Ilex aquifolium
Aan de leerachtige bladeren die vaak scherp getand zijn herken je in onze bossen, parken en struwelen de Hulst, Ilex aquifolium. De struik, soms een boom, is ook 's winters groen. Tijdens de bloei aan het eind van de lente vind je in de oksels van bladeren samengetrokken trossen van kleine bloemen. Deze hebben witte kroonbladen en evenveel meeldraden of stempels op het vruchtbeginsel als er kroonbladen zijn. De vruchtbeginsels groeien na bevruchting uit tot gele of rode bessen.
Dat Hulst al lang geleden een belangrijke rol gespeeld heeft in de menselijke samenleving, mogelijk vanwege de bijzonderheid van het wintergroen blijven, wat mogelijk werd toegeschreven aan goddelijke eigenschappen, is te zien aan het feit dat diverse plaatsnamen een relatie hebben met de struik. Hulsttakken met rode bessen zijn een gewilde kerstversiering. Ze worden afgesneden van vrouwelijke Hulstplanten, die daardoor natuurlijk wel kort gehouden worden. Deze struiken krijgen daardoor niet de kans om verder uit te groeien tot grote struiken of bomen.
Het hout van hulst was populair voor de constructie van doedelzakken totdat geïmporteerd hardhout beschikbaar kwam.
Planten van het geslacht Ilex zijn wijdverspreid over de hele wereld, met als bekendste vertegenwoordiger Ilex paraguraiensis uit Zuid-Amerika. De Europese soort Ilex aquifolium vertoont overeenkomsten in zijn terpenoïde-, suiker- en fenolzuurprofielen. Het gebruik van waterige extracten van Ilex aquifolium als supplement bij Wistar-ratten toonde aan dat het, ondanks het gebrek aan cafeïne, sterke hypocholesterolemische effecten had. Bovendien werd in histopathologische studies een vermindering van oxidatieve lipideafbraak en een afname van leververvetting waargenomen. De resultaten van deze studie suggereren dat extracten van de Europese soort Ilex aquifolium potentieel kunnen hebben als alternatieve behandeling voor hyperlipidemie.
De besjes zowel als de bladeren van hulst (Ilex aquifolium) zijn helaas licht giftig. Het eten van enkele besjes is relatief onschuldig. Bij inname van meer dan 5 besjes kunnen hevig braken, diarree en soms slaperigheid optreden.
https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/mythologie/47559-hulst-een-heidens-heilige-plant.html
Geschiedenis en oude gebruiken van de hulst oa bij Dodonaeus
Zo was het gebruik vroeger. (Dodonaeus) ‘Met de gladde effen en taaie schors van de hulstboom wordt nu lijm of teer gemaakt wat van de vogelaars en landlieden gebruikt wordt om er vogels mee te vangen en wordt daarom vogellijm genoemd en dat wordt aldus gemaakt, als Ruellius zegt. Men schilt de schors van de struiken en men windt ze in het loof of bladeren van deze boom en men begraaft ze in een kuil die men op enige vochtige plaats in de aarde gemaakt heeft en men laat het daar zolang in liggen totdat ze verrot is wat gewoonlijk in de tijd van twaalf dagen plag te gebeuren, dan neemt men deze zo verrotte schors er uit en men stoot ze of stampt ze zolang met een stamper in een vijzel totdat ze heel taai wordt als lijm en tenslotte wast men ze goed schoon af in enige lopend of stromend water zodat het overblijfsel en vuiligheid die er noch aanhangt er afgezonderd mag worden en zo wordt deze lijm in aarden potten bewaard en weg gelegd door er wat notenolie bij te doen.
Dan deze lijm of teer is nergens meer toe nuttig dan om de vogels te vangen, want binnen het lijf genomen is het net zo schadelijk als de lijm van de marentakken gemaakt want het is uitermate taai en klevend en daarom heelt ze het hele ingewand aaneen, sluit de darmen en verstopt de doorgangen van alle overvloedigheden van het lichaam en op die manier brengt het de mens ter dood, te weten alleen door zijn klevende kracht en niet door enige schadelijkheid of vergiftigheid die erbij zou mogen wezen.
De gehele plant groeit rustig en neemt de tijd om alles goed op te bouwen. Zo is ook het hout dat zich langzaam vormt uit vaste dichte draden en zo hard wordt dat het, zwart gekleurd, als plaatsvervanger voor ebbenhout kan optreden. Het zwarte hout werd gebruikt voor de handvaten van stalen theepotten. Het hout is ‘wsaar en in Դ water sinkende.’ Hulsthout is zeer hard en dicht, in de kern bruin met wit spinthout. Dat hout is geschikt voor draaiwerk, mes- en vorkheften, de witte schaakstukken (zwarte van ebbenhout) en ander fijn werk en verder als inlegwerk en gravures.
