Árið 1939 - Dómsmál

Hæstaréttardómurinn í verksmiðjumálinu, vegna faseignagjalda.

Mjölnir, 22. júní 1939                                               

Mjöl og Lýsissaga - Allt efni hér

Fasteignaskattsmálið,

féll á Síldarverksmiðjur ríkisins í hæstarétti.

Þann 7. júní kvað hæstiréttur upp dóm i máli Síldarverksmiðjanna gegn bæjarsjóði, útaf fasteignaskattinum, sem þær neituðu að greiða bænum á síðastliðnu ári. 

Dómur hæstaréttar hljóðaði uni það, að S. R. skyldu greiða kr. 19,399,-- í fasteignaskatt til bæjarins og staðfesti auk þess ákvæði fógetaúrskurðarins um dráttarvexti og málskostnað í héraði.

Þessi dómsniðurstaða er i hæsta máta sorgleg fyrir stjórn síldarverksmiðjanna, sem lagði út í þessi málaferti til þess að reyna að hafa þessar fasteignaskattstekjur af bæjarsjóði, því í undirrétti var því haldið fram af hálfu verksmiðjanna, að skatturinn væri ólögmætur og ætti að fellast niður, en í hæstarétti hafði Jón Ásbjörnsson vit fyrir stjórninni og neitaði að bera fram svona vitleysu. 

Einn aðalhvatamaður þess, að neitað var að greiða þetta lögmæta gjald, var Þormóður Eyjólfsson formaður verksmiðjustjórnarinnar, sem jafnframt er bæjarfulltrúi Framsóknarflokksins. Gegnir það furðu, að honum skyldi takast að draga hina stjórnarmeðlimina með út í þessa fjarstæðu. 

Framsóknarmenn ættu að fara að hreinsa af sér þann blett, sem þeir fá af því að láta Þormóð Eyjólfsson vera bæjarfulltrúa sinn, þar sem hann hefir verið staðinn að því í þessu máli og fleirum, að reyna að skaða bæjarfélagið. 

Það er blettur á bæjarfélaginu, að Þormóður Eyjólfsson skuli eiga sæti i bæjarstjórn.

En hvað hafa svo Síldarverksmiðjurnar hagnast á þessum tilraunum sínum til þess að skaða bæjarfélagið?  

Hefði ríkisverksmiðjustjórnin viljað láta svo lítið að ræða við fjár-hagsnefnd bæjarins um skattgreiðsluna í fyrra, þá voru fjárhags-nefndmarmenn búnir að koma sér saman um að láta þær greiða sama gjald og söltunarstöðvar, eða samtals kr. 17.151,--, en hæstiréttur hefir dæmt þær til að greiða kr. 19.399,--. 

Mismunurinn er kr. 2.248,--. Áfallnir dráttarvextir eru kr. 2.330,--. svo að heildartjónið, sem verksmiðjurnar hafa orðið fyrir vegna þessarar framkonu, verksmiðjustjórnar er í kringum kr. 4.500,--.  

Það fer að verða vafasamt, hve trú verksmiðjustjórnin er í störfum sínum, þegar hún skaðar verksmiðjurnar þannig.

----------------------------------------------------------------

Einherji, 8. júlí 1939

»Mjölnir« setur met í ósannsögli.

Síldarverksmiðjur ríkisins u n n u fasteignaskattsmálið fyrir hæstarétti.

Bæjarstjóri Siglufjarðar dæmdur til að greiða málskostnað.

Í "Mjölni" 22. júní s.l. er grein með svohljóðandi feitletraðri fyrirsögn: 

"Fasteignaskattsmálið féll á Síldarverksmiðjur ríkisins í hæstarétti"

Og svo rekur hver missögnin aðra alla greinina út í gegn. 

