Groot hoefblad is een plant die veel gezien wordt langs sloten en vijvers. In het latijn wordt de plant Petasites hybridus genoemd en in het Engels butterbur. Het zomaar eten van delen van de plant is niet zonder risico, omdat de bovengrondse plantendelen giftig kunnen zijn.
Het extract van het groot hoefblad (Petasites hybridus) is bij de behandeling van hooikoorts even effectief als antihistaminica, zoals cetirizine. Dit bleek uit een dubbelblind Zwitsers onderzoek onder 125 patiënten, dat in het bekende Engelse medische tijdschrift BMJ werd gepubliceerd.
De Groot hoefbladgroep kreeg 4 maal per dag pillen met Groot Hoefblad, en waarbij elke pil 8 mg van de actieve stof Petasine bevatte. De andere groep kreeg 10 mg cetirizine per dag. de Groot Hoefbladtabletten werden goed verdragen en hadden geen ongewenste bijwerkingen. Gebruik van cetirizine veroorzaakte soms duizeligheid en vermoeidheid, hoewel dit middel wordt beschouwd als een niet sufmakend antihistaminicum.
De conclusie van de auteur was: 'We believe butterbur should be considered for treating seasonal allergic rhinitis, particularly in cases where the sedative effects of antihistamines need to be avoided'.
Een andere dubbelblind placebo gecontroleerde studie met 186 hooikoorts patienten uit 2005 liet zien dat het effect van dit kruid dosisafhankelijk was en ook in deze studie was geen verschil qua bijwerkingen in de 3 groepen (hoge dosis, lage dosis en placebo).[2]
In een dubbelblinde studie met 330 hooikoortspatienten werd aangetoond dat een antihistaminicum even effectief was als 8 mg petasine, de werkzame stof in groot hoefblad. Beide stoffen waren beter dan placebo.[3]
De stof petasine, het werkzame bestanddeel in Groot Hoefblad, zorgt ervoor dat het slijmvlies in de neus slinkt, doordat het de aanmaak van leukotrienen en het vrijmaken van histamine blokkeert. Histamine en leukotrienen spelen een belangrijke rol in allergische rhinitis (hooikoorts). Een studie liet zien dat er minder van deze stoffen in de neusexcretie was, wanneer de patiënten tabletten met groot hoefblad namen.[4]
Beoordeling
De bijwerkingen waren zeer gering, hooguit af en toe boeren. Op korte termijn zijn de bijwerkingen goed gedocumenteerd en is Petadolex veilig. Op langere termijn is het bewerkingsprofiel niet goed onderzocht.[5] Dit extract wordt gezien als veilig voor de behandeling van migraine.[6] Studies op een lange termijn zouden uitsluitsel moeten geven over de veiligheid als je het ook gedurende lange tijd inneemt.
Referenties
[1]: Andreas Schapowal | Randomised controlled trial of butterbur and cetirizine for treating seasonal allergic rhinitis. | BMJ | 2002,324:144 (19 January)
[2]: Schapowal A. | Butterbur Ze339 for the treatment of intermittent allergic rhinitis: dose-dependent efficacy in a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled study. | Arch. Otolaryngol. Head Neck. Surg. | 2004 Dec,130(12):1381-6.
[3]: Schapowal A; Study Group. | Treating intermittent allergic rhinitis: a prospective, randomized, placebo and antihistamine-controlled study of Butterbur extract Ze 339. | Phytother Res. | 2005 Jun;19(6):530-7.
[4]: Thomet OA, Schapowal A, Heinisch IV, Wiesmann UN, Simon HU. | Anti-inflammatory activity of an extract of Petasites hybridus in allergic rhinitis. | Int Immunopharmacol. | 2002 Jun;2(7):997-1006.
[5]: Evans RW, Taylor FR. | "Natural" or alternative medications for migraine prevention. | Headache. | 2006 Jun;46(6):1012-8.
[6]: Danesch U, Rittinghausen R. | Safety of a patented special butterbur root extract for migraine prevention. | Headache. | 2003 Jan;43(1):76-8. Monograph of Butterbur (groot Hoefblad)
Vitamine E is een antioxidant en ontstekingsremmer en moduleert het afweersysteem, onder meer door de vorming van PGE2 en ontstekingsbevorderende leukotriënen en interleukines (IL) tegen te gaan. Daarbij stimuleert vitamine E de vorming van PGI2, een prostaglandine die de effecten van histamine tegengaat. Vermoedelijk ondersteunt vitamine E de gezonde balans tussen Th1- en Th2-cellen en kan het helpen (symptomen van) hooikoorts tegen te gaan. Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat mensen die met de voeding veel vitamine E binnenkrijgen een kleinere kans hebben op hooikoorts. Een hogere inname van vitamine E met de voeding was geassocieerd met lagere IgE-concentraties in het bloed en een kleinere kans op allergene sensibilisatie. Vitamine E remt in-vitro door oxidatieve stress geïnduceerde IgE-vorming door lymfocyten.12
In een dierstudie is aangetoond dat vitamine E de productie van IgE na allergene stimulatie kan verminderen. Muizen kregen vier weken lang extra vitamine E met de voeding (535 mg/kg lichaamsgewicht). Vervolgens werd een allergische respons opgewekt door het toedienen van een allergeen in de neus. De dieren die extra vitamine E hadden gekregen hadden significant minder symptomen van hooikoorts dan de dieren in de controlegroep; bovendien was de vorming van ontstekingscellen en de productie van IL-4, IL-5 en IgE door deze cellen significant afgenomen.
