De peervormige lijsterbes of Sorbus domestica is een boom die uiterlijk lijkt op de gewone lijsterbes maar deze soort groeit forser en vormt veel grotere vruchten.Het natuurlijke groeigebied van deze soort is Midden en Zuidoost Europa. In de ons omringende landen is hij te vinden in Luxemburg, frankrijk en Duitsland.
De zuidelijke bomen blijven kleiner (als een appelboom) terwijl de noordelijk groeiende exemplaren forse afmetingen kunnen aannemen met gemiddeld 25 meter tot uitschieters boven de 30 meter. Vooral de bomen die in bosverband groeien kunnen erg hoog worden met een kaarsrechte stam , in open veld vertakt de boom erg laag en vormt zo een brede open kruin.
Het hout van de Sorbus domestica is samen met dit van de inheemse Sorbus torminalis waarschijnlijk het duurste ter wereld.
De bladeren van deze boom lijken heel erg op deze van de gewone lijsterbes maar zijn hariger ,minder spits en meer hangend. De knopen zijn erg kleverig terwijl deze van de lijsterbes behaard zijn. De afzonderlijke bloemetjes zijn groter dan deze van de lijsterbes.
De vruchten worden reeds sinds de oudheid en tot op vandaag (vooral in Duitsland) gebruikt voor consumptie.Er bestaan soorten met appelvormige , peervormige en pruimvormige vruchten en de vruchtkleur varieert van grauwbruin tot rood, geel of geelrood. De grootste vruchten meten meer dan 4,5 cm bij 4 cm en wegen tot 49 gr. (omgeving Frankfurt).De vruchten worden gegeten net zoals de mispel: ze moeten narijpen en zacht worden eer ze eetbaar zijn.
Van de verse vruchten wordt sap gemaakt dat toegevoegd wordt aan appelsap dat dient voor het bereiden van appelwijn ,deze smaak van deze wijn wordt daardoor veel aromatischer. Van de vruchten wordt ook uiterst fijne schnaps gemaakt die tot op heden nog steeds (door zijn zeldzaamheid) de duurste van alle alcoholische dranken is (zonder rekening te houden met verouderingswaarde)
De boom kan een paar honderd jaar oud worden en een omvangrijke stamomtrek ontwikkelen.In Duitsland werd deze boom in 2006 als “boom van het jaar “ verkozen. In Duitsland is ook door het ministerie van bosbouw een projekt opgezet om de soort te veredelen en te verbeteren met het oog op betere vruchtopbrengst of betere houtopbrengst voor de bosbouw.
De meeste noordelijk groeiende soorten zijn buiten hun groeigebied zéér vatbaar voor kanker, vochtig weer werkt dit sterk in de hand . Enkele worden echter helemaal niet aangetast en ook de zuidelijke soorten zijn minder tot niet vatbaar.
De knoppen worden in de gemmotherapie gebruikt. Sorbus domestica (Peerlijsterbes) verhoogt de spanning van de aderwanden. Bij vrouwelijke patiënten: circulatiestoornissen door de menopauze veroorzaakt. Te gebruiken bij: zware benen, spataderen, doorbloedingsstoornissen. Aderontsteking.
Nat Prod Res. 2009;23(16):1507-21. doi: 10.1080/14786410802636177.
Antioxidant activity of inflorescences, leaves and fruits of three Sorbus species in relation to their polyphenolic composition.
Olszewska MA1, Michel P.
Author information
Abstract
The antioxidant potential of 70% methanolic extracts from the inflorescences, leaves and fruits of Sorbus aucuparia, S. aria and S. intermedia was evaluated using three in vitro test systems (DPPH: 2,2-diphenyl-1-picryl hydrazyl; TEAC: trolox equivalent antioxidant capacity and FRAP: ferric reducing/antioxidant power). High activities found were expressed as micromoles trolox equivalents per gram dry weight and were in the range of 86.9-956.2 for the DPPH test, 65.3-577.2 for the TEAC assay and 221.1-1915.2 for the FRAP method. Significant linear correlations (R(2) in the range of 0.75-0.98) between these values and the contents of total phenolics, total flavonoids, total proanthocyanidins and chlorogenic acid isomers showed that the listed phenolic compounds are determinants of the antioxidant capacity tested. As the superior activity and the highest phenolic levels (11.83% of total phenolics calculated as gallic acid equivalents, 4.35% of chlorogenic acid isomers, 5.01% of proanthocyanidins and 1.28% of flavonoid aglycones) were found for S. aucuparia inflorescence, this plant material has the greatest potential as a source for natural health products.
