Grímur Karlsson - m

Systkini Gríms eru öll látin. Grímur átti ekki börn sjálfur en gekk dætrum Áslaugar Karlsdóttur, þeim Sigríði Dúu og Huldu Karen, í föðurstað.

Grímur stundaði nám við Barna- og gagnfræðaskóla Siglufjarðar. Árið 1952 lauk Grímur 30 tonna skipstjórnarnámi og 1957 tók hann hið meira fiskimannapróf eftir að hafa lokið námi við Stýrimannaskólann í Reykjavík.
Grímur var háseti á Vöggur GK 204 1950-1952. 

Skipstjórnarferilinn hóf hann með undanþágu vegna aldurs sumarið 1952 á Mars GK 374, þá aðeins 16 ára gamall. Grímur var skipstjóri á Mars 1953-1954 og síðan háseti á Vöggur GK 204 1955. Þá var hann skipstjóri á Auður GK 201 sumarið 1956; stýrimaður á Vöggur GK 204 sumarið 1957, stýrimaður á Guðmundur Þórðarson GK 75 og Fróði GK 480 1958. Skipstjóri á Heimir KE 77 1959-1960, á Skagfirðingur SK 1 og Faxavík KE 65 1961, skipstjóri á Sigurkarfi GK 480 1962-1963 og Bergvík KE 55 1963-1966. Þorleifur Rögnvaldsson ÓF 36, Freyja GK 364 og Sæþór ÓF 5 1967. Var skipstjóri á Bergvík KE 55 1968-1971, á Hamravík KE 75 1972-1979, Pólstjarnan KE 5, Ásgeir Magnússon GK 60, Freyja GK 364 og Sigurjón Arnlaugsson HF 210 í afleysingum til 1984. Bjargaði árið 1959 ásamt skipshöfn sinni á Heimir KE 77 öðrum af tveimur mönnum sem lentu í sjónum þegar nótabát af Fram AK hvolfdi í vestanstormi út af Bjarnarey; Bjargaði veturinn 1963 ásamt skipshöfn sinni á Sigurkarfi GK 480 sex mönnum úr gúmbát af Súlunni sem fórst úti af Garðskaga í norðanstormi. Bjargaði einnig ásamt skipshöfn sinni á Bergvík KE 55 barni sem dottið hafði í Keflavíkurhöfn.

Vegna hjartveiki varð Grímur að hætta á sjó um fimmtugt. Þá hófst hann handa við smíði skipslíkana og söfnun gagna um útgerðarsögu Íslands. Skipslíkön Gríms eru í söfnum bæði á Íslandi og í Noregi. Fyrir þetta þrekvirki hlaut hann fálkaorðuna 2009, einnig hefur hann fengið Sjómannadagsorðuna 2002, Menningarverðlaun Reykjanesbæjar 2009 og þakkarskjöld frá sjómanna- og stýrimannafélaginu Verðanda.

Útförin fór fram í kyrrþey 21. júní 2017.
*******************************************************************

Vitinn minn er slokknaður. Minn elskulegi Gimmi er dáinn. Grímur Karlsson, skipstjóri og líkanasmiður, var farsæll skipstjóri. Þegar ég var mjög lítil var hann á Sigurkarfa , á því skipi bjargaði hann og áhöfn hans sex mönnum þegar Súlan fórst, en mest man ég eftir Grími á Bergvík og Hamravík. Ég bjó í sama húsi og Grímur í yfir 40 ár og hann var mér og systur minni í alla staði eins góður og besti faðir, enda á ég varla minningu án þess að hann sé í henni. Grímur að koma af sjónum slengjandi fiski í baðkarið hjá ömmu. 

Grímur kaupandi pylsur og kók handa okkur, eða spyrjandi um einkunnabókina mína og setjandi að beiðni minni stafina sína þar sem foreldrar áttu að kvitta. Kenndi mér að reikna þegar ég skildi ekki kennarann. Haldandi á syni mínum og nafna sínum undir skírn. Öll jól, páskar og matarboð þar sem Grímur eldaði handa fjölskyldunni, því þessi þúsundþjalasmiður og öðlingur var bestur í því eins og öðru og hafði gaman af að bjóða. Hlaupandi upp á þak á stóra fjölskylduhúsinu við Klapparstíg í óveðri til að laga loftnetið sem hafði færst til. Kennandi mér á tvíhjól, og seinna lánaði hann mér bílinn sinn. Stappandi í mig stálinu þegar ég grét og hlæjandi með mér þegar ég var glöð.

Mér þótti mjög vænt um að Grímur valdi að bjóða mér með sér á Bessastaði þegar hann tók við fálkaorðunni fyrir fallegu skipslíkönin sín og varðveislu sjávarútvegssögu Íslands. Grímur var listasmiður, handlaginn mjög eins og hann átti rætur að rekja til, kominn af Grími græðara. Á eldri árum hafði hann gaman af garðrækt og ber garðurinn við Klapparstíg 13 þess merki. Grímur var árrisull og ævinlega búinn með heilt dagsverk þegar aðrir risu úr rekkju. Grímur var einstaklega bóngóður, ávallt fyrstur að rétta hjálparhönd og taldi það aldrei eftir sér. Þegar aðrir voru komnir í þrot gat hann alltaf hugsað út fyrir kassann og fundið leið til að leysa verkefni, sama af hvaða toga þau voru. Hann var snillingur með hjarta úr gulli. Sagði sína skoðun hreint og beint, hafði gaman af rökræðum og gat þolað öðrum að vera á annarri skoðun.