In een klinische studie met 112 mensen met hooikoorts kreeg de helft vitamine E (800 mg/dag) naast de gebruikelijke medicatie en de andere helft een placebo. De deelnemers hielden in een dagboekje bij welke klachten ze hadden en hoeveel medicijnen ze gebruikten naast het testpreparaat om hun klachten onder controle te houden. Degenen die vitamine E gebruikten hadden vooral minder last van neusklachten (jeuk, verstopping, slijm), hoewel de effecten niet-significant waren. Het aantal dagen met ernstige klachten nam (niet-significant) af. Of vitamine E suppletie effectief is bij het verminderen van klachten van hooikoorts moet nog beter worden onderzocht. Vitamine E is waarschijnlijk effectiever in combinatie met andere supplementen die van nut zijn bij hooikoorts.
Fogarty A, Lewis S, Weiss S et al. Dietary vitamin E, IgE concentrations, and atopy. Lancet. 2000;356(9241):1573-4.
Dat zoenen erg gezond is, was al wereldwijd bekend. Maar een lange zoensessie blijkt ook te helpen tegen hooikoorts, zo is gebleken uit Japans onderzoek. Een half uur durende kus doen de hooikoortsverschijnselen verminderen, doordat de productie van het stofje dat hooikoorts opwekt, histamine, wordt verminderd. De Japanners voerden het onderzoek uit bij 24 mannen en vrouwen met hooikoorts. De proefpersonen werd gevraagd een half uur te kussen met hun partner, onder begeleiding van een rustig muziekje. Het experiment werd herhaald met knuffelen. Telkens werd er bloed afgenomen bij de hooikoortspatiënten. Uit de onderzoeksresultaten bleek dat na de zoensessies het aantal antilichaampjes dat de allergenen bevocht, sterk daalde. Na een uitgebreide knuffelsessie deed zo'n daling zich niet voor. Tevens concludeerden de wetenschappers dat mensen met een huidaandoening, ontstaan door allergieën, ook baat hebben bij een flinke zoensessie.
also known as allergic rhinitis, causes sneezing, runny nose, congestion and sinus pressure. These symptoms are similar to those for the common cold. Unlike a cold, hay fever results from exposure to an allergen, such as pollen or pet dander. Hay fever occurs in about 20 percent of people, according to MayoClinic.com, and symptoms typically worsen during spring, summer or fall. Many over-the-counter and prescription drugs are available for treating hay fever, and a few herbs may also provide some benefit. Always consult a doctor before taking any herbal supplement, especially if you take prescription medication.
Butterbur
Butterbur, a perennial herb native to Europe and often used to treat migraine headaches, may also provide some relief from hay fever. A study published in 2002 in the British Medical Journal examined the effect of butterbur on patients suffering from seasonal allergic rhinitis. Patients were given one butterbur extract tablet four times daily or one tablet of cetirizine--an antihistamine commonly prescribed for the condition--for two consecutive weeks. The study found that butterbur worked equally well for reducing symptoms but without the sedative effects of cetirizine. Researchers noted that butterbur should be considered for treating hay fever when patients want to avoid the drowsiness caused by antihistamines such as cetirizine.
Tinospora Cordifolia
Tinospora cordifolia, an herb frequently used in traditional Indian medicine, may help relieve symptoms of hay fever such as sneezing, runny nose and nasal itching. According to a study published in 2005 in the Journal of Ethnopharmacology, Tinospora cordifolia works better than a placebo in treating allergic rhinitis. In the study, patients were given an extract of the herb or a placebo for eight weeks. At the end of the study, 83 percent of patients taking Tinospora cordifolia extract experienced 100 percent relief from sneezing. In the placebo group, 79 percent of patients experienced no relief. Researchers found that the herb decreased all symptoms of allergic rhinitis and was well tolerated by patients.
Stinging Nettle
Stinging nettle extract inhibits several of the key inflammatory events that cause allergic rhinitis and reduces the amount of histamine the body produces in response to allergens, according to an in vitro study published in "Phytotherapy Research" in 2009. An older study, published in 1990 in "Planta Medica," also supports the use of stinging nettle extract for treating allergic rhinitis symptoms. In this double-blind randomized trial, the herb was rated more highly than placebo in reducing symptoms after only one week of therapy. Further positive human studies are required before doctors can recommend stinging nettle as an effective treatment for hay fever.
Supplementen met een beschaafde dosis Astragalus membranaceus zijn misschien een uitkomst voor mensen die gebukt gaan onder hooikoorts. Volgens Kroatische onderzoekers hebben hooikoortspatiënten die twee capsules Astragalus membranaceus per dag slikken al na enkele weken minder last van een loopneus, niezen en jeuk.
Studie
De onderzoekers, die verbonden waren aan Clinical Hospital Dubrava in Zagreb, verdeelden 41 proefpersonen met hooikoorts in 2 groepen. Gedurende een periode van 6 weken - die uiteraard binnen het hooikoortsseizoen viel - slikte de ene groep 2 keer per dag een placebo, en de andere 2 keer per dag een capsule met daarin 80 milligram Astragalus membranaceus-extract.
De Kroaten gebruikten Lectranal, [lectranal.com] een product van het Kroatische Milsing. Het extract (18:1) in Lectranal bestaat voor 40 procent uit polysacchariden, en is met alcohol en water (70:30) uit de wortels van Astragalus membranaceus gehaald. De planten waren afkomstig uit het Chinese Hunan.
