Hoewel basilicum eeuwenlang een rol speelde in legendes, rituelen en ceremonies, is het tegenwoordig vooral bekend als smakelijk kruid. Is dat een afgang voor een heilig kruid of is de 'hoge' keuken het nieuwe religieuze ritueel geworden?
Voor het ontstaan van de naam basilicum zijn verschillende verklaringen te geven. Volgens sommige bronnen zou de naam zijn afgeleid van het Griekse woord basileus, dat koning betekent. Het koninklijke verwijst naar de indrukwekkende, vorstelijk te noemen geur van de planten maar ook naar de genezende en magische krachten.
Anderen zeggen echter dat het woord basilicum is afgeleid van basilisk, een legendarische draak met een kroontje op zijn kop, wiens blikken konden doden. Het gif van de draak was levensgevaarlijk, maar er werd verteld dat basilicum een effectief tegengif was. Basilicum komt ook voor in het bijbelverhaal over Salomé, de beeldschone dochter van koning Herodes, die zo mooi kon dansen dat ze alles van haar vader gedaan kreeg. Zoals bekend vroeg zij na haar dans tijdens een feestmaal het hoofd van de gevangen genomen Johannes de Doper. Zij verborg het hoofd in een pot met basilicum en verzorgde het toegewijd.
Ocimum is waarschijnlijk afgeleid van het eveneens Griekse ‘ozein’, geuren.
In het oude Egypte, waar basilicum waarschijnlijk werd geïmporteerd uit Voor-lndië, werd het kruid gebruikt bij begrafenissen. Kransen basilicum werden in grafkamers neergelegd. Nog steeds worden de doden in India vaak begraven met een blad basilicum. Daarvoor wordt Tulsi, Ocimum sanctum of Heilige basilicum gebruikt, die gewijd is aan de Hindoegod Vishnoe. De plant wordt gekweekt in de buurt van de tempels.
Basilicum is in verschillende culturen verbonden met uiteenlopende eigenschappen en betekenissen. De plant, die in India een religieuze rol vervult, wordt elders soms juist beschouwd als een duivelse plant beschouwd.. In de late middeleeuwen kreeg basilicum geleidelijk een plaats in de hoven en tuinen van de gegoede burgers in West Europa. Zij geloofden dat basilicumzaad goed was tegen 'alle gebreken van het hart en zwarte gedachten.' Ook zou het de mens vreugde en moed schenken en 'aansporen tot een volkomen huwelijksleven'. Ook vertelden deze burgers elkaar dat degene die basilicumzaad fijn wreef en onder een schone pot bewaarde, daar na enkele dagen schorpioenen zou zien rondkruipen.
Hoewel basilicum eeuwenlang een rol speelde in legendes, rituelen en ceremonies, is het tegenwoordig vooral bekend als smakelijk kruid. Over de hele wereld wordt het op in allerlei gerechten verwerkt, vooral in vis-en vleesschotels. De Engelsen kruiden er hun vlees en gevogelte mee. Uit de Italiaanse keuken komt een bekende tomatensalade met fijngesneden, verse basilicumblaadjes. In Zuidoost Azië worden de jonge, sterk aromatische bladeren van de plant vermengd met andere groenten.
Indonesiërs en Maleisiërs laten de zetmeelrijke zaden van de basilicumsoort kemangie opzwellen in water. Daarna voegen ze de zaden toe aan fruitcocktails, die daardoor geleiachtig worden.
Uit verse bladeren wordt vluchtige olie gewonnen door middel van stoomdistillatie. Deze olie wordt verwerkt in de parfums en likeuren. In de traditionele geneeskunde op Java wordt basilicum gebruikt als middel bij verschillende kwalen, bijvoorbeeld tuberculose, benauwdheid, buikpijn en opgeblazenheid. Een zalf die bereid is met de as van basilicumbladeren wordt gebruikt bij zwellingen. Verfrissende siroop met de gezwollen basilicumzaden (selashi) zou onder andere helpen tegen buikpijn. Als je de zaden laat weken in water, zul je zien dat deze veel slijmstoffen bevatten. Verder wordt deze drank door de Javanen gebruikt als kalmeringsmiddel.
