Er zijn verschillende ‘ontgiftings’-diëten, -regimes en -therapieën voorgesteld – soms ‘detoxen’ of ‘reinigingen’ genoemd – als manieren om gifstoffen uit uw lichaam te verwijderen, af te vallen of de gezondheid te bevorderen.
“Detoxificatie”-programma’s kunnen bestaan uit één proces of uit verschillende benaderingen. Deze omvatten:
Vasten
Alleen sappen of soortgelijke dranken drinken
Alleen bepaalde voedingsmiddelen eten
Gebruik van voedingssupplementen of andere commerciële producten
Gebruik van kruiden
Reiniging van de dikke darm (het onderste deel van het darmkanaal) met klysma's, laxeermiddelen of colonhydrotherapie (ook wel 'darmspoeling' of 'colonspoeling' genoemd)
Vermindering van blootstelling aan het milieu
Een sauna gebruiken.
Deze programma's kunnen commercieel worden gepromoot, worden aangeboden in gezondheidscentra of onderdeel zijn van een natuurgeneeskundige behandeling.
(De Centers for Disease Control and Prevention raden chelatietherapie aan, een soort chemische detoxificatieprocedure, om giftige metalen uit het lichaam te verwijderen in sommige specifieke ernstige gevallen.
Wat zegt het onderzoek over ‘detoxen’ en ‘reinigingen’?
Er zijn slechts een klein aantal studies over 'detoxificatie'-programma's bij mensen. Hoewel sommige positieve resultaten hebben opgeleverd op het gebied van gewichts- en vetverlies, insulineresistentie en bloeddruk, waren de studies zelf van lage kwaliteit - met problemen met het ontwerp van de studie, weinig deelnemers of gebrek aan peer review (evaluatie door andere experts om de kwaliteit te waarborgen).
Een review uit 2015 concludeerde dat er geen overtuigend onderzoek was om het gebruik van "detox"-diëten voor gewichtsbeheersing of het verwijderen van gifstoffen uit het lichaam te ondersteunen. Een review uit 2017 zei dat sapkuren en "detox"-diëten aanvankelijk gewichtsverlies kunnen veroorzaken vanwege de lage inname van calorieën, maar dat ze de neiging hebben om tot gewichtstoename te leiden zodra iemand een normaal dieet hervat. Er zijn geen studies gedaan naar de langetermijneffecten van "detoxificatie"-programma's.
Hoe zit het met de veiligheid?
De Amerikaanse Food and Drug Administration ( FDA ) en de Federal Trade Commission ( FTC ) hebben maatregelen genomen tegen verschillende bedrijven die detox-/reinigingsproducten verkopen, omdat deze (1) illegale, mogelijk schadelijke ingrediënten bevatten; (2) op de markt werden gebracht met valse beweringen dat ze ernstige ziekten konden behandelen; of (3) in het geval van medische hulpmiddelen voor darmreiniging, op de markt werden gebracht voor niet-goedgekeurde doeleinden.
Sommige sappen die worden gebruikt in "detoxes" en "cleanses" die niet zijn gepasteuriseerd of op andere manieren zijn behandeld om schadelijke bacteriën te doden, kunnen mensen ziek maken. De ziektes kunnen ernstig zijn bij kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem.
Sommige sappen worden gemaakt van voedingsmiddelen die veel oxalaat bevatten, een natuurlijk voorkomende stof. Twee voorbeelden van voedingsmiddelen met veel oxalaat zijn spinazie en bieten. Het drinken van grote hoeveelheden sap met veel oxalaat kan het risico op nierproblemen vergroten.
Mensen met diabetes moeten het door hun zorgteam aanbevolen eetplan volgen. Als u diabetes hebt, raadpleeg dan uw zorgverleners voordat u grote veranderingen in uw eetgewoonten aanbrengt, zoals een 'detox'-dieet of het veranderen van uw eetpatroon.
Diëten die de calorie-inname of de soorten voedsel die u eet, sterk beperken, leiden doorgaans niet tot blijvend gewichtsverlies en leveren mogelijk niet alle voedingsstoffen die u nodig hebt.
