Het boek Genesis vertelt ons hoe God de wereld schiep. De paddestoelen worden er niet vernoemd en al wat God schiep was goed, werd ons gezegd. Zijn de paddestoelen dan scheppingen van de duivel? Men zou het gaan geloven, te oordelen naar het wantrouwen dat door de eeuwen heen en nu nog voor schimmels en paddenstoelen bestaat.
Geheimzinnig en spannend zijn ze altijd wel geweest. Denk maar aan de vele onheilspellende volksnamen die aan heel wat paddenstoelen werden gegeven: heksenboleet, duivelsei, duivelsbroed, stinkzwam, om de fameuze heksenkringen niet te vergeten. Kijk ook maar naar de schilderijen van Jeroen Bosch waar satansboleten worden afgebeeld bij de hellepoort.
Verwonderlijk is dit allemaal niet, als je kijkt naar de merkwaardige groeiwijze, het plots verschijnen en even snel weer verdwijnen van de vruchtlichamen in de donkere bossen, de lijkengeur van de Phallus impudicus, de giftigheid van bijvoorbeeld de groene knolamaniet en de hallucinerende effecten van kaalkopjes en konsoorten. Je zou voor minder bang worden en, tezelfdertijd, bewondering opbrengen.
De laatste jaren krijgen we zowel in de voeding, in de geneeskunde als in de spirituele sfeer een heroplevende belangstelling voor de paddestoel. De voornaamste redenen zijn:
We kunnen de paddestoelen beter kweken, hun geneeskrachtige en hallucinerende werkingen wetenschappelijk beter onderbouwen waardoor we er meer vat op krijgen en ze dus gemakkelijker kunnen gebruiken.
Voor de voeding, worden er naast de brave champignons ook andere soorten zoals oesterzwammen en shiitakes gekweekt en gegeten.
In de spirituele bewegingen zie je een sterk toegenomen en geaccepteerd gebruik van bijvoorbeeld kaalkopjes als geestverruimend genotmiddel. Ze horen bij de zogenaamde “ecodrugs” en krijgen koosnaampjes als psylo’s en paddo’s.
En in de geneeskunde leren we van de Japanners hoe we de Shiitake en de Reishi als medicijn kunnen gebruiken.
Shiitake of Lentinus edodes
De Shiitake behoort tot de familie van de Polypraceae, ook wel taaiplaten genoemd. Take is het Japanse woord voor paddestoel en Shii is de boom waar deze paddestoel traditioneel op gekweekt werd (Castanopsis cuspidata).
De hele paddestoel is eetbaar en wordt ook bij ons in deftige restaurants als delicatesse verorberd. Het is echter niet om zijn fijne smaak maar wel om zijn bijzondere geneeskracht dat hij nu de aandacht trekt.
Shiitake is traditioneel en wetenschappelijk één van de best onderzochte paddestoel. Zijn werkzame stoffen zijn de polysacchariden lentinan en KS-2, die een immuunstimulerende werking hebben. Daarnaast bevat deze taaiplant eritadenine, een stof die cholesterolverlagend werkt.
Eiwitten (alle essentiële aminozuren), vitamine B, veel mineralen en zelfs wat vitamine B12 en D, wat voor planten toch bijzonder is, maken van deze paddestoel een smakelijk en gezond voedingsmiddel.
Werking op immuunsysteem
Naast een algemene verbetering van de werking van het centraal regelorgaan van de immuniteit, de thymusklier, is door vele onderzoekingen komen vast te staan dat de polysacchariden in Shiitake zorgen voor een
- stimulering van de interferonproductie,
- remming van de vorming van weerstandsonderdrukkende prostaglandinen van het type E2,
- verbetering van de herkenning van antigenen,
- toename van de productie en van de activiteit van Natural Killercellen (NK-cellen),
- toename en stimulering van de macrofagen (“vreetcellen”) waardoor bacteriën onschadelijk worden gemaakt.
Shiitake is effectief tegen een verzwakte immuniteit in het algemeen, zowel bij een verhoogde vatbaarheid voor infecties zoals verkoudheid en griep, als bij ernstige aantastingen van de weerstand zoals bij sommige vormen van kanker of Aids.
Vooral bij vele virusinfecties zoals myxovirus, griep, herpes, HIV en hepatitis zijn er goede resultaten te verwachten.