De toverstaf van Harry Potter bestaat uit hulsthout. Een bekend stuk hulsthout is de wandelstok van Goethe die nog steeds in het Goethehaus in Weimar bewaard wordt.
Het blad smaakt bitter slijmig en bevat de licht giftige stof ilicine, dit werd vroeger in de artsenij gebruikt. Als zweetdrijvend middel werd een afkooksel van de bladeren gebruikt. 10 gram blad op een kwart liter water in een afkooksel werd gebruikt bij diarree, maagpijnen en koorts. Het tot poeder gemaakte blad werd gebruikt als een koortswerend middel. Tegen geelzucht drinkt men thee van de bladeren (alleen van de gaafrandige, de ongetande vorm)
De Perzen hebben het merkwaardige idee dat de hulst geen schaduw opvangt en beschouwen een aftreksel van de bladeren als geschikt voor verschillende geheiligde gebruiken.
Hulst was traditioneel de meest gewijde boom van de druïden en geassocieerd met de winter die eindigde met de winter omgang. Dat met de klimop, mannelijk en vrouwelijk principe. Het matgroene loof en de krachtige rode bessen die in een donker jaargetijde verschijnen symboliseren de kleuren van hoop en liefde. De druïden deelden bij het grote decemberfeest aan alle heidense Kelten hulst uit die vol met grote rode bessen hing.
Bij de christenen werd ze verbonden met leven en bloed. Voor Christelijke heidense Romeinen was de hulst de plant van de God Saturnus die gevierd werd op het feest van Sol Invictus op 25 december.
Bij Culpeper zien we dat de hulst in het sterrenbeeld Saturnus wordt geplaatst. Hij verwijst naar Plinius, volgens hem verdedigen takken van de boom het huis tegen onweer en mensen tegen toverij. De ouden zagen de hulst als een levensteken van de natuur in de dorre tijd en de plant werd in tempels gebracht voor de woudgoden.. Op zijn Wells werd de plant Iorwg genoemd, dat is de hoogste groene godheid. De hulst is in het kerstfeest van Engeland gebleven en zijn twijgen worden op straat verkocht.
De hulst was een heilige plant bij de Germanen omdat die altijd groen bleef en geen last had van onweer of hagel. Om die reden werd de hulst dan ook geplaatst aan de gevels en boven de deuren om zo het huis tegen de toorn der goden te beschermen. Hiëronymus Bock schrijft al dat het gewone volk de plant bij naderend onweer in huis en stal steekt. Vooral in Zwitserland heet het algemeen bliksem- en vuur werend. In huis en stal gestoken hield het alle boze geesten tegen. Vooral in gebieden met grote luchtvochtigheid kan de hulst ondoordringbare bossen vormen waarin de familie tegen oorlog en roven hun leven met have en goed konden beschermen. Daarom is de plant ook een symbool voor bescherming tegen boze geesten.
Wetenschappelijk onderzoek
Ilex aquifolium: protection against enzymatic and non-enzymatic lipid peroxidation K Müller 1, K Ziereis, D H Paper
The ethanolic extract of Ilex aquifolium L. (Aquifoliaceae) concentration-dependently inhibited leukotriene B4 biosynthesis in isolated bovine PMNL with an IC50 value of about 60 micrograms/ml, whereas the effect on epidermal 12(S)-HETE biosynthesis was much less pronounced. The extract also inhibited the non-enzymatic, peroxyl radical-stimulated lipid peroxidation in model membranes and was further a scavenger of the iron-dependent generation of hydroxyl radicals from hydrogen peroxide as determined by protection against deoxyribose degradation. While inhibition of leukotriene biosynthesis was not mediated by its known phenolic constituents such as hyperoside, rutoside, and chlorogenic acid, these compounds were responsible for the inhibitory effects of I. aquifolium against non-enzymatic lipid peroxidation and deoxyribose degradation.
Antiviral and Cytotoxic Activities of Ilex aquifolium Silver Queen in the Context of Chemical Profiling of Two Ilex Species. Natalia Pachura 1, Maciej Włodarczyk 2, Barbara Bażanów 3, Aleksandra Pogorzelska 3, Tomasz Gębarowski 4, Robert Kupczyński 5, Antoni Szumny 1Molecules. 2024 Jul 8;29(13):3231. doi: 10.3390/molecules29133231.