Resultaten
De proefpersonen die Astragalus membranaceus kregen, rapporteerden een sterkere afname van hooikoortssymptomen als loopneus, niezen en jeuk dan de proefpersonen die een placebo kregen.
Mechanisme
"Analysing the possible underlying mechanisms that may explain the beneficial effects of Astragalus membranaceus in allergic conditions, many reports suggested its significant immunomodulatory effects demonstrated in different experimental settings", schrijven de Kroaten.
"Chinese, Korean and Japanese herbal medicines containing Astragalus membranaceus were documented as being capable of modulating Th1/Th2 specific cytokine production in allergic animals."
"More specifically, Astragali radix extract has been documented selectively as altering in vitro Th1/Th2 cytokine secretion patterns, providing a basis for its clinical application in allergic diseases."
Conclusie
"The present study revealed a significant number of positive signals indicating the therapeutic effectiveness of a herbal and mineral complex in patients with seasonal allergic rhinitis", schrijven de onderzoekers.
"This herbal and mineral complex should be further tested in multicentre trials with a larger number of patients (80-100 patients per group) in order to confirm all the positive trends observed."
Bron: Phytother Res. 2010 Feb;24(2):175-81.
In de huisartsenpraktijk, van voornamelijk antroposofische artsen, wordt sinds meer dan tachtig jaar het geneesmiddel Citrus/ Cydonia comp. als subcutane injectie of neusspray voorgeschreven aan patiënten met hooikoorts. Uit een enquête naar de klinische ervaring onder 39 voorschrijvende Nederlandse huisartsen (De Bruin & Baars, 2001), blijkt dat de subcutane behandeling met Citrus/Cydonia comp. ampullen het meest effectief is.
Naar hun ervaring is er ten eerste veelal sprake van een blijvend effect van de Citrus/ Cydonia comp. behandeling, wat wil zeggen dat de patiënten na de behandeling blijvend minder of geen klachten hebben.
Ten tweede treedt het effect binnen twee weken tot drie maanden na de behandeling op; ten derde is het effect optimaal na meerdere jaren van behandeling. Tevens blijkt uit de enquête dat van de behandeling met Citrus/ Cydonia comp. een groter effect verwacht kan worden als dit preventief (voor aanvang van het pollenseizoen) bij de patiënten toegediend wordt.
Pilot studie resultaten
De eerste positieve effecten van Citrus/ Cydonia comp. in een effectonderzoek onder dertien patiënten met (a) een graspollen allergie, (b) een gemiddelde hooikoorts voorgeschiedenis van negen jaar en (c) de noodzaak van het gebruiken van antihistaminica in verband met de ernst van de klachten zijn inmiddels gepubliceerd (Baars & De Bruin, 2005).
Tevens blijkt uit de enquête dat van de behandeling met Citrus/ Cydonia comp. een groter effect verwacht kan worden als dit preventief (voor aanvang van het pollenseizoen) bij de patiënten toegediend wordt.
Een klein vervolg onderzoek naar het mechanisme van de werking liet zien dat Gencydo hoogstwaarschijnlijk een positieve invloed heeft op de zogenaamde cellualaire afweer: Citrus/ Cydonia comp. is in een vitro eperiment in staat is de Th1-Th2 balans te moduleren.
Deze gegevens ondersteunen de resultaten van een kleine positieve studie bij patiënten.
Beoordeling
In de huisartsenpraktijk, van voornamelijk antroposofische artsen, wordt sinds meer dan tachtig jaar het geneesmiddel Citrus/ Cydonia comp. als subcutane injectie of neusspray voorgeschreven aan patiënten met hooikoorts. Ernstige bijwerkingen zijn niet bekend.
Op basis van 2 nog niet gepubliceerde studies, die in Nederland uitgevoerd zijn, lijkt het erop dat de klinische ervaring die de huisartsen door de jaren heen opgebouwd hebben met Gencydo door die studies bevestigd is.
Werking en mechanisme eisen wel nog verder onderzoek. Gencydo therapie lijkt zinvol, maar laat het dan door een antroposofische arts met ervaring toedienen.
Literatuur
De Bruin A. & Baars E. (2001) Citrus/Cydonia comp. Use in general practice. A survey among anthroposophic physicians. Driebergen, Louis Bolk Instituut.Baars E. et al. (2001) The development of an expertise-based prognostic model in the antroposophical treatment of hay fever. Driebergen, Louis Bolk Instituut.Baars E. & de Bruin A. (2001) Berdonia neusspray & hooikoorts, een casuïstisch effectonderzoek. Driebergen, Louis Bolk Instituut.Baars E. & de Bruin A. (2001) Citrus/Cydonia comp. & hayfever, a casuistic outcome study. Driebergen, Louis Bolk Instituut.Baars E. & de Bruin A. (2005) The effect of Citrus/Cydonia comp. injections on hay fever symptoms: a Therapeutic Causality Report (TCR). Journal of Alternative and Complementary Medicine, vol 11(5): 863 - 869.Baars E. & Savelkoul H.F.J. (in prep) Restoring the immunological balance. The effect of Citrus/Cydonia comp. on grass pollen allergy related immunological parameters in vitro.
1) Definitie ①
Hooikoorts kan geen kwaad. De aandoening is vooral hinderlijk en kan heel wat klachten geven. De meest voorkomende situeren zich voornamelijk ter hoogte van de neus en de ogen:
jeukende neus met bijhorende niesbuien;
loopneus of na enige tijd ook een verstopte neus;
jeukende, tranende of branderige ogen;
droge, jeukende keel;
kriebelhoest.