De anti-tumorwerking, die in meerdere studies wordt gemeld, is niet gericht op een rechtstreekse vernietiging van de kankercellen maar is te danken aan de stimulering van het immuunsysteem, vooral dan het activeren van T-helpercellen en NK-cellen (1).
Lentinus edodes heeft ook een algemene vitaliteitsverbeterende werking en is dus ook te gebruiken bij vermoeidheid, ouderdomszwakte en tijdens een herstelperiode. Het kan zodanig ook ter vervanging van Ginseng worden gebruikt.
Verder wordt ook melding gemaakt van successen bij allergie, astma en een te hoog cholesterolgehalte in het bloed (2).
Veilig
Uit de zeer lange geschiedenis als voedingsmiddel en uit hedendaags onderzoek is gebleken dat het gebruik van Shiitake volkomen veilig is.
Ganoderma lucidum of Lakzwam
Lakzwam is een merkwaardige en mooi glanzende zwam, die wel uit gelakt hout lijkt gesneden. In Japan noemt men deze soort Reishi, hij wordt er al eeuwen gebruikt als gezondheidsmiddel en zelfs als geluksbrenger.
Wetenschappelijk onderzoek lijkt de veelzijdige en wonderbaarlijke werking van deze paddestoel te bevestigen. Zo werd er in verschillende dierproeven zowel bij astma als bij eczeem een anti-allergische activiteit aangetoond (3).
Waterige extracten van de Lakzwam verlaagden ook de glucoseconcentratie in het bloed bij ratten, waarmee het volksgebruik bij suikerziekte bevestigd werd.
Daarbij werden in de paddestoel twee glycanen (Ganoderma A en B) gevonden die bloedsuikerverlagend werken (4). Verder zijn er ook stoffen gevonden die de aanmaak van cholesterol afremmen (5).
En alsof dat nog niet genoeg is, werd er in de zwam ook een bloeddrukverlagende ACE-inhibitor (Angiotensin Converting Enzym) gevonden (6).
Redenen genoeg dus om aan deze Ganoderma en aan al die andere zwammen wat meer aandacht te besteden. Misschien moeten er naast kruidkundigen ook wel zwamkundigen komen, die zich specialiseren in de studie en het praktisch gebruik van geneeskrachtige paddestoelen.
Een eerste lijstje van te bestuderen (boeiende) paddestoelen, zowel geneeskrachtige als giftige, laat ik hier volgen:
Agaricus campestris - Weidechampignon anti-allergische werking
Amanita muscaria - Vliegenzwam hallucinerend (muscimol en iboteenzuur), licht giftig, traditioneel door sjamanen gebruikt
Boletus edulis - Eekhoorntjesbrood eetbaar, zeer smakelijk, jonge niet aangetaste exemplaren eten
Cantharellus sp. - Cantharellen of Hanekam eetbaar, smakelijk, bijzondere vorm
Claviceps purpurea - Moederkoren geneeskrachtig, giftig, samentrekkende werking op bloedvaten tot bij gangreen toe, parasiteert vooral op grassen en granen (rogge) bevat LSD-achtige stoffen, die invloed hebben op het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel
Coprinus sp. - Inktzwammen eetbaar in jong stadium, sommige soorten niet combineren met alcohol
Cordyceps chinensis - Winterworm/Zomergras (dong chong xia cao) stimulerend (sport), immuunmodulerend, afrodisiacum, bloedsuikerverlagend. Inheemse soort Cordyceps militaris (Rupsendoder)?
Fomes fomentarius - Echte tondelzwam als tondel gebruikt
Ganoderma lucidum - Lakzwam zie artikel
Hirneola auricula-judea - Judasoor eetbaar, groeit bij ons vooral op vlierhout, werd in de 16de eeuw gebruikt om “de ontsteking bij gezwellen te verminderen”
Hypholoma sp. - Zwavelkoppen bitter, giftig, veroorzaakt darmkolieken in de 17de eeuw door een bisschop gebruikt tegen een druiper? ook nu nog in Zwitserland gebruikt bij reumatische aandoeningen
Inocybe sp. - Vezelkoppen giftig, hallucinerend, geurig van fruitig tot sperma-achtig
Laricifomes officinalis - Apothekerszwam sedert de oudheid in gebruik als laxeermiddel en als zweetremmer
Lentinus edodes - Shiitake zie artikel
Morchella sp. - Morieljes eetbaar en smakelijk
Paneolus sphinctrinus. - Franjevlekplaat waarschijnlijk een veel gebruikte magische paddestoel bij de Mazateken in Mexico, bevat ook psilocybine, groeit op koemest in weilanden
Phallales sp. - Stinkzwammen boeiend, zowel door vorm als door geur (signatuurleer), het duivelsei zou ook eetbaar zijn
Pleurotus ostreatus - Oesterzwam gekweekt, goed eetbaar
Psylocybe sp. - Kaalkopjes dé niet-giftige en hallucinerende paddestoel, vooral P. mexicana en P. semilanceata, werkzame stoffen zijn alcaloïden psilocybine en psilocine
Scleroderma citrinum - Aardappelbovist licht giftig, in kleine hoeveelheden, gedroogd als poeder als truffelaroma?
