Plantaardige diuretica
Plantaardige diuretica hebben meestal een breder indicatiegebied dan hun synthetische broertjes.
Zo worden chemische diuretica vooral gebruikt bij oedemen, arteriële hypertensie en nierinsufficiëntie.
Planten voor nieren en urinewegen worden natuurlijk gebruikt:
- om een overvloedige diurese te verzekeren, vooral bij blaasontsteking en waarvoor de theevorm dan bijzonder geschikt is;
- bij voorjaarskuren of bloedzuiverende behandelingen, wat ook bij reumatische aandoeningen nuttig kan zijn;
- bij de behandeling en het voorkomen van nierstenen.
De belangrijkste inhoudsstoffen van diuretisch werkende planten zijn:
- een aantal flavonoïden;
- de saponinen;
- hartglycosiden (zoals in Digitalis) die omwille van hun giftige werking niet gebruikt worden in de natuurgeneeskunde;
- methylxanthines, bij iedereeen bekend onder de naam coffeïne in koffie, maté en guarana, maar ook theofylline in Chinese thee. Deze planten verhogen de diurese door een verbeterde nierdoorbloeding en via een directe werking op de niertubuli met verhoogde natrium- en kaliumwerking.
- ook sommige etherische oliën (zoals deze in jeneverbes) die, vooral door hun prikkelende werking op de nieren, de diurese verhogen. Deze e.o. moeten wel met voorzichtigheid gebruikt worden.
Officiële erkenning van diuretische planten
Overal in Europa probeert men normen op te stellen om tot erkenning en registratie van fytotherapeutica te komen.
Duitsland met zijn Komission E heeft daarin het voortouw genomen, Europees is vooral ESCOP actief en ook in België is er sinds 1989 een geneesmiddelencommissie voor fytofarmaca bezig om een vereenvoudigde registratie van plantaardige geneesmiddelen mogelijk te maken.
Deze werkgroep heeft ook een inventarisatie gemaakt van de planten voor nieren en urinewegen (Tabel 2).
Tabel 2 : Lijst III
** Agropyron repens /Kweekgras (wortel)
*** Betula pendula / Berk (bladeren)
Camelia sinensis Chinese thee (bladeren)
** Cynara scolymus / Artisjok (bladeren)
*** Equisetum arvense /Heermoes (kruid)
Ilex paraguarensis Mate (bladeren)
**** Orthosiphon stamineus / Orthosiphon (bladeren)/ Koemis koetjing
*** Ribes nigrum / Zwarte bes (bladeren)
*** Sambucus nigra / Vlier (bloemen)
*** Solidago virgaurea / Echte guldenroede (bloeiende toppen)
Zea mais / Mais (stempels)
(omzendbrief 28/06/90)
Als indicatie moet vermeld worden: "Traditioneel gebruikt om de uitscheiding van water door de nieren te bevorderen, hoewel hun werkzaamheid volgens de huidige evaluatiecriteria voor geneesmiddelen niet werd bewezen."
Afhankelijk van veel of weinig wetenschappelijk onderzoek dat er gedaan is, kan een bepaalde plant nog 1, 2, 3 of 4 sterren krijgen.
Voor een herborist is deze lijst verre van volledig, maar als begin van erkenning ben ik hier toch echt wel tevreden mee.
Dandelion is traditionally considered as an alternative for conditions such as eczema and cancer. In experimental research on mice, high amounts of an aqueous extract of dandelion leaf (2 gm per kg body wt.) have been shown to have diuretic activity comparable to furosemide. Since dandelion is also a rich source of potassium, some researchers think that it is capable of replacing potassium lost through dieresis. Racz-KE et al. The action of Taraxacum officinale extracts on the body weight and diuresis of laboratory animals. Planta Medica 1974; 26:212-217.
