Namen: Harnkrautwurzel, Haudornwurzel, Hauhechelwurzel, Hechelkrautwurzel, Ochsenbrechwurzel, Stachelkrautwurzel; Restharrow root; Racine de bugrane; Radice di ononide; Raiz de gatuña, raiz de restaboi.
Wirkungen: Erhöhung der Harnmenge. Die der Droge zugeschriebene diuretische Wirkung [26] ist bereits in älteren Arbeiten umstritten [36]–[40]. In den tierexp. Arbeiten wurden mit wäßrigen Drogenauszügen teils eine Erhöhung der Harnmenge, teils eine Verringerung, teils kein Effekt beobachtet. Eine Dosisabhängigkeit war nicht klar erkennbar. Lit. [36] kritisiert bereits methodische Fehler, speziell die geringe Zahl an Versuchstieren. Eine diuretische Wirkung wird dem ätherischen Öl zugeschrieben [17]. Nach Lit. [27] sind Flavonoide und Kaliumsalze für den diuretischen Effekt verantwortlich. Aus heutiger Sicht sind diese Arbeiten insgesamt nicht abschließend beurteilbar, da eine statistische Auswertung der Versuche fehlt, eine klare Bilanzierung der Elektrolytmenge nicht durchgeführt wurde und die Frage nephrotoxischer Effekte unzureichend geprüft ist. In einer orientierenden Untersuchung an Ratten erhöhte ein nicht näher spezifizierter Extrakt mit EtOH in einer Dosis entsprechend 2 g Droge/kg KG p. o. das Harnvolumen gegenüber Kochsalzlösung signifikant um 103 %
Zur Durchspülung bei entzündlichen Erkrankungen der ableitenden Harnwege. Als Durchspülung zur Vorbeugung und Behandlung von Nierengrieß [26].
Bei Rheumatismus und Gicht; [Valnet] Leberschwellung und Icterus; gegen Wasserstauungen, vor allem bei Wassersucht. Die Wirksamkeit bei den genannten Anwendungsgebieten ist nicht belegt.
Referenties
17.Hilp K (1976) Phytochemische und pharmakologische Untersuchungen der ätherischen Öle aus Wurzel und Kraut von Ononis spinosa L., Dissertation, Universität Marburg/Lahn
26. BAz Nr. 76 vom 23.04.1987 in der Fassung des BAz Nr. 50 vom 13.03.1990
27. Rebuelta M, San Roman L, G.-Serra Nillos M (1981) Plant Méd Phythothér XV, 2:99–108
36. Jaretzky R, Neuwald F (1939) Arch Exp Pathol Pharmacol 192:586–589
Stallen is een Middelnederlands en Oudduits woord voor het urineren van paarden en bij uitbreiding ook van mensen. Over Kruipend stalkruid schrijft Dodoens (1644): “De schorsse van dese wortel met Wijn vermenght ende ingenomen doet water lossen ende breeckt den steen [nier- en blaasstenen] ende doet ’t graveel [nier- en blaasgruis] rijsen [vrijkomen] ende gemackelijck uytkomen.” Deze waterafdrijvende eigenschap van de plant leidde tot de naam Stalkruid.
Kruipend duidt erop dat de plant zodevormend is met kruipende stengels, maar er zijn ook opstijgende, zonder doorns of met zijstengels die eindigen op een doorn. De naam Kattendoorn verwijst naar de op doorns uitlopende zijstengels die zo scherp zijn als de klauwen van een kat.
De Kattendoorn (Ononis repens subsp. spinosa, synoniem: Ononis spinosa) is een kleine struik, die behoort tot de vlinderbloemenfamilie (Leguminosae) De ondersoort staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als algemeen voorkomend maar sterk afgenomen. Het verspreidingsgebied is Midden- en Oost-Europa, Noord-Afrika en Azië. De geslachtsnaam Ononis is afgeleid van het Oudgriekse ????, onos, dat ezel betekent, omdat ezels van de struik eten ondanks de stekels. Andere Nederlandse namen zijn duivelsbedstro, ezelskruid, ossenbreker en schapendoorn.