Zeldzamere klachten zijn:
vol gevoel in het hoofd;
koortsig en moe gevoel;
jeukende huid.
Mensen met hooikoorts hebben ook vaker eczeem of astma.
De klachten komen voor tijdens de bloeiperiode van grassen, planten en bomen als het stuifmeel ervan in de lucht circuleert. Sommige mensen hebben de hele bloeiperiode last van hooikoorts, andere af en toe een dagje. De klachten gaan steeds over zodra het stuifmeel uit de lucht verdwenen is
Wie allergisch is voor boomstuifmeel krijgt klachten in februari en maart, de bloeiperiode van de bomen.
Omdat grassen later bloeien, hebben mensen met een allergie voor grasstuifmeel pas last in mei en juni.
Klachten in de late zomer en de herfst kunnen wijzen op een allergie voor sporen van schimmels. Maar dit komt minder vaak voor.
De klachten die kunnen optreden ten opzichte van groenten en vruchten zijn niet beperkt tot bepaalde seizoenen.
Hoewel de aanleg voor hooikoorts al vanaf de geboorte aanwezig is, ontstaan de klachten pas in de loop der jaren. Na verloop van tijd nemen ze weer af. Wanneer dit juist gebeurt, is niet te voorspellen.
Bovenstaande klachten zijn niet altijd het gevolg van hooikoorts. Want dezelfde symptomen komen ook voor indien je bijvoorbeeld allergisch bent voor katten of huisstofmijt.
2) Oorzaak ②
Hooikoorts is een allergievorm die veroorzaakt wordt door stuifmeelkorrels of pollen van bomen, grassen of (on)kruiden. Ook kamerplanten kunnen aan de basis van een pollenallergie liggen.
Ieder menselijk lichaam vormt antistoffen tegen stuifmeel. Bij iemand met hooikoorts reageert het lichaam erg heftig zodra de slijmvliezen met het stuifmeel in aanraking komen. Er ontstaat een agressieve afweerreactie waardoor er histamine vrijkomt. De slijmvliezen zwellen en meer slijm gaan produceren. Het afweermechanisme van je lichaam raakt door de pollen van slag, waardoor je gaat hoesten, proesten en tranen. Het is niet bekend waarom sommige mensen hooikoorts hebben en andere niet. De aanleg voor hooikoorts is bij de geboorte al aanwezig, maar de klachten ontstaan pas in de loop der jaren. In sommige families komt hooikoorts vaker voor dan in andere.
3) Kruidentherapie
In de volgende kruidenlijst worden telkens slecht de werkingen en indicaties vermeld die relevant zijn voor de hooikoorts:
Urtica dioica - brandnetel (het kruid) ③⑩
Werking .
Bloedzuiverend, urinezuurafdrijvend, bloedstelpend, zwak vochtafdrijver, antiallergisch, ontstekingswerend, immunomodulerend, remineraliserend, voedzaam.
Zeer goede voorjaarsreiniger.
Indicaties.
Huidaandoeningen, zoals eczeem
Allergische aandoeningen, zoals hooikoorts (allergische rhinitis) en astma.
Artritis, oedeem, spataderen
Vermoeidheid, zwakte, voorjaarsmoeheid.
Allium sativum - knoflook (bulbus of bol)③⑫⑬
Werking:
weerstandsverhogend
Indicaties:
verzwakt immuunsysteem, voorkomen van influenza, rhinitis, bronchitis, enz.
Perilla frutescens-olie - perillaolie③⑫
Werking:
ontstekingsremmend, antiallergisch, antiastmatisch, verbetert de longfunctie, immunomodulator, immunostimulans.
Indicaties:
allergieën vooral hooikoorts en huisstofmijten.
Petasites hybridus - groot hoefblad (wortels en wortelstok)③⑪⑫
Werking:
ontstekingsremmend, antiallergisch, krampwerend
Indicaties:
preventie en aanpak van allergieën zoals hooikoorts en huisstofmijt.
Ribes nigrum - zwarte bes (knoppen)③⑫
Werking:
ontstekingsremmend, antiallergisch
Indicaties:
aanpak van allergieën zoals hooikoorts en huisstofmijt.
Echinacea purpurea - rode zonnehoed (herba)③⑭⑫
Werking:
immunomodulator, ontstekingswerend
Indicaties:
zwakke weerstand, infecties bovenste luchtwegen, verkoudheden, influenza, rhinitis, bronchitis
Eucalyptus globulus - eucalyptus (folium)③⑫
Werking:
antisepticum, expectorans, slijmoplossend, bevordert ophoesten van slijmen.
Indicaties:
infecties van de bovenste luchtwegen, (chronische) bronchitis, hoest, verkoudheden, rhinitis, laryngitis, sinusitis.
Gallium aparine - kleefkruid (herba)③⑫
Werking:
bloedzuiverend, ontstekingsremmend
Indicaties:
allergische en infectieuze rhinitis, chronische sinusitis en ondersteuning bij auto-immuunziekten.
Pinus sylvestris - grove den (gemmae)③⑫
Werking:
slijmoplossend, bevordert het ophoesten van slijmen, infectiewerend op de luchtwegen.
Indicaties:
luchtwegen aandoeningen, (chronische) bronchitis, verkoudheden, hoest, sinusitis, laryngitis, faryngitis, angina.