Lepidium sativum known as garden cress belongs to the family Brassicaceae. The seeds and leaves of the plant contain volatile oils. Garden cress seeds are bitter, thermogenic, depurative, rubefacient, galactogogue, tonic, aphrodisiac, ophthalmic, antiscorbutic, antihistaminic and diuretic. They are useful in the treatment of asthma, coughs with expectoration, poultices for sprains, leprosy, skin disease, dysentery, diarrhoea, splenomegaly, dyspepsia, lumbago, leucorrhoea, scurvy and seminal weakness. Seeds have been shown to reduce the symptoms of asthma and improve lung function in asthmatics. The main chemical constituents of L.sativum are flavonoids, coumarins, glycosides, glucosinolate, glucotropaeolin, triterpenes, sterols and alkaloids [8]. Urine volume was significantly increased by aqueous and methanolic extracts of the drug L. sativum. The aqueous and methanolic extracts of the plant increases the sodium excretion whereas the excretion of potassium is increased by aqueous extract only. The diuretic effect of the extracts was equivalent to that of the hydrochlorothiazide which is used as reference drug and methanol had the supplementary benefit of a potassium conserving effect. Patel U et al. Evaluation of diuretic activity of aqueous and methanol extracts of Lepidium sativum Garden Cress (Cruciferae) in Rats. Tropical Journal of Pharmaceutical Research 2009; 8:215-219.
Mechanisms underlying the diuretic effects of Tropaeolum majus L. extracts and its main component isoquercitrin
Arquimedes Gasparotto Junior 1, Thiago Bruno Lima Prando, Thiago Dos Santos Vilhena Leme, Francielly Mourão Gasparotto, Emerson Luiz Botelho Lourenço, Yanna Dantas Rattmann, José Eduardo Da Silva-Santos, Cândida Aparecida Leite Kassuya, Maria Consuelo Andrade Marques
Ethnopharmacological relevance: Previous studies have shown that the extracts obtained from Tropaeolum majus L., and its main compound isoquercitrin (ISQ), exhibit pronounced diuretic effects, supporting the ethnopharmacological use of this plant. The aim of this study was to evaluate the efficacy and mechanisms underlying the diuretic action of an ethanolic extract of Tropaeolum majus (HETM), its purified fraction (TMLR), and its main compound ISQ, in spontaneously hypertensive rats (SHR).
Materials and methods: The diuretic effects of HETM (300mg/kg; p.o.), TMLR (100mg/kg; p.o.), and ISQ (10mg/kg; p.o.), were compared with classical diuretics in 7days repeated-dose treatment. The urinary volume, sodium, potassium, chloride, bicarbonate, conductivity, pH and density were estimated in the sample collected for 15h. The plasmatic concentration of sodium, potassium, urea, creatinine, aldosterone, vasopressin, nitrite and angiotensin converting enzyme (ACE) activity were measured in samples collected at the end of the experiment (seventh day). Using pharmacological antagonists or inhibitors, we determine the involvement of bradykinin, prostaglandin and nitric oxide (NO) in ISQ-induced diuresis. In addition, reactive oxygen species (ROS) and the activity of erythrocytary carbonic anhydrase and renal Na(+)/K(+)/ATPase were evaluated in vitro.
Results: HETM, TMLR and ISQ increased diuresis similarly to spironolactone and also presented K(+)-sparing effects. All groups presented both plasmatic aldosterone levels and ACE activity reduced. Previous treatment with HOE-140 (a B2-bradykinin receptor antagonist), or indomethacin (a cyclooxygenase inhibitor), or L-NAME (a NO synthase inhibitor), fully avoided the diuretic effect of ISQ. In addition, the 7days treatment with ISQ resulted in increased plasmatic levels of nitrite and reducing ROS production. Moreover, the renal Na(+)/K(+)/ATPase activity was significantly decreased by ISQ.
Conclusion: Our results suggest that the mechanisms through ISQ and extracts of Tropaeolum majus increase diuresis in SHR rats are mainly related to ACE inhibition, increased bioavailability of bradykinin, PGI2, and nitric oxide, besides an inhibitory effect on Na(+)/K(+)-ATPase.
