Atopische dermatitis ontstaat waarschijnlijk door een complex samenspel van erfelijke aanleg, immunologische factoren en omgevingsfactoren (allergenen). In de meeste gevallen is sprake van een IgE-afhankelijke allergie, waarbij geactiveerde T-lymfocyten in bloed en huid ontstekingsbevorderende cytokines produceren (waaronder IL-1α, IL-2, IL-6 en inferferon-γ). De combinatie van voedselallergie, defecte barrièrefunctie van het darmslijmvlies en een verhoogde darmwandpermeabiliteit kan een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van atopisch eczeem. Daarnaast kan sprake zijn van een verstoorde stofwisseling van essentiële vetzuren en prostaglandines, vooral bij kinderen met een hoge IgE-productie.
Vegetarisch laag-calorisch dieet
Volwassenen met ernstige atopische dermatitis zouden kunnen overwegen gedurende een beperkte tijd een laag-calorisch vegetarisch dieet te volgen. Volgens Japans onderzoek zorgt een dergelijk dieet voor significante afname van de huidklachten. De proefpersonen consumeerden twee maanden lang dagelijks vers groentensap, bruine rijstepap met kelppoeder en tofu met sesampasta (1085 kcal per dag) en dronken thee van persimmon bladeren. Na twee maanden waren de huidklachten met 50 % afgenomen, mogelijk door remming van de differentiatie van eosinofielen en secretie van PGE2 door monocyten. Twee maanden na afloop van het dieet waren de IgE-spiegel en Th1/Th2 balans significant verbeterd.
EPA en GLA
Westerse voeding bevat naar verhouding te veel omega-6-vetzuren en te weinig omega-3-vetzuren. De verstoorde vetzuurbalans gaat gepaard met een verhoogde productie van pro-inflammatoire prostaglandines en leukotriënen, die de kans op atopische dermatitis mogelijk vergroten. Uit epidemiologische studies is gebleken dat consumptie van vis(olie) tijdens de zwangerschap is geassocieerd met een kleinere kans op atopie en klinische manifestaties van atopie bij het kind. Jonge kinderen met een goede omega-3-vetzuurstatus door de consumptie van vis(olie) zijn vermoedelijk ook beter beschermt tegen atopische klachten.
Een andere mogelijkheid is dat linolzuur bij (sommige) patiënten met atopische dermatitis onvoldoende omgezet wordt in gammalinoleenzuur (GLA) en prostaglandine E1 (door het gebrekkig functioneren van het enzym delta-6-desturase) en dat mede hierdoor huidklachten ontstaan.1,20 Symptomen van atopische dermatitis (zoals jeuk en vervellen) kunnen verminderen door de inname van (langeketen) omega-3-vetzuren (EPA/DHA) en/of GLA te verhogen. In een meta-analyse van 26 studies (met 1207 patiënten) naar de effectiviteit van (GLA-rijke) teunisbloemolie (1 tot 8 gram per dag) bij atopische dermatitis is geconcludeerd dat teunisbloemolie helpt om de jeuk te verminderen, vooral bij mensen die geen corticosteroïdzalf gebruikten.
Bescherming door antioxidanten
Oxidatieve stress speelt een rol in de pathogenese van atopische dermatitis. De inname van antioxidanten is mogelijk van invloed op het ontstaan van de huidziekte. Een hoger gehalte aan vitamine C (uit voeding en niet uit supplementen) in borstvoeding is geassocieerd met een kleinere kans op atopie bij hoog risico kinderen.32 In Koreaans patiënt-controle onderzoek (180 vijfjarigen met atopisch eczeem en 242 controles) was atopisch eczeem negatief geassocieerd met de inname van antioxidant-gerelateerde voedingsstoffen. Een hoge inname (hoogste kwintiel) van bètacaroteen, vitamine E, foliumzuur en ijzer was, vergeleken met een lage inname (laagste kwintiel), geassocieerd met een significante daling van de kans op atopisch eczeem met respectievelijk 56, 67, 63 en 61 procent. Een hogere serumspiegel van vitamine E en vitamine A was eveneens geassocieerd met een kleinere kans op atopische dermatitis.
Suppletie met vitamine E (400 IE/dag) bij patiënten met atopische dermatitis was in een studie significant effectiever dan placebo in het verminderen van jeuk en verbeteren van de huid in het gezicht (minder roodheid en verdikking van de huid).4 Het drinken van een supplement met (diep)zeewater (500 ml per dag gedurende 6 maanden) verminderde de huidklachten significant bij van de 33 mensen die het innamen.
Ontstekingsremmende flavonoïden, zoals ginkgetine uit de bladeren van Ginkgo biloba, helpen mogelijk ook atopisch eczeem te verlichten.26 Bij mensen met eczeem is de afgifte van histamine uit mestcellen groter dan bij controles. De excessieve afgifte van histamine wordt mogelijk tegengegaan door suppletie met quercetine.4 In een Japanse studie dronken 118 mensen met atopische dermatitis dagelijks drie koppen oolongthee na het eten.27 Meer dan de helft van de deelnemers verbeterde wat betreft jeuk en huidafwijkingen. Oolongthee bevat polyfenolen met anti-allergische eigenschappen.
Significante bescherming probiotica
Probiotische bacteriestammen versterken de barrièrefunctie van de darmslijmvliezen bij kinderen met atopisch eczeem. Daarnaast verbeteren ze de afbraak van voedselantigenen die een overgevoeligheidsreactie kunnen veroorzaken. Onderzoek heeft aangetoond dat suppletie met lactobacillen (Lactobacillus GG, L. rhamnosus, L. reuteri, L. fermentum) klachten van atopisch eczeem kan verlichten. Probiotica zijn ook effectief in de preventie van atopische dermatitis. In een meta-analyse is berekend dat prenatale of postnatale inname van een probioticum de kans op atopisch eczeem met meer dan 60% kan verkleinen.29 De hygiënehypothese is een mogelijke verklaring voor het succes van probiotica. Kinderen staan door meer hygiëne en vaccinaties onvoldoende bloot aan microben, waardoor het immuunsysteem zich niet evenwichtig kan ontwikkelen en de kans op atopische ziekten toeneemt. Door microbiële antigenen aan te bieden in de vorm van (niet-pathogene) probiotische bacteriën wordt het immuunsysteem uitgedaagd zich optimaal te ontwikkelen.
Finch J et al. Atopic dermatitis and nutrition. Clinics in dermatology 2010;28:605-614. 8. Muraro A et al. Dietary prevention of allergic diseases in infants and small children. Part III: critical review of published peer-reviewed observational and interventional studies and final recommendations. Pediatr Allergy Immunol. 2004;15:291-307. 9. Gdalevich M et
Omata N et al. Increased oxidative stress in childhood atopic dermatitis. Life Sci. 2001;69:223-8.
Oh SY et al. Antioxidant nutrient intakes and corresponding biomarkers associated with the risk of atopic dermatitis in young children. Eur J Clin Nutr. 2010;64(3):245-52.
Hataguchi Y et al. Drinking deep-sea water restores mineral imbalance in atopic eczema/dermatitis syndrome. Eur J Clin Nutr. 2005;59:1093-6.
Lim H et al. Effects of antiinflammatory biflavonoid, ginkgetin, on chronic skin inflammation. Biol Pharm Bull 2006;29:1046-9.
Uehara M et al. A trial of oolong tea in the management of atopic dermatitis. Arch Dermatol. 2001;137:42–43.