De wilde narcis (Narcissus pseudonarcissus) is een bolgewas dat oorspronkelijk voorkomt in weilanden, bossen en op rotsige plekken. De bladeren en de bloemstengel ontspringen uit een bol, die nogal giftig is. De bladeren zijn grijsgroen, lijnvormig en hebben een lengte van 12-35 cm. Wilde narcissen worden 20-35 cm hoog.
De bloemdekslippen zijn geel, de bijkroon (corona) is diepgeel en trompetvormig. De bloemen staan knikkend op een iets afgeplatte bloemsteel. De plant bloeit in het voorjaar: van maart tot mei. De vrucht is een doosvrucht.
De wilde narcis groeit op natte, matig voedselrijke grond in beekdalen, graslanden en lichte loofbossen. De plant komt in zeer beperkte mate voor in het heuvelland van Zuid-Limburg en vrij veel in de Ardennen.
The potentially insecticidal Narcissus pseudonarcissus lectin demonstrates age-related mitogenicity.
Summers C, Forrest J, Norval M, Michael Sharp J
Moredun Research Institute, Pentland Science Park, Bush Loan, Penicuik, Midlothian EH26 0PZ, UK.
FEMS Immunology and Medical Microbiology [2002, 33(1):47-49]
Type: Journal Article, Research Support, Non-U.S. Gov't, Comparative Study
DOI: 10.1016/S0928-8244(02)00271-7 The Digital Object Identifier (DOI) System enables identification of digital entities
Lectins from monocotyledonous plants such as Narcissus pseudonarcissus (NPA) possess insecticidal properties and have the potential to increase pest resistance in transgenic crops. Therefore it is of interest to investigate the mitogenic properties of such lectins. Mononuclear cells purified from human umbilical cord and adult peripheral blood samples were stimulated with NPA and compared to phytohaemagglutinin as an example of a lectin from a dicotyledonous plant. Here we report that NPA is slightly mitogenic for adult human lymphocytes but mitogenicity is increased more than sevenfold for lymphocytes from umbilical cord blood. Similarly, NPA was found to be mitogenic for peripheral blood mononuclear cells (PBMC) from lambs and not adult sheep, supporting the age-related mitogenicity and indicating that further examination of the younger human population is warranted.
Medicinaal gebruik vlgs Dodoens en anderen / Beter niet meer gebruiken wegens zijn giftigheid
Zo was het gebruik vroeger. (163, 309, 311) ‘Deze wortel van narcis is zo krachtig door haar verdrogende aard dat ze allerhande wonden, hoe groot en schadelijk die ook zijn en zelfs al waren de zenuwen en pezen gekwetst en gesneden, zeer gauw genezen en dicht maken kan.
Op de afgesneden zenuwen legt men die wortel ook zeer nuttig, want ze haalt die aan een en heelt ze zeer goed. Als iemand de enkels of knoken verstuikt of uit de leden gegaan is of met enige langdurende smart van de leden en ledematen gekweld is zal hij zeer veel baat vinden in deze wortel als hij die met honig stampt en er op legt. Men gebruikt die wortel van narcissen ook zeer nuttig, mits daar meel van Lolium of dravik en honing bij doen om alle dorens en splinters die in enig gewond deel of lid van het lichaam steken er uit te halen en alle smart en noodt van die kwetsing te verhinderen en te benemen.
Galenus heeft gezegd dat de wortels van Narcissen zulke geweldige opdrogende krachten hebben dat ze zelfs zeer grote wonden verbinden en tezame
n lijmen. De bladeren met de stelen van de narcissen gestampt en dat sap te drinken geven geneest de uitterende mensen en diegene die aan smarten in de darmen onderhevig zijn.
Dezelfde wortel, naar het schrijven van Dioscorides, met spijs of met drank ingenomen laat braken en keert de maag om en geeft over, met honing vermengt en gestampt geneest het de verbranding die van vuur of heet water gekomen is.
Ze zuivert allerhande smetten en plekken en vooral de sproeten en mazelen van het aanzicht als het met zaad van netels en azijn vermengd is.
De boeren plegen deze wortel te braden en als een ui te eten als ze enige knaging in de maag voelen nadat ze water gedronken hebben waarvan ze vrezen dat het vergiftig is.
De wortel met de bladeren gestampt en op de gezwellen van de zwangere vrouwen gelegd verzoet die pijn zeer en verdrijft ze op korte tijd.
Rondelet gebruikte de wortel van narcissen om te genezen de doorhouwen zenuwen, de breuken en ziekten van de buik.