Nat Prod Res. 2015 Feb;29(3):281-5. doi: 10.1080/14786419.2014.950577. Epub 2014 Aug 21.
Phytochemical and antioxidant profiles of leaves from different Sorbus L. species.
Raudonė L1, Raudonis R, Gaivelytė K, Pukalskas A, Viškelis P, Venskutonis PR, Janulis V.
Author information
Abstract
Leaves of Sorbus L. have been used in various traditional medicine systems. Phenolic compounds determine the main pharmacological effects of Sorbus L. In this study, phytochemical and antioxidant profiles of Sorbus anglica, Sorbus aria, Sorbus arranensis, Sorbus aucuparia, Sorbus austriaca, Sorbus caucasica, Sorbus commixta, Sorbus discolor, Sorbus gracilis, Sorbus hostii, Sorbus semi-incisa and Sorbus tianschanica were determined. Twenty four constituents were identified in Sorbus L. species using ultra high performance liquid chromatography coupled to quadruple and time-of-flight mass spectrometers. Post-column FRAP assay identified compounds with reducing activity and revealed significantly greatest total antioxidant activity of 175.30 μmol TE/g DW, 169.20 μmol TE/g DW and 148.11 μmol TE/g DW in S. commixta, S. discolor and S. gracilis leaf samples, respectively, with neochlorogenic and chlorogenic acids being most significant contributors. Characteristic fingerprints of phytochemical and antioxidant profiles could be applied for the quality evaluation of various raw materials of Sorbus L. species.
Nat Prod Res. 2014;28(16):1231-40. doi: 10.1080/14786419.2014.895727. Epub 2014 Mar 17.
Phenolic and antioxidant profiles of rowan (Sorbus L.) fruits.
Raudonis R1, Raudonė L, Gaivelytė K, Viškelis P, Janulis V.
Author information
Abstract
Fruits of different Sorbus L. species have been traditionally used in food production and in the treatment of various ailments. Besides common antioxidant active phytochemicals such as ascorbic acid, tocopherols and carotenoids, fruits are rich in phenolic compounds that are of particular interest. In this study, profiles of separate antioxidant active compounds (reducing and radical-scavenging activities) were investigated using online assays with post-column reactions. Significant variations in phenolic acids and flavonoids contents and antioxidant activity values were observed in the fruits of Sorbus L. species studied. Neochlorogenic and chlorogenic acids were determined as markers of antioxidant activity. Characteristic patterns of antioxidant profiles obtained using HPLC post-column FRAP and ABTS assays significantly depend on specific Sorbus L. species and are suitable for equivalency research of Sorbus L. fruits.
PHARMACOLOGICAL STUDY OF SORBUS AUCUPARIA LEAVES
EXTRACT
Kononenko A.V., Drogovoz S.M.
National University of Pharmacy, Kharkiv, Ukraine
Emilia41618@yandex.ua
Due to the fact that recently, according to pharmacologists, many modern drugs
do not conform to the requirements of safety, that’s why attention of professionals attracted
to drugs based on herbal substances. Phytomedication in opposite to synthetic
one cause fewer complications, almost non allergic, so they can be use for a long time,
especially for rehabilitation patients. Biologically active compounds that are presence
in plants give a different pharmacological action make it possible to used phytomedication
in treatment of many diseases. An example is a drug based on leaves of Sorbus
aucuparia.
The aim of the work was experimentally proved the feasibility of using Sorbus aucuparia
leaves extract (SALE), developed at the Department of Pharmacognosy NUPh
under O. Kryvoruchko for the treatment of infl ammatory joint disease.
Was found (on models of karahenin and zymozan edemas) that the anti-exudative
activity of SALE is equal to comparison drug quercetin. Also was defi ned conventionally-effective
dose of SALE, which was 100 mg/kg and used in further studies.
