Insomnia

Fytoschema: Insomnia - Slapeloosheid

Fytoschema Opleiding Herborist Dodonaeus

Oorzaken

  • Mentale spanningen (vergaderen, drukte, TV)

  • Voeding tekorten: vit.B, magnesium

  • Voeding te veel: stimulantia (koffie, cola….)

  • Ontregeling vegetatieve zenuwstelsel

  • Echt niet slapen of alleen maar een gevoel

  • Weinig slaap nodig (ouderen)

Fysiologie van de slaap

Serotonine (tryptofaan, 5-hydroxytryptofaan 5-HTP), melatonine: rustgevende neurotransmitters, slaapregelaars, invloed op dag- en nachtritme.

Algemene maatregelen

  • Leefwijze veranderen: ontspannen, meditatie, beweging

  • Voeding aanpassen

Fyto

Basisplant: Valeriana officinalis

+ Humulus lupulus: hopbellen in hoofdkussen

+ Lavandula  angustifolia: etherische olie uitwendig massage zonnevlecht

+ Melissa: bij verdriet

+ Piper  (Kava): angsten (in de nacht wakker worden)

+ Hypericum: bij depressie, ontregeling vegetatieve zenuwstelsel

+ adaptogenen: Panax, Rhodiola, Withania…

Kruiden alfabetisch

  • Ballota nigra

  • Cannabis sativa

  • Corydalis cava

  • Citrus aurantium etherische olie

  • Escholtzia californica: ook pijnstillend, vooral inslaapproblemen

  • Humulus lupulus: extract + Valeriaan of onder hoofdkussen (vluchtig methylbutenol)

  • Hypericum: zenuwversterkend, kuur overdag + Valeriaan s ‘avonds

  • Lavandula angustifolia: als etherische olie, verstuiven of inwrijven zonnevlecht, geurwerking

  • Matricaria recutita: thee als aanvulling, beter voor vrouwen?

  • Melissa officinalis: thee bij  emoties (verdriet), somatische symptomen: darmkramp, hartritme

  • Passiflora incarnata: harmine gaat mogelijk afbraak serotonine tegen + 5 -HTP / inslapen

  • Piper methysticum: bij angsten, s ‘nachts wakker worden

  • Rhodiola rosea: adaptogeen, om evenwicht zenuw- en hormonaal  stelsel te verbeteren

  • Tilia tomentosa (gemmo): basismiddel in de gemmotherapie

  • Valeriana: basismiddel

Voedingssuplementen

  • Vitamine B6, niacine

  • Magnesium (250 mg)

  • 5-HTP (+ fruit of fruitsap) verbetert REM slaap (5-hydroxytrytofaan) of aminozuur tryptofaan (nodig voor de aanmaak van serotonine): inslaapproblemen

  • melatonine (3 mg) vooral bij ouderen

Voeding

  • minder cafeïne: koffie, cola, chocolademelk?

  • Minder koolhydraten met hoge G.I. om hypoglycemie tegen te gaan

  • Meer rustgevend voedsel met magnesium (banaan), vit.B (granen: haver, gerst), tryptofaan (melk?)

  • Meer zenuwversterkend voedsel: lecithine en omega-3-vetzuren (soja, zaden, noten)

  • Keukenkruiden: Basilicum, Majoraan, Anijs (melk)

  • Wat doet suiker (honing) en melk?

  • Bier (hop, voor slapeloosheid in de overgang)

  • R./ Melissa + Kamille + Linde + Lavendel (appelsienschil of anijs) koffievervanger

Theemengsels

  • R./ Menyanthes fol. + Mentha fol. + Valeriana rad.

  • R./ Valeriana rad. 50 + Melissa fol. 25 + Mentha fol. 25

  • R./ Melissa fol. + Matricaria fl. + Crataegus fl.: somatische symptomen vooral hartkloppingen

  • R./ Melissa fol. + Maricaria fl. + Foeniculum fr.: somatische symptomen vooral darmkramp

  • R./ Escholtzia MT in Melissethee: slapeloosheid kinderen, verdrietig en angstig

  • R./ 3-wortelthee of tinctuur: Gentiana + Valeriana + Rhodiola. Eventueel ritmisch: s'morgens Rhodiola, s'middags Gentiana, s'avonds Valeriana

  • R/ Etherische olie Lavandula + Lippia + Citrus aurantium: uitwendig op zonnevlecht

  • R./ Fenegriekzaadpoeder 2 X daags 1 theelepel in honing: zenuwversterkend

Beweging

  • Wandelen of trimmen met 60% van max. hartslag

Gewoonlijk worden er drie vormen van insomnia (slapeloosheid) onderscheiden: moeilijk in slaap komen, gemakkelijk inslapen, maar in de loop van de nacht wakker worden of in de ochtend vroeg ontwaken en daarna niet meer kunnen inslapen. Vanzelfsprekend zijn er tussen deze drie vormen allerlei combinaties mogelijk. Bovendien kan ook de slaapkwaliteit in het geding zijn.