Plantago lanceolata - smalbladige weegbree (herba en/of folium)③⑫
Werking:
tonicum voor de luchtwegen, verzachtend, antibacterieel,ontstekingswerend.
Indicaties:
(chronische) bronchitis, droge en taaie slijmen, verkoudheden, droge en nerveuze hoest, allergische bronchitis, astma, sinusitis, laryngitis, faryngitis, angina, hooikoorts, chronische neusverkoudheden; herstel van de longen.
Sambucus nigra - gewone vlier (flos en/of fructus)③⑫⑬
Werking:
antiseptisch, immunostimulans, ontstekingswerend op de slijmvliezen, verzachtend op de slijmvliezen, slijmophoestend.
Indicaties:
griep, verkoudheden (ook met koorts), bronchitis, (droge) hoest, hooikoorts, sinusitis, chronische neusslijmvliesontsteking, laryngitis, faryngitis, angina,amandelontsteking.
Schizonepeta tenuifolia, jing jie - Japans kattenkruid④
Werking:
Traditionele Chinese Geneeskunde: verwijdert "wind" uit het lichaam ("wind" en "damp" zijn twee factoren die volgens de Traditionele Chinese Geneeskunde bijna altijd aanwezig zijn bij allergieën)
Traditionele Chinese Geneeskunde: allergieën
Angelica dahurica, bai zhi - Chinese Engelwortel④
Werking:
Traditionele Chinese Geneeskunde: verwijdert "damp" uit het lichaam ("wind" en "damp" zijn twee factoren die volgens T. C. G. bijna altijd aanwezig zijn bij allergieën). "Damp" uit zich vaak in de vorm van slijm; Angelica lost het slijm in neus en sinussen op
Indicaties:
Traditionele Chinese Geneeskunde: allergieën, verkoudheid
Codonopsis pilosula, dang shen - windeklokje④
Werking:
Traditionele Chinese Geneeskunde: versterkt Long en Milt functies (een deficiënte Milt veroorzaakt slijmvorming die zich meestal in de Long vastzet)
Indicaties:
Traditionele Chinese Geneeskunde: allergieën, verkoudheid
Atractylodes macrocephala, bai zhu④⑨
Werking:
herstelt het darmepitheel
Traditionele Chinese Geneeskunde: versterkt Long- en Miltfuncties (een deficiënte Milt veroorzaakt slijmvorming die zich meestal in de Long vastzet)
Indicaties:
bij beschadigd darmepitheel
Traditionele Chinese Geneeskunde: allergieën, verkoudheid
Glycyrrhiza glabra, zhi gan cao - zoethout ③④
Werking:
slijmproducerend maar ook slijmvervloeiend (wat het ophoesten van slijm vergemakkelijkt),
ontstekingsremmend en antiallergisch.
Traditionele Chinese Geneeskunde: versterkt Long en Milt functies (een deficiënte Milt veroorzaakt slijmvorming die zich meestal in de Long vastzet)
Indicaties:
bronchitis, hoest, taaie slijmen, allergische aandoeningen, artritis
Traditionele Chinese Geneeskunde: allergieën, verkoudheid
Scutellaria baicalensis - Baïcal glidkruid (radix)⑤⑥
Werking:
ontstekingsremmend, antiallergeen
Indicaties:
allergieën en ademhalingsstoornissen, zoals astma, netelroos, eczeem en hooikoorts
Solidago virgaurea - echte guldenroede (herba)③⑦
Werking:
ontstekingswerend op slijmvliezen van de bovenste luchtwegen, slijmvervloeiend
Indicaties:
rhinitis, hooikoorts, sinusitis, faryngitis, laryngitis, verkoudheden en griep
Verbascum thapsus - toorts of koningskaars (flos)③⑧
Werking:
slijmoplossend, verzachtend, ontstekingswerend, antiallergisch
Indicaties:
rhinitis, hooikoorts, sinusitis, faryngitis, laryngitis, verkoudheden en griep; vooral ondersteunend met andere kruiden
3) Bronnen en Literatuur
①Christelijke Mutualiteit en het Universitair Ziekenhuis Antwerpen
②Gezondheidshandboek.nl, A. VOGEL en het Universitair Ziekenhuis Antwerpen
③Groot Handboek Geneeskrachtige Planten Geert Verhelst
④Traditional Chinese Medicine For Coughs, Colds, Flu, and Allergies
⑤Plants For A Future : http://www.pfaf.org
⑥http://www.wisegeek.com
⑦Center For Complementary And Alternative Health http://www.tccah.com
⑧Herbal Medicines for Common Ailments: A Quick Reference Guide
Door Rene M. Tshiteya
⑨Journal of Ethnopharmacology Volume 152, Issue 1, 27 February 2014, Pages 163–172
⑩PubMed.gov - US National Library of Medicine National Institutes of Health
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2192379
⑪PubMed.gov - US National Library of Medicine National Institutes of Health
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12859442
⑫Kruidwis/Fytotherapie/
⑬Kruidengeneeskunde.be
⑭PubMed.gov - US National Library of Medicine National Institutes of Health
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23263637
Fytotherapeutica kunnen aantrekkelijk zijn vanwege een mild bijwerkingenprofiel en/of om het gebruik van reguliere medicijnen te kunnen beperken. Niet-sederende antihistaminica hebben, ondanks dat ze niet-sederend werken, toch vaak bijwerkingen als slaperigheid, sufheid, vermoeidheid en duizeligheid. Daarentegen is het bekend dat personen allergisch kunnen reageren op bepaalde planten of plantenfamilies, zoals de composietenfamilie (Asteraceae). Antihistaminica kunnen echter eveneens overgevoeligheidsreacties oproepen zoals rhinitis, jeuk, huiduitslag en urticaria. Veel patiënten behandelen de klachten zelf met de beschikbare zelfmedicatie, waaronder (synthetische) antihistaminica. Ook plantenextracten zouden geschikt kunnen zijn als zelfmedicatie vanwege antihistamine, antioxidatieve, anti-inflammatoire of immuunmodulerende effecten.
