De oude Germanen kenden de es magische krachten toe, want volgens hun overtuiging werd immers het dak van de wereld door een es, de Yggdrasill, gedragen; de boom was dan ook aan Thor gewijd. Hun priesters brachten onder een es mensenoffers die bestemd waren om de talrijke goden gunstig te stemmen. Het hout werd gebruikt voor speren die hen onoverwinnelijk moesten maken.
In sommige streken gold de es als een slangenmiddel. Er werd beweerd dat een slang mens of dier niet zou bijten, als er een essenblad op zak werd gedragen of een essentak in de stallen werd gehangen. Matthiolus beweert dat 'de es als tegengif bij slangebeten kan dienen, daar hij zozeer een vijand van de slang is dat die noch 's morgens noch 's avonds de schaduw van een es zal naderen. Hieruit blijkt weer eens hoe een goede moeder de natuur is, aangezien de es, voordat de slangen weer uit de grond komen kruipen, al in bloei staat en zijn bladeren behoudt totdat de kou de slangen alweer de grond in doet vluchten.' Dit geloof is ongetwijfeld de reden van een geneesmiddel dat in bepaalde streken nog heel populair is bij slangenbeten: een aftreksel van 250 g essebladeren drinken en het droesem op de beet leggen...
Er werd ook gezegd - Dioscorides was een van de eersten die dat beweerde - dat 'de gestampte bladeren, in wijn geperst, hen die te dik zijn langzaam doen vermageren' en dat het zaad tot lusten opwekt en de man 'meer succes doet hebben bij vrouwen'.
De es botanisch
De boom is in elk geval gemakkelijk te herkennen: asgrijze bast; zwarte knoppen; bloempjes in kleine trosjes, zonder kelk- of kroonblaadjes, met donkerrode meeldraden; ze bloeien vóór de bladeren aan de boom verschijnen; zeven tot dertien samengestelde bladeren, ovaal met fijn-getande rand; gevleugelde vruchtjes in trossen die op de wind naar beneden dwarrelen.
De es geneeskrachtig
De bast, die in het voorjaar van de takken wordt geschild, werd als koortswerend middel gebruikt voordat kinine ontdekt was. Het was een geliefd huismiddel bij koorts: als afkooksel(15 g bast op 1 I water; 5 minuten laten koken; zeven; 1 kopje voor elke maaltijd) of als poeder (10 g bast in honing, drie- tot viermaal daags tussen de maaltijden, enkele dagen drinken).
De bladeren (Folia Fraxini) zijn volgens de Franse Dr. Binet en anderen, goed tegen jicht en reuma. Een licht afkooksel of aftreksel (30 g bladeren op 1 I water) doet de urinezouten (uraten) verdwijnen en wordt dus voorgeschreven bij gal- en nierstenen, nierkoliek, jicht en reuma. Bij een aanval: elke 3 uur 1 kopje van het aftreksel drinken; om aanvallen te voorkomen: een kuur van 2 weken ('s morgens en 's avonds 1 kopje en de rest van de liter in de loop van de dag opdrinken; om de 2 maanden herhalen).
Essenbladeren komen ook voor in talloze recepten en voorschriften voor een lang leven; het schijnt zelfs dat 'degene die dit geheim heeft onthuld, zelf honderd en zeven jaar is geworden.. maar wie mag dat dan wel geweest zijn. De zaden die, zoals het vroeger heette, 'van groot nut zijn voor hen die niet kunnen urineren', zijn inderdaad een opvallend diureticum en worden geïndiceerd in geval van waterzucht; als afkooksel (20 g zaadjes met de hulsjes, in 1 liter water; zowat 3 minuten laten koken; zeven en in de loop van de dag opdrinken) of in poedervorm ( 10 g zaadpoeder, met honing vermengd of in een vloeistof opgelost).
