði þar sem húsið stóð. “

Álalækjasaga frá 1934

Siglfirski sögumaðurinn Steingrímur Kristinsson, segir hér frá ævintýralegum Álalækja- raunum föður síns:

“Pabbi var á leið til vinnu, sennilega ekki til að sýna kvikmyndir í Nýja Bíó, en erindi átti hann í bæinn, ásamt forvitni vegna fregna um þetta mikla flóð sem gekk yfir eyrina Dagana 26. og 27. október 1934 – 

Hann (Kristinn Guðmundsson) var í bússum og gekk suður Túngötuna og litaðist um víða og meðal annars hvernig ástandið væri við Nýja Bíó, þar sem hann stafaði hjá Thorarensen. Þar var kjallarinn undir Bíó Barnum fullur af sjó, en enginn sjór inn í sjálfu húsinu.
Hann hélt svo heimleiðis og fór leiðina um Lækjargötu og stefndi svo á skágötuna frá Lækjargötu upp á Túngötu og svo heim í hús hans og mömmu við Mjóstræti 1.
Þegar hann átti eftir um 50 meta að “Skágötunni,” vaðandi í sjónum og þar var varla bússufært og fór hann því varlega, svo ekki skvettist ofan í bússurnar. 

Þá allt í einu sökk hann á bólakaf, en náði að svamla upp á yfirborðið, og náði fótfestu. 

Ástæðan fyrir þessu óhappi var sú að á að minnsta kosti einum stað, var op yfir Álarlæknum, sem á þessum tíma var kominn í jörð að hluta. Ofan á opinu var tréhleri, sem var ferkantaður um 1 fermetri að flatarmáli. (man sjálfur eftir þessum hlera sem unglingur)
Hlerinn hafði flotið upp og horfið, en þar sem sagt, allt var fullt af sjó, þó var enginn straumur þar niðri, svo það bjargaði honum, en blautur varð hann!

Þessa sögu sagði mamma mér, nokkrum árum síðar, er ég var kominn til vits og ára.
Ég er fæddur þetta sama ár í febrúar, 1934.”

Flóð á Siglufirði 1934. Séð út Lækjargötu, Blöndalshúsið áberandi
Ljósmynd: Einar Kristjánsson