Petasites
Groot hoefblad (Petasites hybridus (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb.; Asteraceae) is waarschijnlijk een van de bekendste planten waarvan de werking bij allergische rhinitis wetenschappelijk is bevestigd. Bekende synoniemen van P. hybridus zijn Tussilago hybrida L. of T. petasites L.
Extracten van zowel rizoom en wortels als van de bladeren worden al eeuwenlang gebruikt, onder andere bij hoest, astma, spasmen in gladde spieren en hoofdpijn. De belangrijkste werkzame stoffen zijn de sesquiterpenen petasin, isopetasin en neopetasin. Petasites bevat echter ook levertoxische pyrrolizidinealkaloïden (PA’s).
Het gehalte van deze alkaloïden is in de bladeren tienmaal lager dan in de wortels. Door middel van superkritische CO2-extractiemethoden kunnen extracten verkregen worden die vrij zijn van PA’s, wat wil zeggen dat eventuele sporen ervan onder de detectiegrens liggen.
Het antiallergische effect van petasinen is voor een deel terug te voeren op een antihistamine-activiteit en op een ontstekingsremmende activiteit. Het Petasites-extract verhindert de calciuminflux in geactiveerde mestcellen, wat zorgt voor blokkering van degranulatie van deze mestcellen (remming van de histaminevrijzetting). Remming van de vorming van leukotriënen (cysteïnyl-leukotrieen en leukotrieen B4) in immuuncellen zorgt voor de anti-inflammatoire werking [4].
Klinische studies naar Ze 339 Petasites-extract
Een gestandaardiseerd en gepatenteerd CO2-extract van de bladeren van Petasites hybridus (Ze 339) is in 2003 in Zwitserland op de markt gekomen als geregistreerd receptgeneesmiddel met als indicatie de behandeling van intermitterende allergische rhinitis en daaraan gerelateerde symptomen van neus, oog en keel [5]. De effectiviteit en kortetermijnveiligheid van dit extract is in meerdere, kortdurende studies van twee weken aangetoond door de fabrikant, vergeleken met een placebo of met een positieve controle met antihistaminica. Allergische rhinitis bij de proefpersonen werd bevestigd met een huidpriktest, soms aangevuld met een bepaling van specifieke IgE-antistoffen.
De werking van het extract is lokaal (op de plaats van ontsteking) en niet perifeer [6] en is werkzaam in de vroege en de late fase van de allergische reactie. Een dosis (tablet) bevat 20-40 mg extract overeenkomend met 8 mg petasin. Naast petasinen (20,3%), bevat het extract onder andere vetzuren (40,2%), aromatische componenten (7%) en fytosterolen (1,2%) [7].
Een driearmige studie waarin twee verschillende doses Ze 339-extract werden vergeleken met een placebo toonde dat de effectiviteit dosisafhankelijk is. De studie werd uitgevoerd onder 186 personen met bevestigde intermitterende allergische rhinitis. In de groep die 2 weken lang 3 tabletten per dag kreeg (24 mg petasin), trad bij 91% een verbetering van de totale symptomen op en in de groep die 2 tabletten per dag kreeg (16 mg petasin) gebeurde dat bij 71% [8].
Eerder al werden positieve effecten gemeten in een verkennende studie met 6 proefpersonen met allergische rhinitis. Gebruik van 6 tabletten per dag gaf binnen 5 dagen een sterke afname van de concentraties van ontstekingsmediatoren (cysteïnylleukotrieen, leukotrieen B4) en van histamine in het neusvocht. Rhinomanometrie, een methode waarbij het functioneren van de neus wordt gemeten, toonde een sterke verbetering in de symptomen van een verstopte neus [6].
Verschillende studies met 330, 131, resp. 18 proefpersonen toonden aan dat Ze 339 niet onderdoet voor antihistaminica (cetirizine, fexofenadine, respectievelijk desloratadine) [9,10].
Post-marketing surveillance uitgevoerd bij 580 personen liet bij 90% een verbetering zien van de symptomen (neus- en oogklachten en niezen) na 2 weken gebruik van gemiddeld 2 tabletten per dag [9]. Effectiviteit, verdraagbaarheid en verbetering van kwaliteit van leven werden positief beoordeeld door respectievelijk 80%, 92%, en 80% van de proefpersonen. Bijwerkingen werden gemeld door 3,8% van de proefpersonen, voor het merendeel (milde) klachten van het maagdarmkanaal. Bovendien gaf toevoeging van een antihistaminicum aan het Petasites-extract geen verdere verbetering van de klachten [9]. Interessant is verder dat het Ze 339-extract ook objectief gemeten (met behulp van rhinomanometrie) effectief is tegen een verstopte neus, iets wat vaak niet of minder snel verbetert bij gebruik van antihistaminica [9,10]. In een cross-overstudie met 18 proefpersonen werd dit verschil toegeschreven aan een sterke afname van leukotrieen B4 (LTB4) en interleukine-8 (IL-8) in het neusvocht, wat niet optrad bij het gebruikte antihistaminicum (desloratadine). In deze studie herstelde een verstopte neus na provocatie met graspollen sneller na gebruik van Ze 339-extract dan na gebruik van desloratadine of een placebo [10].