Frenette, champagne van het essenblad
Het verhaal over de es zou echter onvolledig zijn, als ik de drank niet vermeld die vroeger in Frankrijk in veel gezinnen gedronken werd en die frênette of frênée werd genoemd. Hier volgt dan het recept:
Maak een afkooksel van 90 g cichorei (geroosterd) in kokend water. Los 3 kg suiker en 45 g wijnsteenzuur op in een paar liter kokend water.Giet zoveel kokend water op 60 g essenbladeren ('s zomers geplukt en in de schaduw gedroogd) tot ze onderstaan; 2 uur laten trekken en dan zeven. Giet deze drie vloeistoffen in een vat van 60 liter; doe er zoveel koud water bij tot het helemaal vol is. Voeg er, als het mengsel helemaal afgekoeld is, 60 g gist, in een beetje lauw water opgelost, aan toe. Nu begint de gisting die minstens 11 dagen moet duren. Na 11 dagen wordt de drank gebotteld; de kurken worden stevig op de flessen gedaan en bovendien met ijzerdraadjes bevestigd; de drank is na 2 weken voor gebruik gereed.
Deze drank heeft de gunstige werking van al de gebruikte ingrediënten: cichorei: tonisch, eetlust opwekkend; wijnsteenzuur: verfrissend; essenblaadjes: laxerend, diuretisch en zweetuitdrijvend. Kortom: een uitstekende drank voor de gezondheid. Het zou niet slecht zijn, als die weer in zwang kwam...
Ash (Fraxinus)
Synonyms / Common Names / Related Terms
Ash wood dust, flavonoids, Fraxini cortex, Fraxinus americana, Fraxinus elatior, Fraxinus excelsior, Fraxinus excelsior L., Fraxinus ornus L., hydroxycoumarins, Oleaceae (family), phenylethanoids, secoiridoid glucosides, white ash.
Note: This monograph does not include other unrelated species with the common name ash, such as Mountain ash (Sorbus spp.) or Prickly ash (Zanthoxylum spp.).
Mechanism of Action
Constituents: Ash has been shown to contain flavonoids, hydroxycoumarins, phenylethanoids, and secoiridoid glucosides.2
Pharmacology:
Analgesic properties: The analgesic properties of ash (Fraxini cortex) have been demonstrated with combination products containing Fraxini cortex, Populi cortex/folia (Aspen), and Solidaginis herba (Goldenrod) in clinical studies of rheumatoid arthritis and osteoarthritis.1 The combination product is reported to be similar in efficacy to non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAID), but with half as many adverse effects.1
Anti-inflammatory effects: The anti-inflammatory properties of ash (Fraxini cortex) have been demonstrated with combination products containing Fraxini cortex, Populi cortex/folia (aspen), and Solidaginis herba (goldenrod) in clinical studies of rheumatoid arthritis and osteoarthritis.1 The combination product is reported to be similar in efficacy to non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAID), but with half as many adverse effects.1 The potential anti-inflammatory properties of ash bark (Fraxinus ornus) are thought to be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2 Anti-inflammatory properties may be related to coumarins' potential inhibition of both T-cell activation and the arachidonic acid cascade.3
Antimicrobial effects: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ornus) may possess significant antimicrobial activity thought to be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2
Antioxidative effects: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ornus) may possess significant antioxidant activities thought to be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2
Antiviral effects: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ornus) may possess significant antiviral activity thought to be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2
Immunomodulatory effects: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ornus) may possess significant immunomodulatory activities thought to be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2 The immunomodulatory effects of ash may be related to the presence of coumarins, which may inhibit both T-cell activation and the arachidonic acid cascade.3
Photodynamic damage prevention: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ormus) may have the ability to prevent photodynamic damage, thought to be a result of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids present in ash.2
Wound healing: According to a review, biological studies have indicated that ash bark, leaves, and flowers (Fraxinus ormus) may have wound healing properties, which may be due to the presence of hydroxycoumarins, secoiridoid glucosides, phenylethanoids, and flavonoids.2
References
Klein-Galczinsky, C. [Pharmacological and clinical effectiveness of a fixed phytogenic combination trembling poplar (Populus tremula), true goldenrod (Solidago virgaurea) and ash (Fraxinus excelsior) in mild to moderate rheumatic complaints]. Wien Med Wochenschr 1999;149(8-10):248-253. 10483692
Kostova, I. Fraxinus ornus L. Fitoterapia 2001;72(5):471-480. 11429238
von Kruedener, S., Schneider, W., and Elstner, E. F. A combination of Populus tremula, Solidago virgaurea and Fraxinus excelsior as an anti-inflammatory and antirheumatic drug. A short review. Arzneimittelforschung 1995;45(2):169-171. 7710441
Dodonaeus over Esschenboom Cruijdeboeck deel 6 capitel 67 / 1554
Van Esschenboom. Cap. lxvii.
