Op grote schaal wordt de wit tot paars bloeiende sesamplant (Sesamum indicum), die 50 tot 100 cm hoog wordt, verbouwd in tropische gebieden over de hele wereld. China, India, Sudan, Ethiopië, Mexico en Birma zijn momenteel de grootste producenten van sesamzaad. Sesamzaad wordt al dan niet geroosterd en gemalen verwerkt in brood, cake, snacks, halvah, humus, tahin, gomasio, soep, salade en warme maaltijden. De geurige sesamolie wordt gewaardeerd vanwege de lange houdbaarheid. De antioxidantrijke olie is uitzonderlijk goed bestand tegen oxidatie. Sesamolie wordt veel gebruikt als smaakmaker in de Indiase en Chinese keuken en is vooral geschikt voor koud gebruik.
Hoge voedingswaarde
Sesamzaad is een goede en goedkope bron van vetten, eiwitten, vezels, mineralen, vitamines en waardevolle fytonutriënten. De crèmewitte of bruinzwarte sesamzaadjes bevatten 44 tot 53% vetten (waarvan 40% enkelvoudig onverzadigd oliezuur, 45% meervoudig onverzadigd linolzuur en 10% verzadigd vet), 18 tot 25% hoogwaardig eiwit (vergelijkbaar met soja-eiwit) en 14% koolhydraten. Sesamzaad bevat daarnaast veel (met name niet-wateroplosbare) vezels (12 gram per 100 gram) en heeft een hoog gehalte aan mineralen (koper, mangaan, calcium, magnesium, ijzer, fosfor, zink, selenium, molybdeen), bètacaroteen en vitamines (thiamine, pyridoxine, foliumzuur, vitamine B3, riboflavine, vitamine E, choline). Daarnaast bevat sesamzaad waardevolle fytonutriënten waaronder lignanen, fytosterolen, polyfenolen (onder meer proanthocyanidines, resveratrol) en fosfolipiden. De inhoudsstoffen zijn beter beschikbaar uit gemalen sesamzaad en sesamolie dan uit de hele zaden.
Regulerend op de bloeddruk
De bloeddrukverlagende activiteit van sesamolie is vastgesteld in verschillende humane studies. Een groep van 530 mensen van middelbare leeftijd met hypertensie, die daarvoor werden behandeld met de calciumantagonist nifedipine, werd gevraagd 60 dagen sesamolie (of zonnebloem- of pindaolie) als enige olie te gebruiken om de maaltijd mee te bereiden (inname circa 35 gram olie per dag). Een deel van de groep fungeerde als controlegroep en veranderde niets aan hun voedingspatroon. Gebruik van sesamolie resulteerde in een significant sterkere bloeddrukverlaging dan welke met nifedipine alleen werd bereikt (systolisch -15 mm Hg, diastolisch -10 mm Hg); dit additieve bloeddrukverlagende effect was er niet bij het gebruik van zonnebloem- of pindaolie. Tevens daalden de triglyceriden-, LDL-cholesterol en totaalcholesterolspiegel en steeg de HDL-cholesterolspiegel significant door het gebruik van sesamolie. De antioxidantcapaciteit in serum nam sterk toe (catalase, glutathionperoxidase, vitamine C, vitamine E, bètacaroteen, SOD) met daling van oxidatieve stress, LDL- en lipidenperoxidatie.
Cholesterolverlagend
Verschillende bestanddelen (lignanen, fytosterolen, onverzadigde vetten, eiwitten, vezels) dragen bij aan de cholesterolverlagende werking van sesamzaad. In een studie consumeerden 21 proefpersonen met hyperlipidemie gedurende 4 weken dagelijks 40 gram geroosterd en gemalen sesamzaad. Dit leidde tot significante afname van de totaal cholesterolspiegel met 6,4% en LDL-cholesterolspiegel met 9,5%. De antioxidantcapaciteit in bloed nam significant toe; het LDL-cholesterol was daarbij beter bestand tegen oxidatie. De gunstige effecten, die bijdragen aan de preventie van atherosclerose, verdwenen 4 weken nadat de proefpersonen waren gestopt met het eten van gemalen sesamzaad.
Sesamzaad als olie maar ook als sesampasta (tahin) is een interessante en smakelijke mogelijkheid om de conditie van hart en bloedvaten te verbeteren.
Chen PR et al. Dietary sesame reduces serum cholesterol and enhances antioxidant capacity in hypercholesterolemia. Nutr Res. 2005;25:559–567.
Hirata F et al. Hypocholesterolemic effect of sesame lignan in humans. Atherosclerosis 1996;122:135–136.
Bhaskaran S et al. Inhibition of atherosclerosis in low-density lipoprotein receptor-negative mice by sesame oil. J Med Food. 2006;9(4):487-90.