De Kaapse geranium (Pelargonium sidoides) is een plant uit de ooievaarsbekfamilie (Geraniaceae), een vrij grote familie met meer dan 700 verschillende planten in alle werelddelen, met name in gematigde en subtropische streken. Binnen de familie zijn verschillende groepen of subfamilies (geslachten). In Nederland is het geslacht Geranium het grootst en komt het geslacht Pelargonium, waar de Kaapse geranium toe behoort, niet in het wild voor. De geslachtsnaam Pelargonium is vrijwel alleen voorbehouden voor Afrika en dan met name Zuid-Afrika. De Kaapse geranium – Pelargonium sidoides – groeit van oorsprong in Zuid Afrika, waar hij ook gekweekt wordt. De ooievaarsbekfamilie bevat niet veel verschillende planten in Nederland en België .
De familiekenmerken
Voor de ooievaarsbekfamilie zijn enkele duidelijke kenmerken aanwezig. Zo zijn de bloemen altijd meerzijdig symmetrisch en zijn er per bloem 5 kroon- (de gekleurde bloemblaadjes) en kelkbladeren (onder de kroonbladeren, doorgaans groen). Elke bloem heeft 10 meeldraden (de doorgaans gele buisjes die uit het hart van een bloem steken). Er zijn nog wel een paar kenmerken, maar daarvoor heb je vaak een loep nodig (die heb ik zelf ook nooit mee), dus die laat ik achterwege.
Wellicht is Robertskruid (Geranium robertianum) in Nederland de soort van de ooievaarsbekfamilie die de meeste bekendheid geniet. Deze tiert welig in menig tuin en kan flink om zich heen woekeren. Door de rode behaarde stengels en roze bloemetjes heeft deze echter ook enige sierwaarde, waardoor hij niet overal als onkruid wordt gezien. Ook groeit de plant veel in de opener bossen.
Het uiterlijk
De Kaapse geranium komt voor in een dor en droog klimaat in open landschap, zoals een kort grasland met een stenige bodem. Hij heeft een wortelrozet (een bladkrans direct aan de oppervlakte, net als een paardenbloem) en het wortelstelsel bestaat uit wortelstokken (ook wel rhizomen genoemd: ondergrondse meestal horizontaal lopende stengels). De bladeren hebben een zilverwitte onderzijde die bij mij qua kleur direct doen denken aan de bladonderzijden van zilverschoon (overigens geen familie van de Kaapse geranium) dat in Nederland vaak in de berm groeit.
De bloei
Kaapse geranium heeft paarsrode bloemen, maar zo donker dat ze bijna zwart zijn. Als de omstandigheden goed zijn, zoals bij kweek vaak het geval is, kan hij bijna het hele jaar bloeien. De bloei vindt met name plaats in het najaar en de winter. Het is een meerjarige plant, maar sterft in het wild vaak af door droogte. Het wortelstelsel van de plant zorgt er daarentegen wel voor dat de plant bestand is tegen brand in het grasland waarin de plant staat. De plant kan groeien op plaatsen tot een hoogte van ruim 2000 meter.
Toepassingen voor de gezondheid
Kaapse geranium is een uitstekend kruid voor gezonde luchtwegen! Niet alleen verbetert hij de kwaliteit van de reacties van het immuunsysteem, maar werkt hij ook antimicrobieel en antiviraal. Voor de luchtwegen helpt hij om slijm op te lossen. Daarom kun je dit kruid heel goed gebruiken bij:
virale infecties van de luchtwegen
acute bronchitis
chronische bronchitis
sinusitis
verkoudheden
zwakke weerstand
Geschiedenis van Pelargonium sidoides
De traditionele kruidenmannen van de Zoeloes ontdekten eeuwen geleden al de bijzondere krachten van de Pelargonium sidoides. De inheemse bevolking gebruikt de wortelstokken van de Pelargonium sidoides al eeuwenlang als ondersteuning voor onder meer de luchtwegen. Pas in 1897 kreeg de plant bekendheid in Europa. De Engelse majoor Charles H. Stevens, die aan tuberculose leed, reisde destijds naar Zuid-Afrika. Hij werd behandeld door een medicijnman van de Basoeto stam.
Deze gaf hem een afkooksel van de wortel van de Umckalaobo, zoals de Pelargonium sidoides in de volkskruidenkunde van Zuid-Afrika wordt genoemd. Umckalaobo wordt vertaald als ‘zwaar hoesten’. Toen in 1929 antibiotica werd ontwikkeld, belandde Pelargonium sidoides in de verdomhoek. Tegenwoordig is in Duitsland het Pelargonium sidoides-extract EPs®7630 een goedgekeurd middel voor de luchtwegen. Ook in de moderne kruidenkunde wordt Pelargonium sidoides ter ondersteuning van de luchtwegen aangewend.
