Taxonomische indeling
Rijk: Plantae (Planten)
Stam: Embryophyta (Landplanten)
Klasse: Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade: Bedektzadigen
Clade: 'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade: Asterids
Orde: Asterales
Familie: Asteraceae (Composietenfamilie)
Onderfamilie: Carduoideae
Geslachtengroep: Cardueae
Geslacht: Saussurea
Soort: Saussurea costus
Saussurea costus (ook bekend als costus) is een stekelige plant uit de composietenfamilie. Uit de wortel wordt een etherische olie gewonnen, die al sinds die oudheid gebruikt wordt in traditionele medicijnen en parfums.
Verspreiding
De soort groeit op hoogten van 2500 tot 3000 meter. De soort komt voor in Zuid-Azië. De streken waar deze soort aangetroffen kan worden zijn de Himalaya, Jammu en Kasjmir en de West-Ghats. In het zuidwesten van China wordt de soort verbouwd.
Gebruik
De soort wordt in het noorden van India verzameld en in enkele Chinese provincies verbouwd. Uit de gedroogde wortel wordt door middel van stoomdestillatie een etherische olie gewonnen. Het is een dikke olie met een viooltjesachtige geur. Deze olie wordt verwerkt in parfums en wierook, voornamelijk in China, India, Iran en het Midden-Oosten. Verder wordt het in India gebruikt om dure kleding te beschermen tegen insecten.
Parfum
De etherische olie wordt als fixatief gebruikt in parfums. In de westerse parfumerie wordt een synthetische geurstof gebruikt met de geur van costus. Costus werd al in de oudheid verwerkt in parfums. Zo vermeld Theophrastus dat het een van de belangrijke planten is, die gebruikt werd in Griekse parfums.[1] Zowel Dioscorides als Plinius spreken over twee variëteiten, namelijk "witte" en "zwarte" costus. Verder werd er ook geschreven over een "Arabische costus", een "Indische costus" en een "Syrische costus". De "Arabische costus" heeft een witte kleur en een zeer aangename geur, de "Indische costus" heeft een zwarte kleur en de "Syrische costus" is geel en heeft een sterke geur.[2] De oude Arabieren gebruikten costus in parfumoliën en zalven.
Traditionele geneeskunde
De wortels van de plant worden verwerkt in vloeibare extracten, oliën, poeders, afkooksels en andere geneesmiddelen. Het wordt zowel gebruikt in de Ayurveda als in de traditionele Chinese geneeskunde.
Costus komt oorspronkelijk uit Noord-China maar wordt nu hoofdzakelijk in India gekweekt. Het is een grote meerjarige plant met een dikke tapse wortel en bijna zwarte bloemen. De plant is nauw verwant aan de Alant, waarvan uit de wortels ook een etherische olie wordt gewonnen.
Van oudsher wordt de wortel van de Costus gebruikt bij spijsverteringsklachten en ademhalingsproblemen. *
De gedroogde wortels worden gemacereerd in warm water. Uit dit maceraat wordt door destillatie en met behulp van een oplosmiddel een etherische olie gewonnen. De olie is bruinachtig en stroperig met een doordringende muffe geur.
Wordt o.a. gebruikt als geurstof in de cosmetische industrie en als smaakstof in chocolade producten en frisdranken. Uit het wortelmaceraat van Costus wordt een essentiële olie gewonnen
Costus essentiële olie wordt in de aromatherapie o.a. gebruikt bij; krampen, indigestie, geestelijke uitputting, nervositeit, stress. *
Contra-indicatie: kan ernstige overgevoeligheid van de huid veroorzaken.
Costus kan in combinatie met andere etherische oliën ook als parfum worden gebruikt.
bij hoesten; sprenkel 2 druppels op een tissue en inhaleer meermaals per dag of voeg 5-10 druppels toe aan een schaaltje heet water en inhaleer hiermee dagelijks
bij krampen; voeg 20-25 druppels Costus toe aan 50 ml. basis olie en masseer 1-2 maal per dag of naar behoefte
Costus komt oorspronkelijk uit Noord China, maar wordt nu hoofdzakelijk in India gekweekt. Groeit op de hellingen van de Himalaya op 2000-4000 meter in o.a. Kashmir, Himachal, Pradesh, enz. in het wild en gecultiveerd. De wortel werd gebruikt in medicijnen, wierook, parfum en voedingsmiddelen in Tibet, India en andere bergstreken. Het is een grote meerjarige plant of kruid tot 2 meter met een dikke tapse wortel en blauwachtig violette tot bijna zwarte bloemen. Stengel en wortels zijn overblijvend. De plant heeft grote hartvormige bladeren en harige vruchten. De plant bloeit van juli tot augustus en het zaad rijpt van augustus tot september. De bloemen zijn hermafrodiet (mannelijke en vrouwelijke organen) en worden bestoven door insecten. Groeit in half schaduw of volle zon. De wortel wordt geoogst in de herfst of het voorjaar, dan gedroogd voor later gebruikt of er wordt een etherische olie van geproduceerd en parfum. Vers ruikt de parfum naar viooltjes, op leeftijd naar geit.
De wortel wordt gebruikt als kruiderij. De geur lijkt op viool, orris en vetiver.