Þó það sé löngu alkunnugt og margsannað, að aðstandendur Mjölnis víla ekki fyrir sér að laga fregnir sínar eftir eigin geðþótta og meta sannleikann lítils, getur 

maður sumt ekki annað en furðað sig á að þeir skuli þora að fara með hin frekustu ósannindi, þar sem skjalfest og vottfest sönnunargögn liggja fyrir eins og t.d. í þessu máli, hinu svokallaða "Fasteignaskattsmáli Síldarverksmiðja ríkisins", sem er þannig til komið að bæjarstjórinn Áki Jakobsson krefur ríkisverksmiðjurnar um hærri fasteignaskatt en lög standa til eða kr. 23.302,00. 

Til þess að sýna einu sinni rækilega hvílíkar rangfærslur og bein vísvitandi ósannindi Þóroddur Guðmundsson (eða bæjarstjórinn) leyfir sér að fara með, skulu nú birt hér staðlest atrit úr fógetabók Siglufjarbarkaupstaðar, og dómi hæstaréttar í þessu máli, ásamt yfirlýsingu Jóns Gunnarssonar framkvæmdarstjóra.

Hér kemur þá fyrst lögtaksgerðin:

Endurrit úr fógetabók Siglufjarðarkaupstaðar.

Ár 1938, miðvikudaginn 7. september var fógetaréttur Siglufjarðar settur á skrifstofu Síldarverksmiðja ríkisins á Siglufirði og haldinn af lögfræðingi Jóni Sigurðssyni samkvæmt löggildingu dómsmálaráðuneytisins í forföllum hins reglulega fógeta með undirrituðum votum. Fógeti leggur fram símskeyti dómsmálaráðuneytisins um löggildinguna þingmáls sem nr. 1 og innlært svohljóðandi:

Fyrirtekið: að framkvæma lögtak hjá Síldarverksmiðjum ríkisins á Siglufirði, samkvæmt löglega birtum úrskurði, fyrir ógreiddum fasteignaskalti til Siglufjarkaupstaðar samkvæmt lögum, 69/1937.

Sem votta og virðingarmenn tilnefndi fógeti þá Christian L. Möller og Snorra Friðleifsson og undirrituðu þeir svohljóðandi eiðstaf. ++ 

Mættur er f.h. lögtaksbeiðanda, Siglufjarðarkaupstað, hr. bæjarstjóri Áki Jakobsson og leggur fram reikning að upphæð kr. 23.302. fyrir ógreiddum fasteignaskatti ríkisverksmiðjanna á Siglufirði-.

Reikningur þessi er þingmál sem nr. 2 og innfalið svohljóðandi, Krefst gjörðarbeiðandi, að lögtak sé gjört í eignum Síldarverksmiðja ríkisins á Siglufirði til tryggingar skuld þessari og kostnaði við gjörðina.

Mættur er fyrir gjörðarþola hr. framkvæmdastjóri Jón Gunnarsson og er skorað á hann að framvísa eignum er löglaki verði teknar.

Jón Gunnarsson óskar bókað:

Ég mótmæli reikningnum sem röngum og óska úrskurðar um það, hvort lögtak skuli fara fram.

Áki Jakobsson óskar bókað: Ég mótmæli síðast bókuðu sem órökstuddu og krefst þess, að lögtak fari fram.

Jón Gunnarsson óskar bókað: Mat á fasteignum Síldarverksmiðja ríkisins og reglugjörð um fasteignaskatt til Siglufjarðarkaupstaðar, sýna það augljóst, að reikningurinn er rangur, fleiri rök í því sambandi eru eigi nauðsynleg. Óskar úrskurðar.

Áki Jakobsson óskar bókað: Ég tel að lóðum og mannvirkjum Síldaverksmiðja ríkisins sé þannig háttað, að mannvirki geti eigi fallið undir aðra liði en C lið 2. gr. reglugerðar um fasteignaskatt til Siglufjarðarkaupstaðar, sem greiðast skuli með 1% af fasteignamati.

Í þeim lið eru hinsvegar eigi teknar fram lóðir, svo að ég tel, að lóðir Síldarverksmiðja ríkisins geti eigi fallið undir annan lið en d. lið 2. gr., er greiðast skulu af 2%. Krefst þess því, að lögtak fari fram á kostnað gjörðarþola.