Overigens gaf een gestandaardiseerd CO2-wortelextract van P. hybridus, dat in het verleden onder een bepaald merk op de markt was, geen beter effect dan een placebo in een cross-overstudie bij 35 personen met allergische rhinitis [11]. Van weer een ander gestandaardiseerd CO2-extract van rizoom en wortels is de werkzaamheid als migraineprofylaxe bevestigd in klinisch onderzoek [12].
Kaneel
Van veel polyfenolen in plantaardige voeding is een gunstige invloed op een allergische immuunrespons aangetoond in preklinische studies [13]. Bekende voorbeelden daarvan zijn epicatechin in groene thee, koffiezuur in koffiebonen, resveratrol in druivenpitten en quercetin in appels. Polyfenolrijke extracten werken anders dan antihistaminica en moduleren het in gang zetten van allergische inflammatie door een rechtstreeks effect op immuuncelfuncties [13]. Daarnaast kunnen polyfenolen de vorming van antigeenspecieke IgE-antilichamen remmen. Recent is van type-A procyanidinen in kaneel gevonden dat ze degranulatie van mestcellen remmen en spiegels van histamine en IL-4 verlagen [13].
In een Australische studie met zestig proefpersonen werd het effect bekeken van een neusspray met een gestandaardiseerd, polyfenolrijk extract van de bast van Cinnamomum zeylanicum Blume (syn: C. verum J.Presl). Dit extract bevat niet minder dan 40 μg polyfenolen per 100 μg extract (IND02) [13]. De polyfenolen in dit extract bestaan uit pentamere (92%) en trimere (4%) procyanidine-A polymeren.
De studie werd uitgevoerd in het pollenseizoen bij proefpersonen met een bevestigde allergische rhinitis. Metingen van totale IgE-spiegels en specifieke antilichamen tegen inhalatie-allergenen wees uit dat 76% van de deelnemers een inhalatie-allergie had voor meerdere soorten antigenen zoals graspollen, huistofmijt, huisdieren en/of schimmels.
Gedurende zeven dagen gebruikten de proefpersonen een neusspray met het extract of een placebo, in een dosis van tweemaal daags 100 μg extract (tweemaal daags één spray) in elk neusgat.
Het kaneelbastextract gaf significante verbeteringen van de algehele kwaliteit van leven en van de allergische klachten van neus en ogen ten opzichte van de placebo. Dit werd gemeten met de Rhinoconjunctivitis quality of life questionnaire. Een positief effect was merkbaar binnen een dag. Het positieve effect was ook meetbaar als een vermindering van arbeidsverzuim. Verder resulteerde het gebruik van dit extract in een significante afname van bloedspiegels van geactiveerde immuuncellen. Er werden geen ernstige bijwerkingen gerapporteerd.
Andere polyfenolen dan die uit kaneel zijn in enkele verkennende placebogecontroleerde studies onderzocht bij mensen met persisterende allergische rhinitis, zoals appelpolyfenolen (50 mg/dag en 200 mg/dag) [14], curcumin (500 mg/dag) [15], silymarin (420 mg/dag) als adjuvans bij cetirizine [16] en resveratrol als neusspray [17].
Naast significante verbeteringen van de klachten na een of twee maanden gebruik van deze polyfenolen, werden van curcumin en resveratrol ook immuunmodulerende effecten vastgesteld bij de proefpersonen. Zo was er een verlaging van de spiegels van IL-4 (curcumin, resveratrol), IL-8 (curcumin), TNF-α (curcumin, resveratrol) en van eosinofielen (resveratrol) [15,17]. Curcumin gaf bovendien een toename van het allergieremmende IL-10 te zien [15]. Silymarin had geen effect op cytokinenspiegels of eosinofielen [16].
Nigella sativa
Het zaad van Nigella sativa L. (Ranunculaceae) (zwarte komijn), wordt al sinds de oudheid medicinaal gebruikt, met name in het Midden-Oosten. De olie uit het zaad wordt in Arabische, Aziatische en Afrikaanse landen toegepast bij uiteenlopende ziektebeelden, waaronder verschillende allergische aandoeningen [18]. De zaden bevatten onder meer een vaste olie (36-38%), voornamelijk bestaande uit onverzadigde vetzuren waaronder eicosadieenzuur, vluchtige olie (0,4-2,5%), alkaloïden (nigellicine, nigellidine, nigellimine en het N-oxide daarvan), saponinen (α- hederin) en fytosterolen [19]. Van de vaste olie zijn onder meer antioxidatieve, anti-inflammatoire en immuunmodulerende effecten aangetoond.
Nigella-olie werkt ontstekingsremmend door de vorming van pro-inflammatoire eicosanoïden vanuit arachidonzuur te remmen. De olie remt de enzymen cyclo-oxygenase en 5-lipoxygenase, waarmee de vorming van tromboxaan B2 en leukotrieen B4 geremd wordt [19]. Daarnaast werkt het anti-inflammatoir door verlaging van de bloedspiegels van interleukine-2 (IL-2) en IL-12 en een verhoging van de spiegel van IL-10 [20]. IL-10 remt tevens de activering van mestcellen en speelt een belangrijke rol bij de tolerantie tegen allergenen.