Daaronder vallen subjectieve bevindingen als o.a. wel of niet uitgeslapen, uitgerust, fris en/of actief. Ongeacht de vorm waarin het slaapprobleem zich manifesteert leidt het vrijwel altijd tot een onhoudbare situatie. Iedere nacht zonder slaap brengt het lichaam, omdat het zich zowel geestelijk als lichamelijk niet kan herstellen, verder in een negatieve spiraal.

Fytotherapie: Eschscholtzia californica en Corydalis cava

Binnen de fytotherapie is het moeilijk planten te vinden die voldoende tot in het narcotische gebied werkzaam zijn. De meeste kruiden die op dit terrein benut worden leiden als (milde) sedativa en/of spasmolytica de slaap hooguit enigszins in. Voorbeelden daarvan zijn o.a. Passiflora, Valeriaan, Humulus lupulus, Avena sativa en Melisse. Toch bestaan er ook binnen de plantengeneeskunde krachtig werkzame middelen, die een goed alternatief bieden voor de synthetische hypnotica.

Van de Eschscholtzia californica, waarvan de Nederlandse naam heel toepasselijk "het slaapmutsje" is, en de Corydalis cava (holwortel) zijn naast de bovengenoemde rustgevende en krampstillende effecten, tevens hypnotische en narcotische eigenschappen beschreven. Beide planten vormen een typisch voorbeeld van plantaardige sedativa en hypnotica die, hoewel op grond van de structuren van de inhoudstoffen hypnotische en narcotische werkingen te verwachten zijn, als een veilig preparaat kunnen worden beschouwd bij de gebruikelijke doseringen

GABA

GABA is de belangrijkste en meest verspreid voorkomende inhiberende neurotransmitter in de hersenen. GABA geeft ontspanning, minder pijn en helpt om beter te slapen. Het innemen van GABA om deze effecten te bereiken is niet altijd zinvol omdat GABA moeilijk de bloedhersenbarrière passeert.

De ‘protopine-alkaloïden’ in de Eschscholtzia californica verhogen de binding van gamma-aminobutyriczuur (GABA) aan de GABA-receptoren vrijwel net zo sterk als diazepam. Bovendien neemt in-vitro de binding van GABA aan de synaptische membranen door de protopines toe (toename door diazepam 39% en door de Eschscholtzia-alkaloïden 24-31%).

De ‘bulbocapnine’ in de Corydalis cava laat effecten zien die variëren van het teweeg brengen van slaap en narcotische activiteit tot aan het afnemen van catalepsie en krampen. Naast de directe effecten worden ook de prikkelbaarheid van reflexen, de peristaltische beweging van de darmen en de bloeddruk verlaagt en worden er vaatverwijdende effecten waargenomen.

Deze effecten worden bereikt door de invloed van bulbocapnine op het dopaminerge neurotransmittor-systeem. De activiteit is vooral gericht op dopamine-receptoren, maar door de interactie met het dopaminerge systeem is er tevens een invloed op andere neurotransmittor-systemen, zoals het serotonerge en cholinerge systeem.

Melkpeptide als slaapmutsje?

Velen zullen gezien hebben dat baby’s na een voeding van warme melk in het algemeen heerlijk ontspannen zijn. Welke specifieke substantie in de melk is daarvoor verantwoordelijk? Onderzoekers vonden dat een van de peptiden die ontstaan bij de enzymatische afbraak van het melkeiwit caseïne, interfereert met de GABA (gamma-aminoboterzuur) receptor. Het bleek dat het peptide dat hiervoor verantwoordelijk is bestaat uit tien aminozuren. In onderzoek bij mensen bleken de effecten van dit peptide vergelijkbaar te zijn met die van diazepam (benzodiazepines).

Benzodiazepines worden voorgeschreven om onder andere angst, paniek aanvallen, slapeloosheid en spierspasmen te behandelen. Deze farmaca zouden dergelijke effecten hebben door onder andere de inhiberende werking van GABA te versterken. Benzodiazepines maken de GABAa receptor door competitie voor binding aan een receptor ligand vrij van GABA-moduline waardoor GABA kan binden.