Var þá málið tekið undir úrskurð og uppkveðinn svofelldur úrskurður: 

Með því að eigi verður litið svo á, að eigi sé óheimill að leggja fasteignaskatt á mannvirki og lóðir Síldarverksmiðja ríkisins samkvæmt löguni nr. 69 frá 1937, né heldur reglugjörð þeirri fyrir Siglufjarðarkaupstað, er hefir verið sett um þetta efni og þar sem að undantekningarákvæði 4. gr. laga nr. 69 frá 1937 virðist vera tæmandi, en Síldarverksmiðjur hinsvegar eigi þar upptaldar, þá verða eigi tekin til greina hin framkomnu mótmæli gjörðarþola. 

Fyrir því úrskurðast:

Hið umbeðna lögtak skal ná fram að ganga.

Úrskurðurinn lesinn.

Jón Sigurðsson. 

Var þá framhaldið lögtaksgjörðinni og skorað á gjörðarþola, að framvísa eignum, er teknar yrðu lögtaki og benti hann á verksmiðjur og önnur mannvirki Síldarverksmiðja ríkisins á Siglufirði, ásamt fylgifé og lóðaréttindum. Báðir aðilar féllu frá virðingu.

Lýsti fógeti þá yfir, að lögtak væri gjört í fasteignum og öðrum mannvirkjum Síldarverksmiðja ríkisins á Siglufirði ásamt fylgifé og lóðarréttindum til tryggingar lögtakskröfunni og öllum lögmætum kostnaði við gjörðina, svo og dráttarvöxtum og fyrirbauð lögtaksþola að ráðstafa hinu lögtekna svo skert gæti rétt lögtakshafa, að viðlagðri lagarefsingu. Jón Gunnarsson óskar bókað, að hana muni áfrýja úrskurðinum og i lögtaksgjörðinni. 

Fleira eigi fyrir tekið.

Uppl. staðfest. Rétti slitið.

Jón Sigurðsson.

J. Gunnarsson.

Áki Jakobsson.

Vottar:

Sn. Friðleifsson.

Chr. L. Möller.

Rétt endurrit staðfestir,

Skrifstofu Siglufjarðar, 20. júlí 1939 f.h. Bæjarfógetans í Siglufirði

Hjörleifur Magnússon. 

Skal hér sérstaklega bent á það sem raunar kemur skýrt fram í lögtaksgerðinni, að Jón Gunnarsson mótmælir hvergi f.h. verksmiðjanna að greiða fasteignaskattinn, hann neitar aðeins að greiða þann reikning sem fyrir liggur, af því hann sé rangur.

Þá kemur dómur hæstaréttar:

Ár 1939, miðvikudaginn 7. júní, var í hæstarétti í málinu nr. 102/1938

Jón Gunnarsson f. h.Síldarverksmiðju ríkisins á Siglufirði gegn Bæjarstjóra Siglufjarðar f.h. bæjarsjóðs, uppkveðinn svohljóðandi dómur:

Áfrýjandi, sem skotið hefir máli þessu til hæstaréttar með stefnu 8. október f. árs, krefst þess: Aðallega að fjárhæð sú, sem lögtak er heimilað fyrir, verði lækkuð niður í kr. 17.151,00, en til vara að fjárhæðin verði færð niður í kr. 19.399,00 Ennfremur krefst hann málskostnaðar fyrir hæstarétti, hvernig sem málið fer.

Stefndi krefst þess hinsvegar, að lögtakið verði staðfest fyrir kr. 22.255,00, en til vara, að það verði staðfest að því er varðar kr. 19,399,00. Svo krefst hann og málskostnaðar fyrir hæstarétti hvernig sem málið fer.

Í máli þessu er deilt um, hversu mikinn fasteignaskatt áfrýjandi eigi að leysa af hendi til bæjarsjóðs Siglufjarðar af húsum, sínum, mannvirkjum og lóðarréttindum á Siglufirði samkvæmt reglugerð nr. 27 frá 1938, sem sett er með, heimild i lögum nr. 69 frá 1937, um tekjur bæjar- og sveitarfélaga og eftirlit með fjárstjórn bæjar- og sveitarstjórna.