Coffee, black tea and chocolate contain compounds that are potent diuretics in humans. Simple water extracts of coffee and black tea contain quantities of caffeine great enough to cause water imbalance in humans. For example, if a human ingests ;2 liter/day of fluid with 900 mls of this amount as coffee (; equal to (2) 16 oz cups), severe negative water balance will result (Neuhaser-Berthold et al., 1997).
Equisetum arvense. Volgens Braziliaanse onderzoekers is heermoeshet een uitstekende vochtafdrijver. Equisetum arvense werkt zelfs iets beter dan het diureticum hydrochlorothiazide.
Equisetum arvense bevat relatief veel silicium, en dat zou volgens fabrikanten van supplementen goed moeten zijn voor haargroei. Daarnaast zitten er in de plant fenolen, zoals caffeic acid en flavonoidverbindingen, maar ook stoffen als equisetumosides en equisetumpyrones. Die veroorzaken waarschijnlijk de geneeskrachtige effecten van Equisetum arvense die in de handboeken staan. De plant behoort wereldwijd tot de meest gebruikte geneeskrachtige herbals.
De Brazilianen wilden weten hoe het zat met de diuretische werking van Equisetum arvense. Handboeken vermelden die werking, maar wetenschappelijk studies die dat bevestigen - of tegenspreken - waren er nog niet.
De diuretische werking van Equisetum arvense is waarschijnlijk ook de reden waarom extracten van de plant geregeld opduiken in afslankthee of afslanksupplementen: die producten verhogen de hoeveelheid vocht die gebruikers via de urine verliezen, en verlagen zo het lichaamsgewicht.
Gebruikers denken dat ze vet kwijtraken, maar in ieder geval een flink deel van het verloren lichaamsgewicht bestaat uit vocht. Zodra de gebruikers stoppen met het supplement keren de verloren kilo's weer terug.
De onderzoekers experimenteerden met 36 gezonde proefpersonen van 20-55 jaar. Ze slikten drie keer gedurende 4 dagen een placebo, 25 mg hydrochlorothiazide [structuurformule hieronder] per dag of 900 mg Equisetum arvense-extract per dag.
Toen de proefpersonen het extract gebruikten verdeelden ze hun dagelijkse dosis over 3 innames van 300 mg. De onderzoekers gebruikten een product van het Braziliaanse Artesanal Pharmacy. Het extract bestond uit de bovengrondse delen van Equisetum arvense.
De onderzoekers bepaalden hoeveel vocht de proefpersonen binnenkregen, en trokken daar de hoeveelheid vocht van af die de proefpersonen via hun urine verloren. Zo maakten de onderzoekers een schatting van de vochtbalans [Fluid balance] van de proefpersonen. Die onderzoekers bepaalden de vochtbalans vlak voordat de toediening begon, en op de vierde en laatste dag daarvan.
Supplementen met extracten van het plantje Equisetum arvense - Horsetail in het Engels, Paardenstaart of Heermoes in het Nederlands - liggen in elke drogist of natuurvoedingswinkel. Ze zouden haren, huid en nagels sterker moeten maken. Volgens Braziliaanse onderzoekers zijn het ook uitstekende vochtafdrijvers. Equisetum arvense werkt zelfs ietsiepietsie beter dan het diureticum hydrochlorothiazide.
De onderzoekers vonden geen aanwijzingen voor effecten van Equisetum arvense op de balans tussen natrium en kalium. Dat zegt in dit geval helemaal niks, want ze vonden die effecten ook niet toen de proefpersonen hydrochlorothiazide gebruikten. Toch kun je in William Llewellyns onovertroffen Anabolics [amazon.com] lezen dat hydrochlorothiazide wel degelijk de natrium-kalium balans in het lichaam verandert: als je hydrochlorothiazide gebruikt, verlies je kalium.
Het Braziliaanse experiment duurde kennelijk te kort om effecten op de electrolytenhuishouding zichtbaar te maken.
De onderzoekers vonden geen schadelijke effecten van Equisetum arvense op de lever of de nieren.
Bron:
Evid Based Complement Alternat Med. 2014;2014:760683.