Een vergelijkbaar mechanisme op de GABAa receptor wordt verondersteld voor een ‘gehyrolydeerd caseïne concentraat’. De driedimensionale structuur van de decapeptide werd bepaald en bleek een 310 helix structuur te zijn, beginnend en eindigend met een zogenaamde alphadraai. Kort samengevat betekent dit dat de hydrofobe zijketens liggen aan een kant van het molecuul, terwijl de hydrofiele zijketens aan de andere kant gelokaliseerd zijn. Dit geeft het peptide een amfifatisch (de ene kant polair en de andere kant apolair) karakter waardoor het verschillende barrières, zoals de bloedhersenbarrière kan passeren.

Een gebrek aan tolerantie voor benzodiazepines kan leiden tot sedatie, geheugen- en concentratieproblemen ,coördinatiestoornissen, spierzwakte en verwarringstoestanden. Bij langdurig gebruik van benzodiazepines zal er een fysieke afhankelijkheid ontstaan die ‘rebound-effecten’ geeft bij onthouding. Dit kan leiden tot slapeloosheid, angst, prikkelbaarheid, palpitaties, tremor, duizeligheid en zweten.

Verder kan het gebruik van benzodiazepines leiden tot geheugenverlies. Er zijn geen indicaties gevonden voor het ontstaan van tolerantie, afhankelijkheid of geheugenverlies bij het gebruik van de gehyrolydeerd caseïne concentraat. Capsules met 150 mg caseïne hydrolysaat die 3,6 mg van het decapeptide bevatten zijn in te zetten tegen slapeloosheid.

Grootmoeders recept voor een beker warme melk met honing voor het slapen is nog zo gek niet. Bent u echter allergisch of intolerant voor dan gaat deze grootmoeders-truc niet op.

Gemmotherapie

Het woord gemmotherapie is afgeleid van het Franse gemmae of bourgeons wat knoppen betekent. Zowel het uitgangsmateriaal als het bereidingsproces komen niet overeen met de wijze waarop bijvoorbeeld fytotherapeutische preparaten worden vervaardigd. Er worden uitsluitend delen van planten gebruikt die zich in een actieve en snel delende groeifase bevinden, zoals jonge knoppen, maar ook haarwortels, jonge loten of kiemen zijn heel geschikt.

Deze snel delende plantendelen bevinden zich in een stadium van actieve groei en celdeling. Om dit groeiproces te kunnen voltooien, hebben zij in deze fase bijzondere groeistoffen (waardevolle bestanddelen zoals voedende groeifactoren zoals gibberellines en auxines, aminozuren, oligo-elementen, enzymen) nodig.

In de volgroeide plant zijn deze unieke groeistoffen niet meer terug te vinden. Ze zijn door de plant gebruikt om het groeiproces te kunnen voltooien. Een gemmo die interessant is om in te zetten bij slapeloosheid is de Tilia Tomentosa (zilverlinde).

Als we zoveel mogelijk een natuurlijk leven leiden, met regelmaat in onze dag activiteiten, voldoende beweging overdag, voldoende buitenactiviteiten, vitale en biologische voeding, voldoende vochttoevoer, evenwichtig met stress omgaan, en ons voorbereiden op de nacht door tot rust te komen (o.a. met meditatie), hebben we de beste voorwaarden geschapen om onze slaap ook werkelijk tot een gezonde slaap te maken.

Voedingstips om beter te slapen:

  • Neem geen koffie, zwarte thee, cola, chocola en alcohol.

  • Neem liever kruidenthee of fytotherapeutische middelen (Melissa, Echte kamille). In het bijzonder één uur voor het slapen.

  • Experimenteer met goed uitgekiende kleine licht verteerbare maaltijden voor het slapen om hypoglycemie (lage bloedsuiker) in de nacht en vroege ochtend te voorkomen.

  • Denk daar bij aan; rogge of speltknäckebröd met geitensmeerkaas, of vegetarische spreads (zonder scherpe specerijen en zonder gember). Neem geen vleeswaren, ei, koekaas als beleg, omdat dit soort eiwitten u wakker houden. Havermoutpap gemaakt van melk of sojamelk of havermelk met een theelepeltje goede kwaliteit honing en/of een paar plakjes banaan erin.

  • Ga op zoek naar eventuele voedsel-intoleranties. Let op voedingsmiddelen die er voor zorgen dat uw neusslijmvliezen opzwellen, waardoor u niet goed kunt ademhalen ’s nachts en daardoor te weinig zuurstof krijgt.