Stropharia cubensis - Heilige mestpaddestoel / Teonanacatl bevat ook psilocybine zoals de Kaalkopjes en de Vlakplaten (Panaeolus)
Tuber sp. - Truffels natuurlijk !
Ustilago sp. - Brandzwammen parasieten op grassen en mais eetbaar? medicinaal? giftig?
Nog genoeg te onderzoeken dus, in deze geheimzinnige, giftige en geneeskrachtige wereld van onze paddestoelen.
Literatuur
Adelaars Arno. Alles over paddo’s. Amsterdam: Prometheus; 1997.
Chang en But. Pharmacology and applications of chinese materia medica. World Scientific Linghzi: 642-653. (overzicht Ganoderma)
Erhart e.a. Thieme's paddestoelengids.1981.
Funghi Perfecti (cataloog) www.fungi.com en E-mail: mycomedia@aol.com
Lelley Jan. Eetbare paddestoelen kweken. Groenboekerij.
Lemaire Ton. Godenspijs of duivelsbrood. Ambo
Lindequist Ulrike et al. Neue wirkstoffe aus Basidiomyceten. Ztschr. f. Phytoth. 1990; 11: 139-149. (copie te verkrijgen)
Moreau Claude. Larousse paddestoelen encyclopedie. Heideland: Orbis; 1980.
Phillips Roger. Paddestoelen van West-Europa. Utrecht; 1993.
Paddestoelen in beeld. KNNV 2000
Stafford P. Psychedelics Encyclopedia. Ronin 1992.
Verfaillie Magda. Zo’n lekker paddestoelenhoekje bij me thuis. Beknopte paddestoelenteelt handleiding. 1986.
Vermeulen Hans - Paddestoelen, Schimmels en Slijmzwammen van Vlaanderen. De Wielewaal Turnhout 1999.
Zoekkaart om paddestoelen te herkennen. Stichting Veldwerk Nederland
Referenties
1. Chihara G et al. Anti-tumor and metastasis-inhibitory activities of lentinan as an immunomodulator: an overview. Cancer Detect Prev 1987; 1: 423-443.
2. Takashima et al. The effect of eritadenine on cholesterol metabolism in the rat. Biochem Pharmacol 1974; 23: 433-438.
3. Hansen HP. Ganoderma. Eine Pilzdroge der ostasiatischen Volksmedizin mit vielfältigen pharmakologischen Wirkungen. Dtsch Apoth Ztg 1982; 128: 789-792.
4. Hikino et al. Antidiabetes drugs. Isolation and hypoglycemic activity of Ganoderma A en B, glycanen of Ganoderma lucidum fruitbodies. Planta medica 1989; 55: 423-428.
5. Komoda et al. Ganoderic acid and its derivatives as cholesterol synthesis inhibitors. Chem Pharm Bull 1989; 37: 531-533. Marigawa et al. Angiotensin converting enzyme inhibitory triterpeen from Ganoderma lucidum. Chem Pharm Bull 1986; 34: 3025-3028.
Documenten
Lentinus edodus (Berk.) Singer - Shiitake. Doc. Maurice Godefridi
Paddestoelen tegen kanker: wetenschappelijk onderzoek. Cancer Research Campaign in November 2000. Doc. Maurice Godefridi
Ganoderma lucidum onderzoek kanker. In this article, the Ganoderma lucidum extract was found to contain strong anti-angiogenic activity. It also has inhibitory activity on inducible nitric oxide production which supports its anti-angiogenic activity. Doc. Maurice Godefridi
Copyright 'Dodonaeus' herboristen opleiding / Maurice Godefridi