Colonreinigingsprocedures kunnen bijwerkingen hebben, waarvan sommige ernstig kunnen zijn. Schadelijke effecten zijn waarschijnlijker bij mensen met een voorgeschiedenis van gastro-intestinale aandoeningen, colonchirurgie, ernstige aambeien, nierziekten of hartziekten.
‘Detoxificatie’-programma’s kunnen laxeermiddelen bevatten, die diarree kunnen veroorzaken die ernstig genoeg is om tot uitdroging en elektrolytenonevenwichtigheden te leiden.
Als u grote hoeveelheden water en kruidenthee drinkt en dagenlang niets eet, kan dit leiden tot gevaarlijke elektrolytenonevenwichtigheden.
De gemiddelde levensverwachting van de mens wereldwijd is 70 jaar, met een aanzienlijk hogere waarde in westerse samenlevingen. Veel moderne ziekten worden niet geassocieerd met vroegtijdige sterfte, maar met een verminderde kwaliteit van leven bij oudere patiënten en een buitensporige ophoping van verschillende giftige stoffen in het menselijk lichaam tijdens het leven. Tegenwoordig zijn wetenschappers vooral geïnteresseerd in het vinden van stoffen die kunnen helpen een gezonde levensduur te verlengen door het lichaam te ontgiften. Fytotherapie met specifieke benaderingen wordt gebruikt in alternatieve geneeskunde om gifstoffen uit het lichaam te verwijderen. Wereldwijd wordt onderzoek gedaan om moleculen afkomstig van medicinale planten te identificeren die, met weinig of geen bijwerkingen, de lever en andere organen kunnen beschermen. Deze review biedt bijgewerkte informatie over het ontgiftingsproces, het traditionele en moderne gebruik van de meest effectieve medicinale planten, hun actieve metabolieten als ontgiftingsmiddelen en de mechanismen en paden die betrokken zijn bij het ontgiftingsproces. Onder de medicinale planten met aanzienlijke ontgiftende eigenschappen behoort een groot deel tot de Asteraceae-familie (Silybum marianum, Cynara scolymus, Arctium lappa, Helichrysum-soorten, Inula helenium en Taraxacum officinale) . Het meest gebruikte hepatoprotectieve fytocomponent is silymarine, een gestandaardiseerd extract uit de zaden van Silybum marianum dat een mengsel van flavonolignanen bevat. Veel polysacchariden, polyfenolen en terpenoïden hebben een ontgiftende werking. Over het algemeen bieden wetenschappelijke gegevens over medicinale planten die wereldwijd in de fytotherapeutische praktijk worden gebruikt, inzicht in en bewustzijn van hun werkzaamheid bij ontgifting.
Wat is de rol van het lichaam bij ontgiften?
Het lichaam heeft een natuurlijk afvalverwerkingssysteem voor het opruimen van lichaamsvreemde en potentieel toxische stoffen. Dat proces verloopt voornamelijk via de lever. Maar bijvoorbeeld ook je nieren en maagdarmkanaal spelen een rol in dit verwerkingssysteem.
Wateroplosbare en vetoplosbare stoffen
Als het gaat om het opruimen van lichaamsvreemde stoffen kan je alle stoffen indelen in 2 soorten: wateroplosbare en vetoplosbare stoffen. Wateroplosbare stoffen kan het lichaam in het algemeen makkelijk afvoeren: de nieren halen ze uit het lichaam en je plast ze uit. Vetoplosbare stoffen moeten eerst wat verwerkingsstappen door de lever ondergaan om ze af te voeren.
Opruimen door lever en nieren
Het lichaam heeft voor het opruimen van vetoplosbare stoffen 2 strategieën. De eerste is de binding aan gal. Dit gebeurt in de lever. Als de stoffen zijn gebonden aan gal, worden ze uiteindelijk via de ontlasting uitgescheiden. De tweede methode gebeurt ook in de lever. Via een proces dat biotransformatie heet, worden vetoplosbare stoffen via verschillende stappen wateroplosbaar gemaakt. Als dat is gebeurd, dan plas je de stoffen uiteindelijk uit.
Is ontgiften nodig?
Dankzij het opruimmechanisme van het lichaam worden de meeste stoffen in onze voeding netjes opgeruimd en uitgescheiden.