Ber að ákveða fasteignaskatt þennan sem tiltekna hundraðstölu af fasteignamatsverðinu, sbr. 1. og 2. gr. greindra laga og 2. gr. greindrar reglugerðrar.

Skattinn skal reikna af heilum hundruðum fasteignamatsverðs, en brotum úr hundruðum skal sleppt sbr. 4. gr. reglugerðarinnar.

Samkvæmt upplýsingum, sem fram hafa komið hér i dómi er fasteiguarnalið á húsum áfrýjanda og mannvirkjum, öðrum en bryggjum og pöllum, kr. 1.204.900,00.

Fasteignamat á bryggjum, pöllum og lóðarréttindum áfrýjanda er alls ósundurliðað kr. 510.300,00, en samkvæmt sundurgreiningu fasteignamatsmanna Siglufjarðar, sem til þess hafa verið dómkvaddir, koma af fjárhæð þessari kr. 285.480,00 á bryggjur og palla og kr. 224.820,00 á lóðarréttindi.

Samkvæmt 2. gr. c, sbr. 4 gr. reglugerðar nr. 27 frá 1938 verður fasteignaskattur áfrýjanda á húsum og mannvirkjum, þar með töldum bryggjum og pöllum, 1% af kr. 1.204.900,00 + kr. 285.400,00 =  kr. 14.903,00. 

Samkvæmt 2. gr. d, sbr. 4. gr. sömu reglugerðar, verður fasteignaskatturinn af lóðarréttindum áfrýjanda 2% af kr. 224.800,00 = kr. 4.496,00, samtals kr. 19,399,00. 

Hinn áfrýjaði úrskurður og lögtaksgerð eign þannig að vera óröskuð að því er varðar kr. 19.399,00 en að öðru leyti ber að fella réttarathafnir þessar úr gildi.

Eftir þessum málslyklum þykir rétt að dæma stefnda til að greiða áfrýjanda málskostnað fyrir hæstarétti, sem ákveðst kr. 300.00,- 

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfrýjaði úrskurður og lögtaksgerð eiga að vera óröskuð að því er varðar kr. 19,399,00 en að öðru leyti úr gildi felld.

Stefndi, bæjarstjóri Siglufjarðar f.h. bæjarsjóðs, greiði áfrýjanda, Jóni Gunnarssyni, framkvæmdastjóra, f.h. Síldarverksmiðja ríkisins, Siglufirði kr. 300.00  í málskostnað fyrir hæstarétti. 

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Að dómurinn sé samhljóða dómabókinni vottar hæstaréttarritari 7. júlí 1939.

Hákon Guðmundsson (sign). 

Að síðustu er yfirlýsing Jóns Gunnarsson framkvæmdastjóra, sem sérstaklega er miðuð við þau ummæli Mjölnis, að fjárhagsnefnd hafi verið reiðubúin að semja við Ríkisverksmiðjurnar um að þær greiddu kr. 17.151,00 í fasteignaskatt: 

Yfirlýsing. 

Að gefnu tilefni lýsi ég því hér með yfir, að Síldarverksmiðjur ríkisins fengu ekki á s.l. ári tilboð frá Siglufjarðarkaupstað um að greiða lægra fasleignagjald en kr.23.302,00. 

Það er rangt, að verksmiðjurnar hafi neitað s.l. ár að greiða fasteignaskatt til Siglufjarðarkaupstaðar.

Þær neituðu aðeins að greiða rangan reikning eins og bókun mín ber með sér við lögtaksgjörð þann 7. september 1938. 