De struik wordt 20-60 cm hoog en heeft een dikke penwortel. De takken hebben stevige doorns, die per twee bij elkaar zitten. De jonge takken zijn met twee rijen klierharen bezet, die per stengellid verspringen. De bladeren zijn drietallig handvormig samengesteld en hebben weinig klierharen.
Het eerste deel van zijn wetenschappelijke naam, Ononis, is afgeleid van het Griekse woord onos dat als 'ezel' vertaald wordt en de betekenis heeft van 'nutteloos (als veevoeder)' en probeert dus te verklaren dat alleen ezels (en geiten) zich aan de struik durfden te wagen. Het tweede deel, spinosa, komt uit het Latijn waar spina 'doorn' betekent.
De Griekse wetenschapper Pedanius Dioscorides (40 – 60 nCr) schreef in zijn vijfdelig standaardwerk over plantaardige geneeskunde 'De Materia Medica', onder andere, ook over kattendoorn. Hij meende dat de wortel de urineproductie verhoogt, nierstenen en niergruis voorkomt en etterende zweren kan genezen. Bovendien zou het werkzaam zijn tegen blaasontstekingen, galstenen, geelzucht, reuma en jicht. Zijn ideeën zijn tot ver na de Middeleeuwen in zwang gebleven. De vraag is dus of men eeuwenlang heeft geloofd in de waandenkbeelden van een ouwe gekke Griek of dat die oude Griekse wetenschapper het mogelijk toch bij het rechte eind heeft gehad.
Kattendoorn bevat een aantal werkzame stoffen, zoals essentiële oliën, ononine, onodine, pterocarpan, spinonine en wat looistoffen.
Onderzoek heeft uitgewezen dat een extract van kattendoorn een behoorlijke werking bleek te hebben tegen de schimmels Aspergillus flavus, Fusarium moniliforme en Candida albicans. De onderzoekers moesten ook tot de conclusie komen dat de werking bijna net zo goed was als die van een antibioticum. En dat is goed nieuws omdat door te uitbundig voorschrijvende artsen en direnartsen steeds meer bactieriestammen resistent worden tegen verschillende soorten antibiotica en men ondertussen koortsachtig op zoek is naar vervangende middelen. Een ander onderzoek leek bewijzen op te leveren dat kattendoorn een effect heeft dat vergelijkbaar was met de pijnstillende werking van aspirine, terwijl het middel tegelijkertijd geen schadelijke effecten op de lever had.
De conclusie is dus gerechtvaardigd dat die oude Grieken in veel gevallen gelijk hadden met hun inzichten over de mogelijke werking van kattendoorn
Food Funct. 2020 Aug 1;11(8):7138-7151. doi: 10.1039/d0fo01595d. Epub 2020 Aug 4.. Ononis spinosa L., an edible and medicinal plant: UHPLC-LTQ-Orbitrap/MS chemical profiling and biological activities of the herbal extract. Dejan Stojković 1, Danijela Drakulić, Uroš Gašić, Gokhan Zengin, Milena Stevanović, Nemanja Rajčević, Marina Soković
This study explored the chemical profile of the aerial parts of Ononis spinosa and further investigated its biological activities. Chemical profiling of the extract revealed the presence of 63 different compounds: phenolic acids, flavonoid glycosides and aglycones, isoflavonoid glycosides and aglycones, and other related compounds. Our results revealed that the extract was active against 8 strains of free floating bacteria. It showed anti-biofilm potential against Staphylococcus aureus and was able to supress the production of staphyloxanthin in S. aureus at sub-minimal inhibitory concentrations. Its antioxidant activity was evaluated by using several assays (phosphomolybdenum, DPPH, ABTS, CUPRAC, FRAP, and metal chelating assay), which showed that the extract exhibited a dose dependent activity. Inhibition of AChE, BChE, amylase, glucosidase and tyrosinase was achieved by the extract, demonstrating its anti-enzymatic activity. The antiproliferative potential of the extract towards human cancer cell lines (HepG2, MCF-7, SiHa and A172) was determined by using the crystal violet assay. Ki67, a marker of proliferation was downregulated in the A172 glioblastoma cell line.