On the model of necrotic ulcers in rats SALE showed distinct anti-alterative effect
(delay formation of wounds and reducing their size). By reparative action SALE exceeded
activity of diclofenac sodium and quercetin. By antiproliferative effect SALE
inferior to indomethacin and diclofenac sodium.
SALE had mild analgesic (23.3%) and antipyretic (29.4%) activity that is in 2 times
inferior to diclofenac sodium and analgesic activity at the same level as quercetin.
On the model of adjuvant arthritis SALE slightly (by 8.7%) yielded to diclofenac
sodium action in their ability to reduce the edema of the rats’ limbs. However, SALE
prevailed comparison drug to the effect on WBC on 36% and had made a positive
impact on biochemical parameters which exceeded diclofenac sodium ALT activity
(10%), content of TP (22%), the level of TBA (37%) and the level of GR (54%).
These results suggest that SALE is a perspective substances to create drugs with
anti-infl ammatory and anti-arthritic action
Sorbus aucuparia / Lijsterbes / Sorbier des oiseaux/oiseleurs.
De lijsterbes behoort tot de rozenfamilie (rosaceae). De heesters en kleine bomen van het geslacht lijsterbes vertonen qua bladvorm een heel grote variatie. De doorgaans kleine, vijftallige bloemen van de lijsterbessen zijn in de regel wit of roomwit en hebben talrijke meeldraden. De overhangende rijke vruchttuilen van heel wat soorten, bestaande uit oranjerode tot rode (soms witte, gele of bleekroze) bessen, dragen bij tot de sierwaarde van dit plantengeslacht.
Synoniemen: kralboom, vogelbessenboom, kwetsenbeienboom, kwalsterboom, saphout, siepenhout, haveres, kwekkebessen, sappiepenhout
Wetenschappelijke naam: Sorbus aucuparia (L.) Gaertn
Familie: Roosachtigen (Rosaceae)
Wie kent ze niet? Met name van augustus tot oktober verschijnen de gele tot koraalrode vruchten van de lijsterbes tussen de veerachtig ingesneden bladeren. De boom of struik kan 3 tot 15 m hoog worden en bloeit van mei tot juni met witte schotelvormige schermbloemen.
In 1997 werd de lijsterbes, vanwege zijn belang voor het milieu, verkozen tot boom van het jaar: De lijsterbes wordt meer dan 100 jaar oud en wordt gekenmerkt door zijn bijzondere weerstand. Hij is winterhard en met zijn diep en breed reikende wortelstelsel bestand tegen wind; daardoor is hij geschikt als bodembeschermende struik, met name op hellingen. Het afgevallen blad vergaat snel en heeft een positieve invloed op de humusvorming. Om die reden heeft deze robuuste boom zich bewezen als pionier bij de nieuwe aanplant op stukken grond die het moeilijk hebben. In het Ertsgebergte, de Harz en het Fichtelgebergte is de lijsterbes vaak de enige boomsoort die tot op heden alle emissiebelastingen heeft getrotseerd
Inhoudsstoffen
De bessen bevatten sorbitol, parasorbinezuur, organische zuren, looistoffen, kleur- en bitterstoffen en ook grote hoeveelheden vitamine C.
Giftige delen
Steeds weer komt de vraag op: zijn lijsterbessen nu giftig of niet? Het antwoord is tweeledig: het parasorbinezuur van de rauwe bessen kan de slijmvliezen van de darm irriteren en zodoende spijsverteringsstoornissen veroorzaken. Bij het verwarmen van de bessen wordt parasorbinezuur echter omgezet in het voor de gezondheid onschadelijke sorbinezuur. Na het koken zijn de bessen dus onschadelijk en kunnen daarom zonder probleem gegeten worden.
In geval van het eten van te grote hoeveelheden rauwe bessen is een vergiftiging te herkennen aan roes-achtige toestanden, misselijkheid, braken en pijn in de onderbuik. Vergrote pupillen en een roodvonkachtig soort huiduitslag komen minder vaak voor.
Toepassing
De vruchten van de lijsterbes kunnen verwerkt worden tot moes, sap, surrogaatkoffie en kruidenlikeur.