The leaves of Ilex paraguariensis (known as Yerba mate), used as a popular beverage, are a very well-recognized plant material with various biological activities, including analeptic (because of caffeine), anti-obesity (phenolics, saponins), antimicrobial, and antiviral (phenolics, saponins). Here, the chemical compositions of the leaves of two European Ilex species (× meserveae and aquifolium) with three varieties each were investigated. The terpenoid, saponin, and polyphenolic fractions were submitted for LC-MS or GC-MS analysis against a standard Mate leaf. In addition, the aroma profiles of all the species were analysed using HS-SPME-Arrow prior to GC-MS analysis. All fractions were subjected to antiviral and cytotoxic assays. We found 86 compounds in all accessions, with limonene, linalool, and p-cymene being predominant. There were minor similarities between the volatile compositions of the European and South American species. We found ursolic and oleanolic acid to be the main compounds in the terpenoid fraction. Mono-caffeoylquinic acids and di-caffeoylquinic acids were the main constituents of the polar fractions. About 180 compounds from the saponin group were tentatively identified, of which 9 and 3 were selected as distinctive markers for I. meserveae and I. aquifolium, respectively. Based on chemical screening, I. aquifolium Silver Queen was chosen as the source of terpenoid and saponin fractions and polyphenol extracts. The most substantial inhibition of cancer cell growth was observed with saponin in the case of the MCF7 (human breast cancer) cell line, while for LoVo and L929 cell lines (human colorectal cancer and reference mouse fibroblasts), it was slightly weaker. These results should be analysed further as a promising chemoprevention of colorectal and gastrointestinal cancers. Saponin and polyphenolic extracts exhibited similar activities against HSV-1 and HAdV-5, with 4-log reduction in virus titres. This study focuses our attention on a field of potential antiviral formulations derived from European holly.
Composition and Antimicrobial Activity of Ilex Leaves Water Extracts
Emil Paluch 1, Piotr Okińczyc 2, Anna Zwyrzykowska-Wodzińska 3, Jakub Szperlik 4, Barbara Żarowska 5, Anna Duda-Madej 1, Przemysław Bąbelewski 6, Maciej Włodarczyk 2, Wioleta Wojtasik 7, Robert Kupczyński 3, Antoni Szumny 8. Molecules. 2021 Dec 8;26(24):7442. doi: 10.3390/molecules26247442.
Plants from the Ilex genus are known for properties such as antimicrobial and anti-inflammatory activity, can act as antiobesity agents and thus can be helpful in medicine. Some holly species, such as Ilex paraguariensis (widely known in the form of popular beverage: yerba mate), have been investigated, while others have been partially researched or remain unknown. Therefore, we performed qualitative and quantitative phytochemical analyses and screened antimicrobial properties of lesser-studied species (I. aquifolium L., I. aquifolium 'Argentea Marginata' and I. × meserveae 'Blue Angel'). I. paraguariensis was used as a standard species for comparison purposes. Investigations were performed on water extracts due to their expected activity and composition. Antimicrobial research included evaluating minimal inhibitory, bactericidal (Staphylococcus aureus and Escherichia coli) and fungicidal concentration (Candida albicans, Alternaria alternata, Fusarium oxysporum, and Aspergillus niger) of extracts. The influence of the extracts on the production, eradication, and viability of bacterial biofilms was also analysed. It was established that Ilex paraguariensis possesses the richest profile of hydroxycinnamic acids derivatives in terms of component concentration and diversity. Ilex spp., especially I. × meserveae, contain a slightly higher amount of flavonoids and more different flavonoid derivatives than I. paraguariensis. However, the strongest antibacterial activity was shown by I. aquifolium L. and its cultivar 'Argentea Marginata' in terms of minimal inhibitory, bactericidal and fungicidal concentration, and biofilm assays. Extracts from both species significantly reduced the biofilm viability of S. aureus as well, which may be of use in the production of multicomponent lavaseptics, antiseptics, diuretics (supporting urinary tract infection therapy) and, due to their action on fungi, additives to growth media for specific fungi. The significant content of saponins enables Ilex extracts to be used as natural emulsifiers, for example, in cosmetics. Moreover, relatively high chlorogenic acid and rutin content may suggest use of Ilex spp. to treat obesity, digestive problems, in chemoprevention, and as preservatives in the food industry.