Síldarkóngurinn Jacobsen 1. hluti

Hann fær dágóðan arf og notar þá peninga til að byrja sinn langa fyrirtækja feril.

Edvin Jacobsen er lýst sem heiðarlegum eldhuga, sem ætíð er með mörg járn í eldinum samtímis. Hann er framsýnn frumkvöðull og góður sátta- og samningamaður, vel liðinn af jafnt broddborgurum sem alþýðufólki.

Strax að loknu námi 1900, skellir hann sér í eigin fyrirtækjarekstur í Sævik, en flytur og stækkar starfsemina, árið eftir i Fosnavåg 1901.

Með mikilli vinnu tekst Edvin að framleiða nokkuð magn af þessari dýru svokölluðu lyfjalýsi og senda það til sölu erlendis, eins og sjá má í texta varðandi verðlaun í Marstrand sama haust/vetur. Marstrand er staðsett rétt fyrir ofan Gautaborg og ekki ólíklegt að Edvin hafi hitt þar fulltrúa frá Solbu & Co.

Fyrstu kynni Edvins af Íslendingum er nokkuð góð og finnst honum þeir vera upp til hópa hjálpsamlegir og heiðarlegir, lærdóms viljugir, duglegir og áráðanlegir til vinnu.

Fyrsta túrista-svindl Íslandssögunnar?

Hann nefnir þó nokkuð skondið “stórborgarlegt túrista svindl”
Sem hann og tveir aðrir útlendingar í Reykjavík verða fyrir síðsumarið 1904.

Þeir félagar voru eru í göngutúr um miðborgina og koma þá nokkrir ungir velklæddir Íslenskir herramenn og taka tal við þá. Íslendingarnir bjóða þeim út að borða, með snaps og góðu víni í flottum hótel matsal, til að ræða þar viðskiptamöguleika. Þessir ungu herramenn, afsaka sig síðan og hverfa frá borðinu einn af öðrum. Þegar vertinn kemur með reikninginn til Edvins og hans útlensku borðsfélaga, neita þeir að sjálfsögðu að borga og benda á að þeir hafi þegið boð frá þessum herramönnum sem nú voru horfnir.

Vertinn horfir á þá undrandi og segir: “Þessir menn hafa varla efni á að bjóða eitt eða neitt, þeir eru allir bláfátækir námsmenn og eiga ekki bót fyrir boruna á sér.”

Áður en hann yfirgefur Reykjavíkur frásögnina, segir Edvin að hann eigi eftir að koma við þar aftur, næstu 9 sumur til að kaupa ferskan fisk af norskum bátum. Síðan segir hann ekkert um hvar og hvernig sá fiskur var verkaður eða hvert hann var fluttur/seldur.

Eitt af mörgum dularfullum viðskipta hliðarsporum sem Hr. Jacobsen nefnir í sínum frásögnum.

Á leið til Siglufjarðar 1904

Úrdráttur úr kafla III.

Byrjar á yfirlýsingu um að, 25 ágúst 1904 er Edvin á leið til Siglufjarðar og harðákveðin í að koma þar undir sig fótunum í síldarsöltun o.fl. Hann á einnig erindi á Húsavík, en þar er segist hann nú þegar vera komin með lifrabræðslu útibú. Síðan bætir Edvin við:

“Frá því að ég skrifaði síðast um fyrri ferðasögu mína, eru nú liðin 27 ár!“

27 ár er langur tími og á þessum árum er Hr. jacobsen orðinn stórt nafn í Síldarsögu Íslands, hann er maður með mikil sambönd og sögu á bakinu, en hann gleymir sér aftur og aftur í tíma og rúmi, í þessari annars mögnuðu “Innanlands ferðasögu” sem sýnir okkur innviðaleysi Íslands árið 1904, varðandi t.d. samgöngumál í veglausu landi o.fl.

Þetta ferðalag með danska strandferðaskipinu Ceres, frá Reykjavík og austur fyrir land til Húsavíkur, er í rauninni næstum því jafnlangt, í tíma talið eins og ferðalag hans: Begen- England-Skotland-Færeyjar-Vestmannaeyjar-Reykjavík.

Siglufjörður 1905. Mynd frá bls. 38. Ljósmyndari óþekktur.

Þetta eru allt saman atriði, sem nú þegar eru þekkt í síldar-og byggðarsögu þeirra staða sem nefndir eru í ferðalaginu til: T.d. Höfn Í Hornafirði, Tálknafirði, Seyðisfirði, Norðfirði, Rauðvarhöfn o.fl.