De commerciële teelt van basilicum vindt plaats in Zuiden Oost-Europa, Marokko, India, Zuidoost Azië en warmere gebieden in de Verenigde Staten. Om het juiste aroma te krijgen is het belangrijk dat het gewas onkruidvrij wordt gehouden. Onkruid bederft de smaak en vermindert de kwaliteit van het kruid. Basilicum heeft goed gedraineerde, beschutte gronden nodig, veel zon en weinig wind. De jonge, bladrijke scheuten moeten bij voorkeur worden geoogst voordat de plant tot bloei komt.
Van West Europa tot het verre oosten heeft eigenlijk iedere streek zijn eigen, specifieke basilicumsoort. Heel bijzonder zijn de anijsbasilicum of Horapha uit Thailand en de Kemangie of citroenbasilicum uit Indonesië en Maleisië. De Tulsi, Ocimum sanctum komt veel voor in India. In West-Europa zijn vooral de grootbladige basilicum en de dwergbasilicum bekend.
Basilicum Anijs-, Horapha, Ocimum basilicum
Basileus is het Griekse woord voor koning. Dit plantengeslacht kan dan ook de koning onder de kruiden worden genoemd, vanwege de vele soorten met allerlei verschillende aroma's. Een bron van inspiratie voor de keuken! Horapha is er een uit Thailand, Vietnam en heeft een duidelijk anijsaroma. Mooi bossig plantje, met donkergroene bladeren en purperen steeltje. Pas na half mei in de volle grond zaaien, anders in de keuken of onder glas zaaien.
Basilicum 'Dark Opal'
Ocimum basilicum forma purpurea. Soort met purperrode bladeren. Basilicumazijn van deze soort gemaakt wordt prachtig rood. Staat graag op een zonnige en beschutte plaats.
Basilicum Griekse, Ocimum minimum
Komt oorspronkelijk uit Chili. Geen logische naam dus. Het fijne kleine blad heeft een sterke zoete geur. Leuk om voor keukenraam, in een bloembak of in een kruidentuintje te zetten. Eenvoudig te kweken. Heel lekker in Griekse en Zuideuropese gerechten. Bossige groeiwijze ook zonder snoei.
Basilicum grootbladig, Ocimum basilicum
De Italiaanse basilicum waar 'Pesto', de beroemde basilicumsaus van wordt gemaakt. De bladeren worden tot 3 cm. groot en zijn kruidig, zoetig. Warm opkweken en na half mei in de volle grond planten op een zonnige, beschutte plek. Onder plat glas of tunnel kan het kruid al eerder in de volle grond In keuken, huiskamer, serre, of op een beschut balkon kan deze basilicum ook in potten worden geteeld. Regelmatig toppen bevordert struikvorming. Het blad kan goed worden ingevroren of er kan olie van worden getrokken.
Basilicum Heilige-, Tulsi , Ocimum sanctum
De "Heilige" Basilicum. Wordt veel in huizen, tuintjes en bij tempels in India gekweekt. Belangrijke ceremoniële plant, ook voor Surinaamse Hindoestanen.
Basilicum citroen, Kemangie
Odmum basilicum forma citratum Een heerlijke basilicum met een citroenaroma. In Indonesische keuken bekend als Kemangie, in de Thaise keuken als Maenglak. Teelt: zie Horapha.
Basilicum kaneel, Ocimum gratissimum
Basilicum uit Mexico, met een kaneelgeur en smaak. Een kruid om mee te experimenteren!
Basilicum reuzenblad, Ocimum basilicum neopolitana
Basilicum met zeer grote, gekreukelde bladeren. Imposant. De geur en smaak zijn sterk, als de "Italiaanse' Basilicum. Basilicum kan in het voorjaar in kasje of tunnel, in de zomer buiten.
Soorten basilicum die bij de firma Richters te verkrijgen zijn.