Thymoquinon en nigellon (de carbonylpolymeer van thymoquinon) worden aangemerkt als de belangrijkste werkzame stoffen, hoewel de totale vaste olie een groter antioxidatief en anti-inflammatoir effect liet zien dan thymoquinon alleen [19]. Thymoquinon, een benzoquinon, is een bestanddeel van zowel de vaste olie (0,35-0,87%) als van de vluchtige olie, waar het de belangrijkste component is (27-55%) [20].
Van thymoquinon, hydrothymoquinon en nigellon is in vitro tevens een significante antihistaminewerking vastgesteld [19]. Vooral nigellon vertoonde een sterk antihistamine-effect. Het verhinderde de afgifte van histamine door gesensibiliseerde mestcellen (mestcellen die gevoelig gemaakt waren voor antigenen) [18]. Tegenwoordig staan nigella-olie en thymoquinon sterk in de belangstelling bij onderzoekers vanwege de veelzijdige, potentiële toepassingsmogelijkheden.
Klinische studies naar Nigella-olie
In 2003 publiceerden Duits-Tsjechische arts-onderzoekers de resultaten van een viertal kleine, placebogecontroleerde studies met in totaal 152 kinderen en volwassenen met een inhalatie-allergie [18]. Het merendeel van de deelnemers (ca. 90%) had allergische rhinitis en een minderheid (ca. 7%) had (ook) astma of atopisch eczeem. In drie van de vier studies werd de allergie bevestigd met de huidpriktest en/of door middel van IgE-bloedspiegels. De orale doses van de nigella-olie varieerden per studie van 1500 mg/dag tot 3000 mg/dag (bij een lichaamsgewicht van 75 kg of lager) en 4000 mg/dag bij een gewicht boven 75 kg. De studies duurden 4 of 6-8 weken. Nigella-olie liet in deze studies significante verbeteringen zien van de subjectief beoordeelde symptomen van allergische rhinitis. Ook waren er aanwijzingen voor verbeteringen van astma [18].
Deze Duits-Tsjechische studie werd opgevolgd door verschillende andere studies bij patiënten. Die studies lieten eveneens zien dat oraal ingenomen nigella-olie in staat is om klinische symptomen van allergische rhinitis te verbeteren. Achtereenvolgens verminderde nigella-olie (500 mg/dag) onder andere de zwelling van het neusslijmvlies (verstopte neus), jeuk in de neus, loopneus en niesaanvallen bij matig-ernstige of ernstige allergische rhinitis, vertoonde het eenzelfde effectiviteit als het antihistaminicum cetirizine, liet het een additief effectief zien (2 g/dag) bij de immunotherapeutische behandeling van allergische rhinitis en liet de olie naast vermindering van de klachten ook een goede verdraagbaarheid zien [21].
In een studie uit Irak werd het effect bekeken van nasale toediening van nigellazaadextract [21]. Deelnemende kinderen en volwassenen (n=68) werden ingedeeld op grond van de ernst van de klachten. Allergie werd bevestigd met de huidpriktest. Volgens de ARIA-classificatie hadden 19 patiënten milde klachten, 28 matig-ernstige klachten en 21 patiënten hadden ernstige klachten. Ongeveer de helft van elke groep kreeg nigella-olie (nasaal) en de andere helft kreeg een placebo. De behandeling bestond uit driemaal daags 2 druppels olie (1 druppel per neusgat), gedurende 6 weken. Na 3 en 6 weken werden er metingen gedaan. Na 6 weken waren bij 92% van alle patiënten die de nigella-olie gekregen hadden verbeteringen opgetreden, terwijl dit in de placebogroep bij 30% het geval was. Na gebruik van de olie was 97% van de milde groep en 22% van de ernstige groep klachtenvrij. Van de matig-ernstige groep was 32% klachtenvrij en was daarnaast bij 37% vermindering van de symptomen opgetreden. Loopneus verminderde het sterkst, gevolgd door jeuk, niezen, verstopte neus en verbetering van slaap.
In een voorafgaande studie hadden de deelnemers als onderdeel van een grotere studie (n=188) orale nigella-olie gekregen. Nasale toediening van de olie bleek effectiever te zijn dan orale toediening, maar gaf wel meer aanleiding tot een droge neus als (milde) bijwerking. Er werden verder ook positieve effecten gemeld op IgE-bloedspiegels en op geassocieerde allergische aandoeningen zoals astma en urticaria. Conjunctivitis reageerde alleen op orale toediening van de olie [21].
Koreaanse ginseng
Ook van rode ginseng (Koreaanse ginseng), de gestoomde wortels van Panax ginseng Meyer, en van gefermenteerde rode ginseng zijn in preklinisch onderzoek antiallergische effecten aangetoond [22,23]. Daarbij werd onder meer een onderdrukking van Th2-cellen en een verschuiving in de Th2/Th1-balans gevonden, wat resulteerde in remming van een allergische respons [24]. In twee verkennende studies bij patiënten met persisterende allergische rhinitis verminderden de klachten ten opzichte van placebogebruik [22] en verbeterden de klachten even goed als met het antihistaminicum fexofenadine [23] na vier weken gebruik van gefermenteerde of gewone rode ginseng.
Gebruik van gefermenteerde ginseng gaf na herhaling van de huidpriktest een afgenomen reactie te zien op histamine en op inhalatie-allergenen in vergelijking met placebo [22].
2
0;10(4):634.4