Als geneesmiddel wordt het gebruikt bij gebrek aan eetlust, spijsverteringsklachten (vocht afdrijvend en laxerende werking), aambeien, reuma en jicht.
Vooral Karel de Grote stimuleerde de nieuwe aanplant van de lijsterbes, die in zijn tijd in de volksgeneeskunde gebruikt werd als geneesmiddel tegen longziekten, verstopping en scheurbuik.
Ook voor vogels en andere soorten dieren is de inheemse lijsterbes van belang: meer dan 60 soorten vogels eten graag lijsterbessen. De zaden worden, nadat het vruchtvlees is verteerd, onbeschadigd uitgescheiden en zo via vogels verspreid.
Wetenswaardigheden
De (Duitse) naam "Eberesche" is afgeleid van "Aberesche", hetgeen "schijnes" betekent ('lijkt op een es'). Vroeger werd de sage van de bloedboom verteld: de lijsterbes zou groeien uit het bloed van onschuldig terechtgestelden. De wetenschappelijke naam "Sorbus" is wellicht afgeleid van het Keltische "Sor" dat "kruid" betekent. "Aucuparius" is afkomstig uit het Latijn en betekent 'voor het vangen van vogels', waarvoor de bessen vroeger inderdaad gebruikt werden.
In de Keltische boomcirkel is de lijsterbes het teken voor de tussen 1 en 10 april of tussen 4 en 13 oktober geborenen. Daarbij staat hij voor fijngevoeligheid en gevoel voor rechtvaardigheid.
Bovendien is de boom gewijd aan de god Thor, die zich volgens de geschiedenis uit een sterk stromende rivier redde door een tak van de lijsterbes te grijpen. Daarom heet de boom ook Thorsbjork (Thors redding ). De rivier staat voor de stroom van het bloed die door middel van het sap van de lijsterbes gestelpt wordt, de rode bessen voor vuur en bliksem, de geveerde bladeren voor de wolken. De bessen beschermen het huis tegen blikseminslag, de boom weert boze geesten af, de toppen van de kroon doen dienst als een maaltje kool voor de heksen middenin de winter.
Prehistorische vondsten getuigen van de al lang bestaande achting voor de lijsterbes. Al in graven uit de Bronstijd zijn in afgesloten bronzen kannen, naast botten van verschillende dieren, ook restanten gevonden van een twijg van de lijsterbes, waaraan men destijds vermoedelijk betoverende en afwerende krachten toeschreef.
Ook in later tijden bleef het geloof in de beschermende krachten van de lijsterbes in stand: Om boze geesten af te weren bracht men 's avonds in de Walpurgisnacht lijsterbestwijgen op de staldeuren aan. In Zuid-Bohemen bracht men takken met bessen aan op de ramen en op de daken om de huizen te behoeden voor blikseminslag. Maar ook als zinnebeeld van het groeivermogen, van kracht en weerstand leefde de lijsterbes nog tot aan de vorige eeuw voort in de sagen en het volksgeloof.
De lijsterbes in de Dr.Hauschka Cosmetica en bij Wala
Bij WALA worden uitsluitend vers geoogste vruchten van wilde planten tot WALA Lijsterbeselixer verwerkt. Tijdens het zorgvuldige bereiden in zuiver bronwater met rietsuiker, die door de vruchtenzuren deels wordt omgezet in vrucht- en druivensuiker, komt het volle aroma van de vruchten vrij. Het elixer wordt door omzichtig verwarmen houdbaar gemaakt en bevat geen conserveringsmiddelen.
De lijsterbes brengt licht in de maag. Ze verzorgt de darmflora en helpt zodoende bij het voorkomen en nabehandelen van darm- en schimmelziektes. Ze stimuleert de gehele stofwisseling en drijft bovendien vocht af. Ook bij huidaandoeningen werkt lijsterbes positief. Bij uitputting, stofwisselings- en spijsverteringszwakte en ook bij gebrek aan eetlust is het een voedingssupplement dat het organisme versterkt en opnieuw vitaliseert en dat bovendien, door zijn friszure smaak, verfrist.