Basil, Bush Basil, Greek Bush Basil, Purple Bush
Basil, Spicy Globe Basil, Minette Basil, Green Globe
Basil, Pistou Basil, Indian Basil, Dark Opal
Basil, Osmin Basil, Rosie Basil, Rubin
Basil, Purple Delight Basil, Purple Ruffles Basil, Italian Large Leaf
Basil, Marseilles Basil, Medinette Basil, Napoletano
Basil, Sweet Basil, Sweet Salad™ Basil, Genovese
Basil, Compatto FT Basil, Dolly Basil, Edwina
Basil, Emily Basil, Gecofure Basil, Nufar F1
Basil, Marian Basil, Martina Basil, Envigor™
Basil, Superbo Basil, Magical Michael Basil, Anise
Basil, Cinnamon Basil, African Blue Basil, African Spice
Basil, Lemon Basil, Mrs. Burns Lemon Basil, Sweet Dani Lemon
Basil, Lesbos Basil, Pesto Perpetuo Basil, Lime
Basil, Green Sacred Basil, Purple Sacred Basil, Oriental Breeze
Basil, Spice Basil, Blue Spice Basil, Thai
Basil, Queenette Thai Basil, Siam Queen Thai Basil, West African
Internetlinks
Nature One Health: Sweet Basil Nature One Health: Bush Basil
Basilic (Ocimum basilicum), basilic en buisson originaire du Chili (Ocimum minimum),
Selon Aristote, basilicum vient du latin basiliscus, emprunté au grecbasilikos (petit roi ou royal), la plante étant désignée sous le nom de basilikon.Ocimum vient du grec oza qui signifie odeur. Le basilic est originaire d’Inde et du Moyen-Orient.
Les Romains pensaient qu’une tige offerte à une fiancée provoquait en elle un amour éternel. D’autre part, il était réputé engendrer la sympathie et apaiser la colère ; les Romains avaient donc coutume de servir des salades de basilic aux amoureux qui se querellaient et les magistrats, quant à eux, tranchaient les litiges devant une potée de basilic. Pour obtenir une bonne récolte, les agriculteurs de l’époque étaient réputés pour leurs hurlements et leurs imprécations lorsqu’ils plantaient les graines de basilic. Un mythe grec prétendait que l’odeur forte de la plante rendait les hommes fous.
Le basilic a longtemps été associé au romantisme. Les femmes italiennes plaçaient un plant de basilic sous leur fenêtre afin de prévenir leur amoureux qu’il pouvait se présenter cette nuit-là. Le basilic était connu pour être une herbe qui "retire du cœur les vapeurs de mélancolie". Une autre tradition voulait qu’une femme qui reçoit une tige de basilic d’un homme en tombe amoureuse. Au XVIIIème siècle, l’actrice La Clairon faisait mâcher des brins de basilic à ses soupirants, et il existait des dragées aphrodisiaques au basilic confit dans le sucre, déjà réputées au siècle précédent. Jusqu’au début du XXème siècle, dans les futures provinces yougoslaves, lorsqu’une jeune fille tombait amoureuse d’un garçon peu recommandable, cet amour était connu pour être le fruit de l’action du basilic. En effet, se frotter la poitrine et le ventre avec ses feuilles ou respirer la fumée que dégage la plante brûlée incitait à la passion. Si en jetant des braises rouges sur deux feuilles de basilic, elles s’enflamment rapidement sans changer de place, le présage est excellent : le mariage sera placé sous les meilleurs auspices. En revanche, il vaut mieux rompre si elles se comportent comme deux diables plongés dans l’eau bénite. D’autre part, la feuille de droite indiquera une certaine réticence de l’homme à un engagement, tandis que celle de gauche sera le reflet de l’hésitation de la jeune fille. Une autre tradition nous dit que pour savoir si un jeune homme fera un époux fidèle, il faut lui glisser dans la main un brin de basilic. Si celui-ci dessèche, c’est un coureur de jupons. En Provence, dix gouttes d'alcool à base de basilic, de racine de céleri, de racine de serpentaire, d'huile de cumin et de sécrétion humaine constitue un filtre d'amour très efficace. A l’époque de la Révolution, il était utilisé contre la timidité et la mélancolie.
Se masser la nuit la région du cœur avec du basilic écrasé renforce les liens d’amitié qu'on a avec une personne.