Siglafirði, þann 3. júlí 1939

J. Gunnarsson. 

Hér með er þá sannað að málið fellur á Siglufjarðarkaupstað og:

1. Ríkisverksmiðjurnar hafa aldrei neitað að greiða lögmætan fasteignaskatt, en aðeins neitað að greiða rangan reikning.

2. Með hæstaréttardómnum er sannað að fasteignaskattsreikningur bæjarstjórans var rangur, því hann er lækkaður úr kr. 23.302,00 (1) niður í kr. 19.399,00 eða um tæpar 4 þúsund krónur.

3. Krafan um greiðslu á kostnaði við lögtaksgerð, svo og dráttarvexti er felld úr gildi (sbr. dómsúrskurðinum).

4. Hæstiréttur dæmir Siglufjarðarkaupstað til að greiða Ríkisverksmiðjunum kr. 300,00 í málskostnað.

5. Bæjarstjóri (eða fjárhagsnefnd) gaf ríkisverksmiðjunum aldrei kost á að greiða annan reikning en þann sem lagður var fram við lögtaksgjörðina. 

Og svo kemur Mjölnir og segir: "Fasteignaskattsmálið féll á Síldarverksmiðjur ríkisins í hæstarétti".  

Það er dálítið einkennileg kenning hjá blaði sem hefir lögfræðing að ráðunaut, að sá sem vinnur mál, eigi að greiða þeim sem tapar mátskostnað.  

En vitanlega er hér ekki um misskilning eða fáfræði að ræða, heldur bláköld ósannindi, auðsjáanlega sögð til að reyna að dylja mistök bæjarstjóra í málinu, í 

trausti þess að annaðhvort verði ekki átt í að hrekja ósannindin, eða þá að þeir Þóroddur telji alþýðu manna í þessum bæ svo einfalda að þeir treysti sér til að telja henni trú um hvaða fjarstæðu sem sé.

---------------------

(1) Bæjarstjóri mun þó sjálfur hafa lækkað kröfuna fyrir hæstarétti um ca. 1 þúsund krónur.

-------------------------------------------------------

Siglfirðingur 9. ágúst 1939

Síðustu vikurnar hefir verið nokkurt umtal hér í bænum um deilu og málaferli milli bæjarsjóðsins og ríkisverksmiðjanna út at fasteignagjaldi til bæjarins hér fyrir árið 1938. - "Mjölnir", flutti grein 22. f.m. og hældist mjög yfir hinum glæsilega sigri, sem bærinn hefði unnið í þessu múli. "Einherji" flytur svo svargrein 8.þ.m. og birtir lögtaksferðina frá 7. september í fyrra og hæstaréttardóminn frá 7. júní með forsendum.

Telur "Einherji" að ríkisverksmiðjurnar hafi unnið málið. Þetta mál má því kalla alveg einslakt í sinni röð, ef bæði blöðin hafa rétt fyrir sér um málsúrslitin. "Mjölnir" svarar svo "Einherja" 10. þ.m. og heldur fast við sitt.

"Siglfirðingur" hefði alls ekki látið þetta mat skipta sig neinu, ef það væri ekki þannig vaxið, að það hefði talsverða þýðingu fyrir bæjarfélagið, bæði að því er það snertir, að með nefndum hæstaréttardómi er því slegið föstu, hve hátt hundraðsgjald að ríkisverksmiðjunum ber að greiða í bæjarsjóð, af fasteignum sínum hér, og að eigi er holt né hyggilegt fyrir bæinn, að krefja gjaldendurna um meira en honum ber að lögum.

"Siglfirðingur" mun láta deilu þeirra Mjölnis og Einherja atskiptalausa, en af því að bæði þessi blöð eru fremur litið lesin af Sjálfstæðismönnum og af fæstum þeirra trúað, og þá síst þegar eins mikið ber á milli og hér, þá þykir rétt að kynna málið nokkuð, lesendum Siglfirðings, og láta þá svo sjálfa um það, að skera úr því, hver aðiljanna er hinn sigrandi og hver hinn sigraði.

Siglufjarðarbær krafði ríkisverksmiðjurnar í fyrra sumar um fasteignagjald samkvæmt lögum nr. 69. 1937, og reglugerð nr. 27, 1938, samtals kr. 23.302.00, og taldi stjórn verksmiðjanna að þetta gjald væri of hátt, eða að reikningurinn væri rangur.