Michael T. Murray ND, Elaine Roe MD, in Textbook of Natural Medicine (Fifth Edition), 2020. Pelargonium sidoides (South African Geranium)
Extracts from the rhizomes and tubers of Pelargonium sidoides have been shown to exert a number of beneficial effects in upper respiratory tract infections, particularly acute bronchitis, an indication for which it is an approved drug in Germany (see Chapter 155, Bronchitis and Pneumonia). P. sidoides has demonstrated immune-enhancing effects as well as antibacterial and antiviral effects and the ability to prevent adhesion of bacteria to epithelial cells.28 In one double-blind, placebo-controlled trial, 103 patients with acute rhinosinusitis of presumably bacterial origin were given an ethanolic extract of P. sidoides (EPs 7630) or matching placebo at a dose of 3 mL three times daily for a maximum 22 days.29 The mean decrease in the Sinusitis Severity Score was 5.5 points in the EPs 7630 group compared with 2.5 points in the placebo group, a difference of 3.0 points. This result was confirmed by all secondary parameters, indicating a more favorable course and a faster recovery in the EPs 7630 group.
Pelargonium sidoides EPs 7630
In South Africa, Pelargonium sidoides (P sidoides) has historically been used to treat a variety of ailments, including upper respiratory tract infections like bronchitis and tuberculosis.57 P sidoides, traditionally known as Umckaloabo, is rich in phenols and flavonoids, consisting of coumarins, tannins, diterpenes, and proanthocyanidins.58-60 It has been standardized in Germany as an aqueous ethanolic extract of its root known as EPs 7630.
EPs 7630 has been shown to have significant antibacterial activity against multiresistant Staphylococcus aureus and antiviral effects against seasonal influenza A virus strains (H1N1, H3N2), respiratory syncytial virus, human coronavirus, parainfluenza virus, and Coxsackie virus.58,61 Through its immunomodulatory effects, EPs 7630 has been demonstrated to specifically enhance human peripheral blood phagocyte activity as well as have antiadhesive effects through interaction with bacterial surface binding factors.62-64
A double-blind, randomized, multicenter trial conducted by Bachert and colleagues65 enrolled 103 patients with radiographically and clinically confirmed acute RS and compared EPs 7630 (1:8-10; extraction solvent: ethanol 11% at a dosage of 60 drops 3 times daily for up to 22 days) with placebo. EPs 7630 was found to have superior efficacy and tolerance, based on changes in sinusitis severity scores. A Cochrane review concluded that P sidoides may be effective in alleviating symptoms, including headaches and nasal discharge, for acute RS and the common cold in adults.66
De Europese bepalingen van de wetgeving inzake nieuwe voedingsmiddelen zijn daarom van toepassing. In het kader van een officiële consultatieaanvraagi rond de novel food status van de wortel van Pelargonium sidoides, werd volgend besluit gepubliceerd op de website van de Europese
Commissieii:
“De wortel van Pelargonium sidoides wordt beschouwd als novel food: Geen enkele lidstaat heeft een gebruiksgeschiedenis kunnen bevestigen van deze plant voor 15 mei 1997 als voedingsingrediënt in de Europese Unie”.
In België komt deze plant voor in het Koninklijk Besluit van 31 augustus 2021 betreffende de fabricage van en de handel in voedingsmiddelen die uit planten of uit plantenbereidingen samengesteld zijn of deze bevatten (gekend als het Plantenbesluit). Er is echter geen geldig bewijs van een gebruiksgeschiedenis in voedingssupplementen vóór 15 mei 1997 geleverd door de voedingssupplementensector en ook niet gevonden in de archieven van de FOD Volksgezondheid. De vermelding van deze plant in het Plantenbesluit kan dus niet worden gebruikt als bewijs van een consumptiegeschiedenis vóór deze datum.
Het plantenbesluit preciseert in artikel 9 dat “ Planten, die al dan niet in de lijsten van de bijlage vermeld zijn, en die tot 15 mei 1997 in de Europese Unie niet in significante mate voor de menselijke voeding zijn gebruikt, vallen onder de toepassing van verordening (EU) nr. 2015/2283”.
Het Plantenbesluit zal zo snel mogelijk aangepast worden, maar de Europese bepalingen van de novel food wetgeving zijn reeds van toepassing zonder deze aanpassing. Omdat de wortel van Pelargonium sidoides als een novel food wordt beschouwd (tot bewijs van het tegendeel), is het niet toegestaan om dit plantendeel als zodanig of als ingrediënt in voedingsmiddelen (met inbegrip van voedingssupplementen) in de handel te brengen zonder dat= hiervoor op Europees niveau een toelating is verleend. Dit geldt eveneens voor extracten of andere plantendelen van deze plant.
Operatoren worden eraan herinnerd dat zij verantwoordelijk zijn voor de conformiteit van hun producten.
Meer informatie over Reglementering betreffende nieuwe voedingsmiddelen : : https://www.health.belgium.be/nl/informatiebrochure-novel-food
i op basis van art 4 van de Europese Verordening EU Nr 2238/2015 VERORDENING (EU) 2015/2283 betreffende nieuwe voedingsmiddelen ii https://ec.europa.eu/food/system/files/2022-04/novel-food_consult-status_pelargonium-sidoidesroot_2664878_0.pdf (zie ook algemene pagina : https://ec.europa.eu/food/safety/novel-food/consultation-process-novel-foodstatus_en)