Tegen wonden of zeren die vanzelf komen, zegt Apuleius, zal men nemen de wortel van de narcis en gestampt mengen met olie en meel en alzo in plaats van een pleister op de wonden leggen, want ze zal die wonderlijk goed genezen’.
Het extract van de bloemen werd wel gebruikt bij zware hoesten die door verkoudheid zijn ontstaan. De stoffen die de bloemen uitscheiden zijn vaak schadelijk voor andere bloemen, maar ook voor mensen, ze veroorzaken slaperigheid en mogelijk huidirritaties, dit laatste geeft vooral het slijm uit de stengel’.
De narcis werd ingevoerd als een purgerend en braak verwekkend kruid.
Vondel, Bespiegelingen van Godts wercken ;
‘Narcis, die bronnen mint, verdroogt en vaagt de wonden’.
Joost van Ravelingen, vervolg van Dodonaeus of Dodoens, Cruydt-boeck, 1644.
Gele sporkelbloemen. Narcissus.
HET XXIII. KAPITTEL.
Van de valse soorten van narcissen, anders gele tijdelozen of gele sporkelbloemen genoemd. (Narcissus pseudonarcissus)
Geslachten.
De gele wilde narcissen die gewoonlijk tijdelozen heten hebben niet veel opmerkelijke verschillende soorten, tenzij dat men de dubbele tijdelozen voor een apart geslacht wou rekenen.
Gedaante.
A. De gele wilde narcis of geel tijdelozenkruid brengt bladeren voort die van de prei of andere gewone narcissen gelijk, maar korter en kleiner dan die. De stelen zijn een zeventien cm hoog die elk een enige bloem dragen en die bloem lijkt op de narcissen, dan alleen haar middelste krans of kelk is langer en heeft bijna de gedaante van een langwerpig korfje of mandje en van kleur de ganse bloem door geel zonder enige reuk. De zaadbolletjes zijn rond, langwerpig en met zaad geladen. De wortel is bolachtig of uiachtig als die van de andere soorten van narcissen.
B. Men ziet in dit geslacht van gele wilde narcissen ook hetzelfde gebeuren dat in andere bloemen gebeurt en ook in de witte narcissen bevonden wordt, te weten dat de bladeren van hun bloemen vermenigvuldigen in voege dat de bloem heel dubbel wordt. Dan de dubbele tijdelozen hebben geen uitpuilende kelk in het midden, gemerkt dat het midden met vele verschillende blaadjes bezet is. Voorts zo is dit geslacht aangaande de bladeren en uiachtige wortels de andere soorten van narcissen heel gelijk en de kleur is ook geheel als in de enkele.
Plaats.
De tijdelozen worden op verschillende gewesten van Nederland gevonden omtrent de kanten van de akkers en velden en vooral op vochtige weke grond en ook in de bossen en boomgaarden. Op diergelijke plaatsen ziet men ze ook groeien zo wel in Hoogduitsland als ook in Spanje. Men [357] zet ze en teelt ze ook veel in de hoven, want de dubbele moeten door teelt en kunst zulks worden en ze groeien nergens in het wild.
Tijd.
In de maand februari of sporckelle ziet men de tijdelozen hier te lande bloeien en ook wel in maart.
Naam.
Deze bloemen worden hier te landen gele tijdeloosen genoemd, in het Latijn Narcissus en Pseudo-Narcissus of Narcissus luteus silvestris, dat is gele narcis, valse narcis en wilde gele narcis. Omdat ze in de maand februari plag te bloeien worden ze in Hoogduitsland Galbe Hornunghs-blumen genoemd, dat is in onze taal geel sporckelbloemen, want de maand februari heet in het Hoogduits Hornungs monat en in het Nederduits sporckelle.
A. De gewone tijdelozen heten in het Latijn Narcissus luteus silvestris en in het Diets gele tijdelozen.
B. De tijdelozen met menigvuldige bloemen heten hier te lande dubbele tijdelozen en in het Latijn Narcissus silvestris luteus multiplex.
Aard, kracht en werking
Zoveel de krachten van de tijdelozen aangaat zo hebben sommige schrijvers van onze tijden door ervaring bevonden dat het water daar de wortels van de tijdelozen in gekookt zijn geweest en te drinken gegeven allerhande taaie slijmachtige en ook de weiachtige vochtigheden door de kamergang afjaagt en laat zinken en zeer nuttig en behulpzaam is diegene die met overvloed van rauwe vochtigheden verladen zijn. Dan zodat deze wortelen minder schadelijk en de maag niet zo moeilijk vallen zal men zeer goed en geschikt doen om daar wat anijszaad en wat gember bij te voegen, want daardoor zullen ze geen hindernis kunnen doen en de maag niet zeer lastig zijn.