Le basilic a été également associé aux scorpions. Les Italiens vouaient une grande admiration au basilic, bien qu’ils avaient très peur des scorpions censés se cacher sous leurs plants. Au Moyen Age existait une croyance selon laquelle les scorpions, engendrés par cette plante, vivaient sous les pots de basilic. On croyait aussi que le basilic aidait à enlever le dard des scorpions. On pensait également que mâché et placé au soleil, il donnait naissance à des vers. On dit par ailleurs que tant qu'il fait jour, la plante éloigne les chèvres mais, dès la nuit tombée, elle les fait danser.
Les commerçants italiens plaçaient souvent un pot de basilic près de leur caisse enregistreuse parce qu’un superbe plant équivalait à un négoce prospère.
Chez les Grecs, il était associé au deuil. C’était aussi une plante à forte connotation religieuse : les Romains associaient le basilic à certains rites religieux, comme symbole de la fertilité. Plus tard, le basilic fut considéré comme un remède absolu à la stérilité et aux douleurs de l’accouchement parce que ses brins avaient caché la Vierge et son enfant pourchassés par Hérode : une fois le danger écarté, la Vierge avait dit au basilic : « Dieu te sauve, tu fleuriras, et tu auras des graines ». C’est également la plante qui poussa autour du tombeau du Christ après sa résurrection. Les Egyptiens avaient découvert que le basilic était une herbe bactéricide pouvant servir à conserver les aliments et… les morts. Il fut particulièrement apprécié des chrétiens des Indes car il apparut miraculeusement en fleur sur la tombe de saint-François-Xavier[1]. En Inde, il y est élevé au rang d’herbe sacrée, on l’appelle Tulsi (plante sacrée) et on le cultive surtout autour des sanctuaires où il y fait l'objet d'un culte quotidien accompagné d’offrande de fleur et de riz. Des feuilles étaient posées sur la poitrine du mort de religion hindouiste, pour le protéger des esprits malveillants dans l’autre monde. Dans d’autres pays également, on plaçait une branche de basilic entre les mains du mort pour le protéger dans son voyage dans l’au-delà. Les Indiens utilisaient également le basilic comme symbole d’hospitalité.
Composante de la célèbre liqueur, la Chartreuse, la cueillette du basilic, plante magique, exigeait tout un rituel rappelant la cueillette du gui par les Druides. Le cueilleur (toujours un homme) devait se purifier les mains à trois sources différentes, se tenir hors de portée d’êtres impurs (femme ayant ses règles par exemple) et ne jamais couper les tiges avec un objet métallique. D’après un vieux manuscrit, ils devait porter des vêtements propres et prononcer ces paroles: « basilic je te prie par la divinité suprême qui t'a fait naître de guérir tous les maux, de venir à notre secours en apportant les remèdes qu'avec confiance je te demande ».
Pendant longtemps, le basilic a été considéré tantôt comme une plante comestible, tantôt comme une plante sauvage. En Europe occidentale, c’était aussi bien l’herbe du diable qu’une plante pour lutter contre les sorcières. Jadis les sorciers avaient recours au basilic pour provoquer des menstrues pestilentielles. Paradoxalement, cette plante a la vertu de protéger des sortilèges. On peut glisser une feuille dans sa poche pour bénéficier de ses pouvoirs.
Chez les Berbères nomades, le conseil de tribus est composé de notables, issus de familles les plus importantes. En cas de guerre, l’un d’eux est désigné comme chef et un bouquet de basilic est glissé dans les plis de son turban, en signe de ses fonctions exceptionnelles.
Dans la tradition persane, manger de la semence de basilic blanc le jour du Now-Rouz[2] met à l'abri des névralgies toute l'année.
De nos jours, on le dépose devant les portes et les fenêtres ouvertes en été, pour éloigner les mouches et les moustiques.
En cuisine, le basilic peut être conservé séché ou dans le vinaigre. Il met en valeur les préparations à base de tomate ; il doit toujours être ajouté juste au moment de servir.
En infusion, le basilic est diurétique et tranquillisant ; il est également tonique, stomachique, antispasmodique et emménagogue.