  • De grootste boosdoeners zijn: melk(producten), ei, maïs, chocola, vis, maar helaas ook noten, zaden en tarwe. Onrust in het hoofd en resteless legs zijn aanwijzingen hiervoor. Denk ook aan reacties op biogene aminen.

  • Zoek uit welke mineralen (vooral magnesium), vitaminen (vooral B 3, B 6, B 12), aminozuren en vetzuren (te weinig omega 3) u tekort komt waardoor o.a. de aanmaak van uw neurotransmitters, maar ook de bloedsuikerspiegel ontregeld worden.

  • Probeert u eens ’s middags warm te eten in plaats van ’s avonds.

  • Vegetariërs met slaapproblemen moeten onderzoeken of hun aminozuren voldoende dagelijks worden aangevuld.

  • Neem geen voedingsmiddelen die vetrijk (gebakken, gewokt, gefrituurd) zijn, rijk aan specerijen zijn. Pas ook op met knoflook, neem geen MSG (smaakmaker; monosodiumglutamaat), voeding met E nummers of kunstmatige zoetstoffen (zeker geen aspartaam).

  • Als u niet kunt slapen door onrustige darmen (met o.a. veel gasvorming) neem dan geen uien, peulvruchten, koolsoorten. Probeer ’s middags warm te eten en bij het diner lichte kost te eten.

Wetenschappelijk Onderzoek


Indian J Pharmacol. 2013 Jan-Feb;45(1):34-9. doi: 10.4103/0253-7613.106432. Efficacy and safety of a polyherbal sedative-hypnotic formulation NSF-3 in primary insomnia in comparison to zolpidem: a randomized controlled trial. Maroo N1, Hazra A, Das T.

To assess the efficacy and safety of NSF-3, a polyherbal sedative-hypnotic (containing standardized extracts of Valeriana officinalis, Passiflora incarnate and Humulus lupulus), in comparison to zolpidem in primary insomnia.

MATERIALS AND METHODS:

The present study was designed as a parallel group, double- blind, randomized, controlled trial and registered with Clinical Trials Registry-India (CTRI/2011/12/002197). Patients diagnosed with primary insomnia with a perceived total sleep time of <6 hours per night and insomnia severity index >7 were included. They were treated with either NSF-3 (one tablet) or zolpidem (one 10 mg tablet) at bedtime for two weeks. Total sleep time, sleep latency and number of awakenings per night were assessed using a sleep diary. Quality of life and daytime sleepiness were evaluated by insomnia severity index and Epworth sleepiness score respectively. Vital signs, routine blood counts, liver and renal function tests, and treatment emergent adverse events were recorded for safety assessment.

RESULTS:

A total of 91 subjects were recruited, of which 39 in each group completed the study. There was significant improvement in total sleep time, sleep latency, number of nightly awakenings and insomnia severity index scores in both groups. However, no statistically significant difference was observed between the groups. Epworth sleepiness scores did not change significantly over the study period. Although 12 treatment emergent adverse events were reported with NSF-3 and 16 with zolpidem (commonest was drowsiness in both), most were mild and no serious adverse events were encountered.

CONCLUSIONS:

NSF-3 is a safe and effective short-term alternative to zolpidem for primary insomnia. It remains to be explored whether the benefits are sustained and whether there is dependence liability with this formulation upon long term use.


J Psychopharmacol. 2005 Jul;19(4):414-21.Medicinal plants for insomnia: a review of their pharmacology, efficacy and tolerability.

A number of medicinal plants are traditionally endowed with anxiolytic or sedative properties and, in the context of this revue, both indications are considered since the former may induce a mood conducive to the latter. For any sleep-inducing drug to be effective, a tranquil ambience needs to be established a priori. Thus, physical ailments (i.e. pain), factors interfering with sleep (i.e. noise), psychological conditions causing stress, psychiatric illnesses (i.e. depression) and other drugs that interfere with sleep (i.e. caffeine) need to be controlled, if possible. Kava-kava is a well-established hypnotic drug, with a rapid onset of effect, adequate duration of action and minimal morning after-effects. However, reports of serious hepatotoxicity with this preparation have led to it being banned in most countries worldwide.