Dese boom wordt gheheeten in Griecx Melia/ In Latijn Fraxinus/ In Hoochduytsch Eschernbaum/ Eschernholtz/ und Steyneschern/ In Neerduytsch Esschen ende Esschenboom/ In Franchois Fresne.Die hauwkens oft vruchten van den Esschen worden ghenaemt in die Apoteken Lingua avis ende Lingua passarina.
Natuere
Dese bladeren ende scorssen van Esschen/ sijn middelmatich werm ende subtijl van substantien.
Tsaet es werm ende drooghe tot in den tweeden graedt.
Cracht ende werckinghe
A Die bladeren ende scorssen in wijn ghesoden ende ghedroncken openen ende stercken die verstopte levere ende milte/ ende ghenesen die pijne van der sijden. Tselve doen sy oock in olie ghesoden ende van buyten op die sijden ghestreken.
B Item die scorssen bladeren ende ionghe scuetkens van den Esschen sijn oock goet in der selver manieren den watersuchtighen/ sy doen dat water afgaen ende lossen.
C Die seer vet sijn ende met huer smout verladen selen magher ende slanck worden/ als sy alle daghen nuchter drye oft vier bladerkens van den Esschen met wijn innemen.
D Item sap van Esschen bladeren scorssen oft ionghe scuetkens met wijn ghedroncken wederstaet alle fenijn/ sonderlinghe den beten ende steken van den slanghen ende nateren.
E Men seyt oock dat die Esschen zoo crachtich sijn tseghen alle fenijn/ dat ontrent huer oft in huer scaduwe gheen fenijnnich ghedierte ghedueren en kan.
F Asschen van Esschen scorssen ghebrant met water vermenght/ gheneest die quade witte crauwagien ende dyerghelijcke ruydicheyt.
G Tsaet van Esschen doet water maken/ vermeerdert dat manlijck saet/ ende maeckt lust tot byslapen/ sonderlinghe met Notemuscaten inghenomen/ als Isaac/ Rhasis/ Damascenus/ ende meer andere Arabeusche meesters scijven.
European Ash Seed Extract (FraxiPure™) Decreases Obesity and Blood Glucose
Previous studies have suggested that an extract of seeds from the European Ash tree (Fraxinus excelsior) may reduce weight gain, and may decrease the rise in blood sugar levels that accompanies meals. A newly published laboratory study, which appears in the current issue of the journal Phytomedicine, appears to add further weight to these hypotheses.
In this laboratory study, a commercially available extract of European Ash tree seeds, FraxiPure™, was included in the diet of mice that were intentionally fed a high-fat diet over a period of 16 weeks. Two additional groups of mice were used as “controls,” including mice fed either a low-fat diet or a high-fat diet (but without the addition of FraxiPure™).
Among the mice receiving both a high-fat diet and FraxiPure™, the weight gain associated with a high-fat diet was 32 percent lower than the weight gain that was observed in the mice that received a high-fat diet without FraxiPure™. Fasting blood sugar (glucose) levels were also reduced by a highly significant 77 percent among the mice that received the FraxiPure™ supplement. Insulin levels in the blood were also decreased by 53 percent among the mice that received the FraxiPure™ dietary supplement. Another interesting apparent benefit of FraxiPure™ was a 67 percent decrease in the incidence of fatty liver changes, which often accompanies high-fat diets, obesity, and diabetes in humans, and which has been linked with potentially severe liver disease in humans.