De plant is nauw verwant aan de Alant, waarvan uit de wortels ook een etherische olie wordt gewonnen. Van oudsher wordt de wortel gebruikt bij spijsverteringsklachten en ademhalingsproblemen. De gedroogde wortels worden gemacereerd in warm water. Uit dit maceraat wordt door distillatie en met behulp van een oplosmiddel een etherische olie gewonnen. Er wordt ook in kleine hoeveelheden een concrète en een absolue geproduceerd. Wordt gebruikt in de Ayurvedische geneeskunst en Chinese medicijnen. Behoort in China tot de 50 fundamentele medicinale kruiden en ook gebruikt in de Tibetaanse geneeskunst, tegen o.a. astma, infectieziekten, maagzweren en maagproblemen.
De wortel is sterk van smaak met een eigenaardige geur. Hij is tonisch, antiseptisch, stimulerend en een afrodisiacum, maagversterkend en bloedstelpend en extracten zijn werkzaam op de ingewanden en milt. Goed tegen buikpijn en dysenterie. De etherische olie is antiseptisch, desinfecterend, krampwerend, een cardiale stimulant, diuretisch, tegen flatulentie, een expectorant, goed bij ademhalingsproblemen, bronchitis, astma en hoesten. De olie is licht bloeddruk verhogend.
De etherische olie is bruinachtig en stroperig. De verse olie ruikt naar viooltjes, maar op leeftijd wordt de geur minder plezierig, een doordringende muffe geur. Hij wordt o.a. gebruikt als geurstof in de cosmetische industrie en als smaakstof in chocolade producten en frisdranken, verder in wierook, parfum en als haarverf middel. Schijnt grijs haar donkerder te maken.
Werkzame bestanddelen:
voornamelijk sesquiterpeenlactonen, waaronder dihydrocostus lactoon en costunolide (samen tot 50%) en andere sesquiterpenen zoals: costoleen, caryophylleen en selineen, evenals costine- en oliezuur.
Verder in de plant voorkomend: Alkaloïden – a-humuleen – a-fellandreen – a-costeen – a-amyrin stearaat – a-ionon – aplotaxeen – b-sitosterol – b-selineen – b-costeen – b-ionoon – b-elemeen – b-amyrin stearaat – betulin – camfeen – caryophylleen – caryophylleenoxide – cedreen – cedrol – cis-dihydroionoon – costol – costunolide – costus lactoon – friedelin – iniline – isozaluzanine – kushtine – lactonen – linalool – lupeol – myrceen – naphtaline – p-cymeen – phellandreen – saussurine – stigmasterol – tannine – taraxasterol – en een aantal zuren, en andere.
Bron Liber Herbarum II.
Ter vergelijking: bestanddelen van Raintree Nutrition: Tropical plant database:Saussurea costus
Heptadecatetraene – 12-methoxy-dihydrocostunolide – 22-dihydrostigmasterol – 3-isoprylpentanoic acid – 3-methylbutyric acid – 4-ethyloctanoic acid – 7-octenoic acid – acetic acid – alkaloiden – a-humuleen – a-phellandreen – a-costeen – a-amorphenic acid – alpha-amyrin-stearaat – a-ionon – aplotaxeen beta-sitosterol – b-selinine – b-costeen – b-ionon – b-elemeen – b-amyrin-stearaat – betuline – campheen – caryophylleen – caryophylleenoxide – cedreen – cedrol – cis-dihydroionon – costic acid – costol – costunolide – costus acid – costus lacton – dehydrocostu lacton – dihydro-dehydrocostus lacton – dihydroaplotaxene – dihydrocostunolide – dihydrocostus lactron – eo – friedelin – guaia-3,911-triene-12-acid – heptqano-ic-acid – hexanoic acid – inukline – isozalluzanin – kushtin 0- lactonen – linalol – lupeol – myrceen – naphtaline – octanoic-acid – oleic-acid – p-cymeen – palmitic acid – pentadec-1-ene – phellandreen – reinoiden – saussurine – stimasterol – tanninen – taraxasterol.
Inwendig: versterkend, stimulerend.
Geestelijk: geeft vertrouwen in de eigen kracht en helpt problemen te overwinnen.
indicatie:
alhoewel geclassificeerd als niet toxisch en niet irriterend kan het ernstige overgevoeligheid van de huid veroorzaken. Costus is narcotisch als het wordt gerookt. Inwendig gebruik wordt afgeraden. Huidirritant, sensibiliserend en allergisch.
Combinatie:
Costus kan in combinatie met andere etherische oliën ook als parfum worden gebruikt.(zonder costunolide). Viooltje, jasmijn, narcis, vetiver, sandelhout, kalmoes, Opopanax, eikenmos, patchouli, ylang ylang, oriëntaalse en bloemengeuren.
Toepassingen:
verdampen en als wierook
bij hoesten
bij krampen
bij astma, bronchitis: 15-20 dr. costus mengen met 50 ml basisolie, hiermee borst en rug meerdere malen inwrijven.
Bronnen
Plants for a future database report: Saussurea costus
Capitulare des villis Saussurea costus L
Sorting Costus names: Multilingual Multiscript Plant Name Database.
Journal of ethnopharmacology vol. 110, issue 3, 4 april 2007, p.379-390.: Saussurea costus: botanical, chemical and pharmacological review of an ayurvedic medicinal plant.
USDA Grin taxonomy for plants: Saussurea costus (Falc.) Lipsch.
Duke. J. A. et al. 2002 CRC Handbook of medicinal herbs.
Liber Herbarum II Erik GFotfredsen Saussurea lappa C.B. Clarke.
Rain tree nutrition: Tropical Plant Dataqbase Costus: Saussurea lappa.
Holistic Online.com Herb information: Costus
Wikipedia eng., de.
Lexikon der ätherischen Őle. Costuswurzelöl. www.omnikron-online.de