Ég og Ásdís Eva, dóttir mín, munum sakna okkar árlegu ferða á Siglufjörð þar sem Grímur ólst upp. Að fara með honum norður var ævintýri því hann kunni sögur um nánast allt á leiðinni og inn á milli skaut hann frásögnum af ætt okkar og því fólki sem á undan er farið. Grímur var stólpinn í lífi mínu, hann var sá sem ég leitaði til og kom aldrei tómhent frá. Hann sagði oft „Hífa slaka gera eitthvað,“ því þá leysast hlutirnir. Í huga dugnaðarforks var ekkert eins slæmt og kyrrstaða. Koma hreyfingu á hlutina, það væri málið og það er líka lífið. Það er engin kyrrstaða, allt heldur áfram. Hjarta mitt er fullt af sorg því ég hefði svo gjarnan viljað hafa þennan góða og gáfaða mann áfram í lífi mínu, en hér erum við núna og ráðum engu þar um. Við munum halda áfram, Grímur sá til þess að stofninn er sterkur. Með eilífu þakklæti kveð ég nú síðasta systkinið frá Hvanneyrarhlíð. Það voru forréttindi að fá að alast upp hjá þessu góða fólki.

Sigríður Dúa Goldsworthy.
******************************************************

Mikill höfðingi er fallinn frá og er margs að minnast frá hans viðburðaríku ævi sem sýnir hans góðu hæfileika; þekkingu, listhneigð, fróðleik um ætt okkar, umhyggju og vináttu hans við sína nánustu og góða vini. Sjómennska er verulega tengd ætt okkar Gríms og af móðurbræðrum hans stunduðu fimm sjómennsku tímabundið eða allt lífið. Faðir minn, Einar, hóf fiskveiðar fyrir fermingu til stuðnings fjölskyldu sinni og var ótrúlegur sem slíkur. Þrír móðurbræðra Gríms misstu fjóra syni sína við sjósókn. Guðmundur Þórarinn missti einkasyni sína, þá Einar Ingimund og Sævar Guðmund, og Karvel yngsta son sinn Eggert í hörmulegu sjóslysi úti fyrir Hólmsbergi ekki langt frá Keflavík þann 3. maí 1962. Sonur Daníels, Magnús Þórarinn, drukknaði er togari sem hann stýrði fórst milli Íslands og Noregs árið 2012.

Grímur hóf ungur sína sjómennsku með Daníel frænda sínum og lauk svo námi við Stýrimannaskóla Íslands. Ég minnist þess er ég sem táningur var um borð í Auði GK 201 ásamt frændum og vinum og Grími sem skipstjóra. Hann vissi ótal margt um hafið, siglingar og sjávarlífið almennt. Hann fræddi unglinginn um ýmislegt því tengt sem hugsanlega varð til þess að hann menntaðist sem sjávarlíffræðingur og vann mörg ár á Hafrannsóknastofnun og leitaði Grímur stundum til mín varðandi ýmis verkefni tengd sjávarlífi og nýtingu þess. Við vorum einnig sjö frændur saman á síld fyrir norðan með Daníel sem skipstjóra á Vögg GK og var það ógleymanleg sjóferð fyrir mig og að kynnast frændum sínum við slíkar aðstæður. Sem skipstjóri var Grímur vel liðinn og eru margar sögur til um hæfni hans sem slíks og bjargaði hann og áhöfn hans mörgum mannslífum við erfiðar aðstæður á hafi og einu barni í Keflavíkurhöfn. Það má því segja að hafið gaf og hafið tók.

Grímur var mikill sögumaður og vissi ýmislegt um þá eldri og nær flesta ættingja okkar og því fróðlegt að heimsækja hann og fá sögurnar nánast á silfurfati.

Þegar Grímur hætti sem skipstjóri hóf hann að smíða báta og skipslíkön af ýmsum gerðum og er talið að hann hafi smíðað nokkur hundruð slík sem eru sannkallaðar gersemar sem ber að varðveita og hafa til sýnis á viðeigandi verðugan hátt. Grímur hlaut fálkaorðuna árið 2009 fyrir sitt ótrúlega starf við smíði báta og skipslíkana sem sýnir hversu mikilvægt verkefni hans var og vel metið. Sjórinn hefur alla tíð verið sú náma sem Íslendingar hafa sótt fæðu sína og arðsemi til og þannig getað lifað í þessu annars harðbýla landi með því að nýta þá báta og skip sem til voru hverju sinni. Trausti bróðir minn og Grímur voru jafngamlir og hittust reglulega hin seinni ár, ræddu saman um ýmis mál og studdu hvor annan í ellinni. Spámaðurinn Kahlil Gibran segir:

Hafið sem kallar allt til sín, kallar mig og ég verð að stíga á skip. Kveðjustundin brennir mig eins og logi um nótt, en að vera kyrr er að frjósa fastur, verða lík af ljósi og bundinn duftinu. Feginn vildi ég taka með mér allt sem hér er, en það get ég ekki. Orð getur ekki tekið með sér tunguna og varirnar, sem gáfu því vængi. Einn verð ég að leggja á djúpið.

