Een lactoon is een ester waarin de functionele groep van de ester deel is geworden van een ringstructuur met koolstofatomen, daarom worden ze ook ringesters genoemd.
Lactonen worden gevormd door een enkele molecule (in tegenstelling tot esters, die gevormd worden door 2 moleculen), die tevens een zuur en een alcohol is, een hermafrodiet, mannelijk en vrouwelijk. Ze hebben de formule C3H6O3 van "lactic (melk) acids", een zuur dat veel voorkomt in de natuur, in fruit, appels, melasse, bier, wijn, zure melk, tomatensap, enz.
De naamgeving is ook een beetje ingewikkeld: dat kan zijn: eindigend op -olide, of -lacton, maar ook: op -ine, -ene, -in, -en, of -one.
Zoals ketonen zijn lactonen decongestief en expectorant
Ze worden gevonden in olie die gewonnen wordt door expressie en in sommige absolues, bijvoorbeeld jasmijn. Ze hebben fruitige geuren, meestal niet zo sterk, maar wel met speciale helende kwaliteiten en activiteiten. Het moleculaire gewicht is te hoog voor stoomdestillatie, daarom komen ze weinig voor in etherische oliën, alleen in sporen, (alant, Inula helenium) maar veel in de natuur. De werking is sterk mucolytisch, anti-ontsteking, expectorant en verkoelend op temperatuur. Ze zijn nog sterker expectorant dan de ketonen. Ze zijn niet giftig, maar schijnen extreem huidirriterend te kunnen werken. Contra-indicatie: baby’s, kinderen, zwangere, zogenden, ouderen.
Lactonen komen voor in: kattenkruid 13% - selderie 11% - Bay St. Thomas 3% - conyza canadensis 2% - mirte 2% - (yarrow) 2% - bijvoet 2% en valeriaan 1%.
Soorten
Achilleine: (sesquiterpeenlacton) C15H24. duizendblad. Bitterstof.
Aesculetine:
Werkzaam: antihistaminisch - antioxidant - ontstekingremmend - bloeddrukverlagend - kanker preventief - antipyretisch - giftig - cardiac - aambeien - cosmetica - pijnstillend - choleretisch - diuretisch - tegen zonnebrand.
Komt voor in o.a.: Artemisia vulgaris - Crataegus laevigata - Ocimum basilicum - Olea europaea ssp.
Alantolacton (helenine):
Werkzaam: allergeen - anthelmintisch - antibacterieel – antibiotisch – anti-edemisch – anticarcinogeen - anti-ontsteking – antioxidant - antireumatisch - antiseptisch - anti-ulcer (chronische wonden) - anxiolytisch - cholagoog - choleretisch - diuretisch - expectorant – fotosensibiliserend - fungicide – huidirritant - immuunstimulant – insecticide - irritant – mucolytisch – ontkrampend - paralytisch - pesticide - pijnstillend - tuberculose .
Komt voor in o.a.: Arnica montana – Inula helenium 50% - Conyza canadensis - Cistus ladaniferus - Hibiscus.
Artemisinine: C15 H22 O5.(Sesquiterpeenlacton). Moleculair gewicht 282,33.
De drug wordt geïsoleerd van Artemisia annua sinds 1972 en reeds lang in gebruik als traditioneel Chinees medicijn (qinghaosu) tegen huidziekten en malaria. Er wordt nog steeds onderzoek naar gedaan, ook voor de inzet tegen kanker.
Bergapteen: (furo)
Werkzaam: antihistamine - anti-ontsteking - hypotensie - kanker preventief - carcinogeen - insecticide - anticonvulsant - pesticide - anti-mitotisch (gaat celdeling tegen) - anti tumor.
Komt voor in o.a.: Anethum graveolens - Angelica archangelica - Angelica sinensis - Apium graveolens - Citrus aurantium var. amara - Cityrus aurantiifolia - Citrus limon - Citrus sinensis - Coriandrum sativum - Daucus carota - Dictamnus albus - Foeniculum vulgare - Levisticum officinale - Pastinaca sativa - Petroselinum crispum - Pimpinella anisum - Ruta graveolens. - Tanacetum vulgare.
Bergamottin:
Citrus limon - Citrus aurantiifolia - Citrus x paradisi.
Butanolide:
Lavandula angustifolia
Citropteen:
Citrus aurantium
Costunolide: C15 H20 O2. (Sesquiterpeenlacton)
Witte kristallen met een smeltpunt van 106-107°C. Oplosbaar in aceton en diethylether. Niet oplosbaar in water. Gebruik af en toe in de parfumindustrie. Heeft huidsensibiliserende eigenschappen en allergene werkingen. Kan een parfumallergie veroorzaken.
in costusolie, Laurus nobilis, Inula helenium, Artemisia dracunculus, Saussurea lappa, Artemisia balchanorum en Frullania. In costusolie versterkt dehydrocostuslacton de werking van costunolide.
Werkzaam: allergeen - antimutageen - pesticide - tumorremmend.
Dehydrocostuslacton:
in costus. Kan parfumallergie veroorzaken, zie costunolide. Verder in:Arctium lappa - Laurus nobilis - Saussurea lappa.
Furanogermacreen: Commiphora myrrha
Herniarine:
Werkzaam: tegen allergie - allergeen - antibacterieel - galdrijvend - anticonvulsant - pesticide - tegen staphyloccocen infecties - fungicide.
Komt voor in o.a.: Apium graveolens - Artemisia dracunculus - Carum carvi - Chamaemelum nobile - Matricaria recutita - Lavandula angustifolia - Ruta graveolens - Tagetes lucida.
Iso-alantolacton:
Werkzaam: antibacterieel - ontstekingsremmend - cytotoxisch - anit-amebisch - herbicide - insecticide - anthelmintisch - pesticide - fungicide.
Komt voor in Inula helenium: alant 30%
Limettine:
Citrus aurantiifolia - C. bergamia - C. limette
Nepetalacton: C10H14O2
I, 29% II, 45% III, 1.7% IV, 0.6% V, 0.08% VI, 3.4% VII, 0.06% VIII, 0.03% IX 0.04%. Kattenmunt / Nepeta cataria. Het hoort bij de catergorieën: lacton - terpeen - alkeen - feromoon. Komt verder ook voor in Mentha pulegium.
Voor het eerst geïsoleerd in 1941 uit wild kattenkruid en in 1954 geïdentificeerd. Nepetalacton werkt antiviraal, tegen bacteriën, schimmels en gisten en het is een contactinsecticide tegen insecten, afstotend voor vlooien, muggen, kakkerlakken. Komt voor in kattenkruid als een cis-trans en trans-cis isomerenmengsel. Het ene isomeer ruikt naar citroen en het andere naar pepermunt. Er is ook nog een cis-cis-isomeer.
Relaxerend voor het zenuwstelsel - herbicide - insecticide - pesticide.