Var svo framkvæmt lögtak fyrir gjaldi þessu 7. september 1938, í fasteignum og fylgifé verksmiðjanna. Verksmiðjustjórinn mótmælti lögtakinu og reikningi bæjarins "sem röngum" - Mat á fasteignum Síldafverksmiðja ríkisins og reglugerð um fasteignaskatt til Siglufjarðarkaupstaðar, sýna það augljóst, að reikningurinn er rangur, segir hann í réttinum.

Jón Gunnarsson áfrýjaði svo lögtaksgjörðinni til hæstaréttar. Fyrir hæstarétti sótti Jón Ásbjörnsson málið fyrir ríkisverksmiðjurnar, en Pétur Magnússon varði það fyrir hönd Siglufjarðarbæjar. Dómur hæstaréttar féll sem að ofan getur 7. júní.

Krafa ríkisverksmiðjanna var, að þeim yrði gert aðeins að greiða kr. 17.151.00, en til vara kr. 19.399.00 og tildæmdur málskostnaður. - Krafa bæjarins, að ríkisverksmiðjurnar yrðu dæmdar til að greiða ekki alla upphæðina kr. 23,302,00, heldur kr. 22.255,00, en til vara, kr. 19.139.00, sem er sama upphæð og varakrafa ríkisverksmiðjanna svo og málskostnað, og að lögtakið verði staðfest.

Samkvæmt reglugerðinni nr. 27, 1938, ber ríkisverksmiðjunum að greiða til bæjarins 1% af fasteignamati húsa og mannvirkja, og 2% af fasteignamati lóða sinna.

Fasteignamat ríkisverksmiðjanna hér var samtals kr. 1.204.900. Af því eru bryggjur og pallar kr. 285,480, - en lóðarréttindi kr. 224.820. - Á þessum tölum byggist svo dómur hæstaréttar, sem hljóðar svo:

Því dæmist rétt vera:

Hinn áfríaði úrskurður og lögtaksgerð eiga að vera óröskuð að því er varðar kr.19.399.00, en eru að öðru leyti úr gildi felld. - 

Stefndi, bæjarstjóri Siglufjarðar, f.h. bæjarsjóðs, greiði áfrýjanda, Jóni Gunnarssyni f.h. Síldarverksmiðja ríkisins, Siglufirði, kr. 300.00 í málskostnað fyrir hæstarétti.

Dóminum ber að fullnægja að viðlagðri aðför að lögum.

Hæstiréttur minnist ekki á dráttarvexti af upphæðinni. né heldur kostnaðinn við lögtakið.

Siglfirðing er hinsvegar kunnugt um, að bæjarstjóri hefur krafið ríkisverksmiðjurnar um dráttarvextina, en þeirri kröfu verið neitað, og virðist stjórn verksmiðjanna alráðin í því, að meta dóm Mjölnis í því efni að engu, en Mjölnir "dæmdi" bænum dráttarvextina hiklaust 22. fyrra mánaðar. - 

Hitt mun nú sanni nær, að hæstiréttur hafi með vilja gengið fram hjá dráttarvöxtunum í dómi sínum, svo sem í hegningarskini fyrir það, að bærinn krafði ríkisverksmiðjurnar um hærri upphæð, en hann hafði rétt til að lögum.

Aðiljarnir mætast í varakröfunum svo nákvæmlega, að engu skeikar og hæstiréttur telur að þeir hafi mæst á réttum stað. Þar um hljóðar dómur hans.

Það er Langt frá því, að Siglfirðingur vitji telja bæjarsjóð of haldinn af því, þótt hana hefði fengið alla kröfu sína dæmda sér.

Ríkisverksmiðjurnar hafa notið hér og njóta enn, svo margvíslegra hlunninda af hálfu bæjarins, að þær mættu gjarnan greiða meira til hans en þær gera. en fyrir þeim greiðslum þurfa að vera lagaheimildir.