Pharmaceuticals (Basel). 2020 Apr 24;13(4):78. doi: 10.3390/ph13040078. Methanolic Extract of the Herb Ononis spinosa L. Is an Antifungal Agent with no Cytotoxicity to Primary Human Cells. Dejan Stojković 1, Maria Inês Dias 2, Danijela Drakulić 3, Lillian Barros 2, Milena Stevanović 3 4 5, Isabel C F R Ferreira 2, Marina D Soković 1
Ononis spinosa L. is a plant traditionally used as folk remedy. There are numerous studies regarding chemical constituents and health beneficial properties of Ononidis Radix. The following study was designed to investigate chemical composition and antifungal potential of the methanolic extract obtained from the O. spinosa L. herb. Chemical analyses regarding phenolic compounds of O. spinosa were performed by liquid chromatography with mass spectrometry (LC-DAD-ESI/MSn). Antifungal activity, antibiofilm properties and antifungal mode of action of the extract were evaluated, as well as cytotoxicity. Chemical analyses revealed the presence of flavonoids, isoflavonoids and phenolic acids in O. spinosa, with kaempherol-O-hexoside-pentoside being the most abundant compound (5.1 mg/g extract). Methanolic extract was active against all of the tested microfungi with Penicillium aurantiogriseum being the most sensitive to the extract inhibitory effect at 0.02 mg/mL; and effectively inhibited biofilms formed by Candida strains. Minimum fungicidal concentrations of extract rose in the presence of ergosterol and leakage of cellular components was detected. The extract showed no cytotoxicity to human gingival fibroblast (HGF-1) cells. This study significantly contributes to overall knowledge about medicinal potential of O. spinosa herbal extract and enlightens previously unrevealed properties. O. spinosa aerial parts seem to be an interesting candidate for the development of antifungal preparations, non-toxic to human cells
Phytother Res. 2006 Jun;20(6):500-3. doi: 10.1002/ptr.1891. Analgesic and hepatotoxic effects of Ononis spinosa L Betül Sever Yilmaz 1, Hanefi Ozbek, Gülçin Saltan Citoğlu, Serdar Uğraş, Irfan Bayram, Ender Erdoğan
The present study investigated the analgesic and hepatoprotective activities of a water extract of Ononis spinosa L. (OS) in mice. Analgesic activity was based on the pain thresholds measured with the tail-flick test before administration at 30, 90 and 150 min. The results were analysed with one-way variance analysis. The extract of Ononis spinosa showed analgesic activity equivalent to aspirin at 30 and 90 min and even higher than aspirin with the 50 mg/kg dose. At a dose of 100 mg/kg OS showed an analgesic effect equivalent to aspirin at all time points.The hepatoprotective influence of OS on carbon tetrachloride (CCl(4))-induced acute liver toxicity was also studied. The extract had no significant effect on the increased levels of aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT) and bilirubin in CCl(4) treated animals (p > 0.05). Thus, the results reveal that the extract of OS had no hepatoprotective effect on CCl(4)-induced acute liver toxicity.
Nat Prod Res. 2015;29(12):1157-60. doi: 10.1080/14786419.2014.981188. Epub 2014 Dec 4. Chemical composition, antioxidant and antimicrobial activities of the edible medicinal Ononis natrix growing wild in Tunisia. Baya Mhamdi 1, Feten Abbassi, Chedly Abdelly
Results showed that leaf methanolic extract of Ononis natrix has important total phenol (51 mg GAE/g DW) and flavonoid (14.76 CE/g DW) contents. The chemical composition of O. natrix leaf revealed the presence of quercitine (24.5%), amentoflavone (14.1%), flavones (11.3%) and kaempferol (10.5%). The leaf extract showed a high total antioxidant activity with 60.94 mg of GAE/g DW, displayed a high 2,2-diphenyl-1-picrylhydrazyl scavenging ability with low IC50 value (29 μg/mL) and a great reducing power (EC50 = 100 μg/mL). O. natrix leaf extract exhibited a significant broad spectrum activity against all tested microorganisms with bacterial inhibition zone sizes ranging from 8.5 to 17 mm in diameter.