Kæra Sigga Dúa, þú stóðst þig frábærlega ásamt þínum nánustu að annast Grím í alvarlegum veikindum hans. Ættingjum og vinum Gríms sendi ég mínar hjartnæmu samúðarkveðjur vegna fráfalls þessa einstaka manns. Blessuð sé minning hans.

Sólmundur Tr. Einarsson.
**************************************************************

Stuttu eftir síðustu aldamót kynntist ég höfðingjanum Grími Karlssyni, fyrrverandi skipstjóra og líkanasmið. Þannig hagaði málum að ég gegndi stöðu menningarfulltrúa í Reykjanesbæ og fyrir lá það stóra verkefni að stofna Bátasafn Gríms Karlssonar, en Grímur hafði þá til margra ára verið einn ötulasti bátalíkanasmiður landsins. Eftir hann lágu nokkur hundruð líkön skipa og báta, sem öllum fylgdi saga. Grímur kunni þær auðvitað allar og sagði manna best frá þeim. Hann var nefnilega ekki bara handlaginn smiður heldur líka vel fróður sagnamaður. Með Grími fór fríður flokkur harðduglegra baráttujaxla með Árna Johnsen í fararbroddi og það var ekki að spyrja að útkomunni; á lokadaginn, 11. maí árið 2002, var Bátasafn Gríms Karlssonar opnað í Duus Safnahúsum í Reykjanesbæ.

Grímur var enginn venjulegur maður, hann var frekar í ætt við berserki. Líkanasmíðin var hvorki atvinna hans né áhugamál, hún var fyrst og fremst ástríða hans og fátt og fáir gátu staðið í vegi fyrir honum þegar hann tók kúrsinn. Ekkert fannst honum jafnast á við bátana og þá sögu sem þeir stóðu fyrir og fannst honum t.d. illa varið því plássi sem ekki færi undir bátalíkön í Duus Safnahúsum. Hann hefði auðveldlega getað fyllt alla átta salina í sýningarhúsunum með bátum og fannst engin þörf á fjölbreytilegra sýningarhaldi og þá allra síst þessu listadóti sem „enginn hefði hvort eð er áhuga á“. Þarna skildi á milli okkar Gríms og við tókumst á, oftar en einu sinni og það stundum hressilega. En alltaf var samt hlýtt á milli okkar enda blóðskyld, bæði komin af sjómönnum af Snæfellsnesinu og fannst báðum allt í lagi þótt hvessti stundum.

Bátasafn Gríms Karlssonar er og verður hjartað í Duus Safnahúsum og við sem þar störfum eigum eftir að sakna Gríms og hans miklu ástríðu. Við þökkum honum samfylgdina og sendum fjölskyldu hans samúðarkveðjur.

Valgerður Guðmundsdóttir, menningarfulltrúi Reykjanesbæjar.
****************************************************************************

Grímur Karlsson skipstjóri varð bautasteinn í íslenskri sögu. Hann skráði söguna eins og hann upplifði hana. Það gerir hann að skráningarmanni sögu okkar á 20. öld. Frá því að þeir bræður, Grímur og Dúi, hófu sjóferð sína á litlu bátskrifli frá Siglufirði, frá því að Grímseyjar-Gísli hjálpaði við að koma skriflinu til brúks, til þess að eftir stendur bátasafn Gríms, sem er sjónhendingar skráning vaxtarsögu Íslands, frá fátækt til bjargálna, þar var Grímur, sjómaður og skipstjóri, sögumaður sinnar tíðar. 

Bátarnir sem Grímur smíðaði urðu um 500, þar af margir í Noregi. Forfeður skráðu á bækur líf og hugsun sinnar tíðar og af þeim þekkjum við, íbúar Norðurlanda, uppruna okkar. Sá tími kemur að verkframlag vaxtar Íslands, þess fólks sem gekk niður til sjávar hvern morgun, verður stolt saga frá fátækt til velferðar. Í þeirri sögu vegur framlag Gríms þungt, sagan skráð í líkön, með þeim sömu höndum og unnu verkin til vaxtar Íslands inn í nútímann. Fornmenn skráðu á skinn án síðari prenttækni, Grímur Karlsson skráði söguna með smíðum eigin handverks. 

Í því felst sannleikur kynslóðar hans. Grímur byrjaði á litlu skrifli, en það átti fyrir honum að liggja, að vera oft skipstjóri erfiðra skipa, fiskandi vel og að farsæld. Það lærðu menn hjá Grími að gefast aldrei upp. Þetta var Grímur, hann Grímur okkar, sem með vorum. Ég kveð Grím og þakka.

Þorsteinn Hákonarson.