Meira áhugavert er hins vegar að halda hér sögusporinu og stikla á stóru í sjálfri ferðasögunni, sem er ævintýraleg og mjög svo lýsandi fyrir tíðarandann. Eins og nefnt er hér ofan, á Edvin erindi í lifrabræðslu útibú sitt á Húsavík, á leið sinni til Siglufjarðar. Hér skilur hann eftir sig sögulegar spurningar og eins og svo oft áður, fáum við engin svör.

Eftir standa spurningar eins og t.d:
Seldi hann lifra-bræðslu-aðstöðu sína í Reykjavík?
Eða sendi hann tæki og tól þaðan á undan sér, með fraktskipi til Húsavíkur?

Það eina sem hann segir um þetta mál, er að umboðsmaður hans og útibússtjóri þorsklifra blæðslunnar á Húsavík, sé Norðmaðurinn Martin Dybdal, sem seinna er búsettur í Ålesund.

Hliðarspor inn í ókomna framtíð!

Hér í lok 1 hluta sögunnar, kemur gott dæmi um hvernig Edvin stekkur oft inn í ókomna framtíð í dagbókarfærslum sínum og erum við þó enn á leiðinni til Húsavíkur/Siglufjarðar

Þessar endurminningar skrifar Edvin “kringum 1931” og hugur hans reikar hér víða um völl millistríðsáranna.
Orð Edvins gefa okkur góða mynd af hverskonar persónuleika hann hefur að geyma og er okkur samtímis áminning um tíðarandann í komandi frásögnum í næstu köflum.

Hægt er að tengja, hugsanir hans við Íslenska orðatiltækið: “Þetta blessaða stríð sem gerði syni okkar ríka.”
Edvin finnst þetta stríð (fyrri heimsstyrjöldin) með öllu því ofbeldi og dauðsföllum sem því fylgdi, ekki hafa gefið okkur neitt annað en meiri sundrung og hatursorð. Svona hugsanir koma oft fram í frásögnum Edvins og sýna að hann er maður sátta og samlyndis. Honum er illa við STÓR orð og öfgafullar yfirlýsingar.

Á þessum árum, verður hann fyrst var við hreint hat minni kúfaðra þjóða frá t.d. bæði hinu unga Íslandi og Noregs til annara stærri þjóða. Slagorð eins og “Ísland fyrir Íslendinga” byrja að heyrast meir og meir.
Edvin sjálfur verður persónulega ekki sérstaklega mikið fyrir barðinu á þessu, enda fyrir löngu orðin viðurkenndur sem góður Siglfirðingur, en hann verður virkilega var við þann pólitíska hita, sem nú ræður ríkjum.

Sem meðal annars sést í harðri verkalýðsbaráttu á t.d. Siglufirði, varðandi betri laun og vinnuskilyrði, samfara pólitískum væntingum um stórar þjóðfélagslegar breytingar, ofan á kröfu um sjálfstæði Íslands o.fl.

Gott dæmi, sem lýsir vel þessum pólitíska hita og örum þróunar árum, kringum 1930, má sjá í , t.d. þessa Siglfirsku sögu:

Edvin segir einnig að honum finnist ástandið í heiminum eftir fyrri heimsstyrjöldina vera hálf skrítið og þá sérstaklega á Íslandi og er hann hér óvenjulega harðorður:

” Fólkið sem ég hitti hér á norður hjara veraldar 1904, sem varla hafði séð peningaseðla eða hvað þá skildi virði svona pappírsskrauts. Hefur nú enga stjórn eða yfirsýn á fjárhagsmálum sínum, eftir þann mikla gróða sem safnaðist upp fyrir gott fiskverð á stríðsárunum.

Þessir nú nýríku, þá skyrtu og bindislausu menn, hafa nú troðið sér inn á alþingi og í bæjarstjórnir. Þetta ástand hefur skapað seðlaprentun í stórum stíl og innflutnings- og neysluæði og lánaeftirspurn, bæði innanlands og frá útlöndum. Afleiðingin er verðbólga og mikil þjáning almennings og fyrirtækja af auknum skattaálögum og háum tollum og nú 1932: Einokrunarsala, innflutningshöft og endalaus skriffinnska við að sækja um inn- og útflutnings leyfi, á einu og öllu.”