It is too soon to tell if the many apparent health benefits of FraxiPure™ that were observed in these laboratory mice will also apply equally to humans. (Unfortunately, what works in laboratory mice and rats often does not work in humans.) However, in view of the worldwide epidemic of obesity, and the many serious ailments that are linked to obesity (including cardiovascular disease, diabetes, lung disease, cancer, chronic liver disease, arthritis, and gallstones, to name a few), a prospective, randomized, placebo-controlled clinical research trial should now be considered, to assess both the effectiveness and the safety of FraxiPure™ (or other European Ash seed extracts) in humans.
Phytomedicine. 2014 Sep 15;21(10):1162-9.
A Fraxinus excelsior L. seeds/fruits extract benefits glucose homeostasis and adiposity related markers in elderly overweight/obese subjects: a longitudinal, randomized, crossover, double-blind, placebo-controlled nutritional intervention study.
Zulet MA1, Navas-Carretero S1, Lara y Sánchez D2, Abete I2, Flanagan J3, Issaly N4, Fança-Berthon P3, Bily A3, Roller M3, Martinez JA5.
The aim of this study was to investigate the potential benefits of an extract obtained from seeds/fruits of an Oleaceae (Fraxinus excelsior L.) on glucose homeostasis and associated metabolic markers in non-diabetic overweight/obese subjects.
MATERIALS AND METHODS:
This study was performed in 22 participants (50-80 years-old; BMI 31.0 kg/m(2)). The design was a longitudinal, randomized, crossover, double-blind, placebo-controlled 7-week nutritional intervention. The participants received daily 3 capsules each containing either 333 mg of an extract from Fraxinus excelsior L. seeds (Glucevia(®)) or placebo capsules (control) in a random order for 3 weeks with 1 week of washout between treatments. Moreover, they followed a balanced covert energy-restricted diet (-15% energy). All variables were measured at the beginning and at the end of each period.
RESULTS:
Compared to baseline, the administration of 1 g of Glucevia(®) for 3 weeks resulted in significantly lower incremental glucose area under the curve (-28.2%; p<0.01), and significantly lower 2 h blood glucose values (-14%; p<0.01) following an oral glucose tolerance test. No significant changes were found in the control group (-7.9% AUC, -1.6% 2h blood glucose). Furthermore, significant differences were found between responses in the control and Glucevia(®) groups with respect to serum fructosamine and plasma glucagon levels (p<0.01 and p<0.05, respectively). Interestingly, administration of Glucevia(®) significantly increased the adiponectin:leptin ratio (p<0.05) and decreased fat mass (p<0.01) compared to control (p<0.05).
CONCLUSION:
The administration of an extract from Fraxinus excelsior L. seeds/fruits in combination with a moderate hypocaloric diet may be beneficial in metabolic disturbances linked to impaired glucose tolerance, obesity, insulin resistance and inflammatory status, specifically in older adults.
J Ethnopharmacol. 2004 Sep;94(1):149-54. Phlorizin-like effect of Fraxinus excelsior in normal and diabetic rats.
Eddouks M1, Maghrani M.
The purpose of this study was to determine the underlying mechanism of the hypoglycaemic activity of the aqueous extract perfusion of Fraxinus excelsior L. (FE) in normal and streptozotocin-induced diabetic rats. The aqueous extract was administered intravenously and the blood glucose changes were determined within four hours after starting the treatment. Plasma insulin concentrations and glycosuria were determined. The aqueous extract at a dose of 10 mg/kg/h produced a significant decrease in blood glucose levels in normal rats (P < 0.001) and even more in diabetic rats (P < 0.001). This hypoglycaemic effect might be due to an extra-pancreatic action of the aqueous extract of FE, since the basal plasma insulin concentrations were unchanged after FE treatment. A potent increase of glycosuria was observed both in normal and diabetic rats (P < 0.001). We conclude that aqueous extract perfusion of FE caused a potent inhibition of renal glucose reabsorption. This renal effect might be at least one mechanism explaining the observed hypoglycaemic activity of this plant in normal and diabetic rats.