On the other hand, side-effects with valerian would appear to be bland indeed. However, it's slow onset of effect (2-3 weeks) renders it unsuitable for short-term use (i.e. 'jet-lag'), but it does have profound beneficial effects on sleep architecture (augments deep sleep) that may make it particularly suitable for long-term use and for the elderly. In a personal trial (not double-blind) in stress-induced insomnia, both kava and valerian improved sleep and the ill-effects of stress, and the combination of the two was even more effective for the control of insomnia.

Aromatherapy (lavender, chamomile, Ylang-Ylang) would appear to improve sleep, but how practical a form of treatment this may be remains to be determined. The only other plant drug that may have some effect on sleep is melissa, but reports are too scanty to form any opinion about this. Based on animal experiments, passion flower (passiflora) may have a sedative action, but the sedative action of hops has not been investigated in any detail. In conclusion, there is a need for longer-term controlled studies with some of these compounds (particularly valerian). Aromatherapy constitutes a tantalising possibility. In the interpretation of this review, it should be borne in mind that the evidence on which it is based is often incomplete or missing, but that is all that is available. Consequently some conjecture on the part of the author is inevitable and should be appreciated as such.


Prescrire Int. 2005 Jun;14(77):104-7.Management of insomnia: a place for traditional herbal remedies. [No authors listed]

(1) Insomnia should be treated first with non drug measures; this has traditionally involved the use of herbal remedies. (2) About 20 plants are approved in France in the production of medications 'traditionally used' for minor sleep disturbances. Virtually nothing is known of their efficacy or potential dangers. (3) Most of these plants are suspected of toxicity and should therefore be avoided, especially in view of their unproven efficacy. (4) Littleleaf linden, vervain, melissa and orange flower have no demonstrated efficacy but are safe and can therefore be used. Similarly, there are no scientific grounds for rejecting preparations based on hawthorn or passiflora. (5) Available data suggest that valerian extracts have a modest impact on subjective sleep quality; they are nevertheless more effective than a placebo. Valerian products that do not contain valepotriates have no apparent adverse effects. It is best to avoid high-titre alcoholic extracts and powdered valerian root, and to select aqueous extracts and low-titre hydro-alcoholic preparations.


Herbal medicine for depression, anxiety and insomnia: a review of psychopharmacology and clinical evidence. Eur Neuropsychopharmacol ARTICLE in EUROPEAN NEUROPSYCHOPHARMACOLOGY: THE JOURNAL OF THE EUROPEAN COLLEGE OF NEUROPSYCHOPHARMACOLOGY · MAY 2011. Uittreksel.... Herbal hypnotics and insomnia

Insomnia is a common affliction in Western societies, with the prevalence of general sleep disturbance experienced by people over a year is estimated at approximately 85%, while the estimate of diagnosed primary insomnia is estimated at around 10% (Roth and Roehrs, 2003). The pathophysiology behind sleep disorders appears to involve “hyperarousal” of the neuroendocrine system caused by abnormalities in circadian rhythm (involving CLOCK genes, melatonin secretion, and adenosine receptors), GABA pathways, endocrine factors (high cortisol), and excitatory pathways involving glutamate and aspartate (Roth et al., 2007; Sateia and Nowell, 2004).

Herbal hypnotics and sedatives such as Valeriana spp. and H. lupulus are believed to work via modulation of adenosine receptors (for example antagonising the adenosine blocking effects of caffeine), melatonergic effects, or via GABAergic activity (Sarris, 2007; Sarris and Byrne, 2011; Spinella, 2001). Anxiolysis that occurs from GABA modulation may also have follow-on soporific effects (potentially in stress-induced insomnia)

(Sarris et al., 2009a). This may occur due to shared common pathways via a general down-regulation of neurological stimulatory activity. Due to this, plant medicines such as Zizyphus jujuba (sour date) and Valeriana officinalis, while commonly used in phytotherapy for insomnia, can be both potentially also used to treat anxiety. This is reflected in the continuum that exists with sedating agents. As Spinella (2001) outlines, at one end of the sedation spectrum, substances that act as mild sedatives will cause relaxation and anxiolysis, while as the strength of the down-regulation of biological arousal increases, somnolence occurs, followed by marked sedation, coma and then death. While this continuum may be relevant to plants such as P. somniferum, it is not representative of many herbal anxiolytic/hypnotics, which while exerting a dose-dependent response, do not cause pronounced sedation. While only four hypnotic herbal medicines are detailed in Table 3, several other herbal medicines which are potentially beneficial for insomnia also exist, and are detailed in Table 2. These include Passiflora incanata (passionflower), Eschscholzia californica (California poppy), P. methysticum, and Scutellaria lateriflora (scullcap)