Je lichaam heeft zelf een ontgiftingssysteem dat 24 uur per dag doorgaat. Dit systeem werkt samen met het cellulair ontgiftingssysteem (glutathionen) en het excretiestelsel (lever, nieren, darmen, huid en longen). De wateroplosbare (polaire) stoffen worden voor het grootste gedeelte via de urine afgevoerd. Maar ook de huid (via zweten) en de longen (via ademhaling) zijn deels betrokken partij. De vetoplosbare stoffen verlaten ons lichaam via de stoelgang. Je lever is bij deze beide systemen van ontgiften van onmisbaar belang.
Biotransformatie is de eerste fase
Deze biotransformatie zorgt voor de vorming van meer polaire en meer actieve metabolieten waarin de CYP450 (CYtochroom P 450) enzymen een hoofdrol spelen. Deze enzymen helpen bij de afbraak van xenobiotische stoffen zoals medicijnen en toxinen tijdens het ontgiftingsproces.
Wateroplosbare (polaire) stoffen zijn relatief gemakkelijk om af te voeren en hebben geen transformatie nodig. Maar de vetoplosbare (apolaire) stoffen moeten wel getransformeerd worden naar polaire stoffen. Deze fase geeft aanleiding tot het vormen van vrije radicalen en toxische metabolieten. Het is dus van belang om ons lichaam met antioxidanten hier tegen te beschermen en deze fase af te remmen om onze celstructuren gezond te houden. Hou er ook rekening mee dat medicijnen en planten ook op dezelfde CYP450 werken!
Conjugatie (binding) met glutathionen is de tweede fase
In deze fase gaan glutathionen, afgekort GSH, binden op de toxische metabolieten met behulp van het enzym “glutathion-S-transferase” waardoor glutathion zelf geoxideerd wordt. Maar vermits glutathion zo belangrijk is als krachtig, lichaamseigen antioxidant gaat een ander enzym “glutathionreductase” het geoxideerde glutathion opnieuw regenereren naar glutathion zodat het weer beschikbaar wordt als lichaamseigen antioxidant.
Deze GSH’s zijn opgebouwd uit de aminozuren cysteïne, glycine en glutaminezuur. Elke lichaamscel bevat relatief hoge concentraties en de lever is het grootste reservoir hiervan.
Stress, ongezonde voeding, infecties, veroudering en nog een hoop andere zaken brengen de voorraden van deze glutathionen in gevaar. Hierdoor worden we sneller ziek, is er meer kans op ontstekingen, ontstaat er cel schade, …
Met een voeding rijk aan zwavel zoals ui, knoflook, broccoli, spruiten, waterkers, … verhoog je het glutathiongehalte. En als plant staat mariadistel ervoor bekend en op nummer 1 dat het een beschermende en regenererende werking op je lever heeft. De glutathionproductie verhoogt zelfs sterk (tot x5).
Derde en laatste fase is de eliminatie van de apolaire en polaire metabolieten
De apolaire metabolieten gaan van de gal naar onze darmen om ons lichaam te verlaten via je stoelgang. Dit transport gebeurt via P-glycoproteïnen (P-gp). Dit zijn transporteiwitten in je celmembranen en kan je beschouwen als buitenwippers (pompen). Deze dienen om xenobiotica, lichaamsvreemde en lichaamseigen stoffen uit je cellen te verwijderen en zijn vooral aanwezig in de lever, darmen en nieren maar ook in je bloed-hersen-barrière. Net zoals glutathionen en CYP450 hebben P-glycoproteïnen vooral een beschermende functie.
Polaire metabolieten kunnen wel gemakkelijk via ons bloed worden afgevoerd. Het bloed met de polaire stoffen gaat dan naar je nieren om vervolgens te worden uitgescheiden via je urine.
Planten voor een voorjaarskuur via de nieren
Betula sp. / Berk
Echte guldenroede / Solidago sp.
Brandnetel / Urtica dioica
De nieren vormen samen met je urinewegen een zeer belangrijk filtersysteem voor je bloed waaruit ongewenste stoffen worden verwijderd. Veel water drinken is dus noodzakelijk om je nieren gezond te houden en ongewenste stoffen te verwijderen. Ook beweging doet je bloed sneller en beter stromen.
Je urine zelf bestaat voor 95% uit water en voor 5% uit afvalstoffen, xenobiotica, ureum en andere onbruikbare stoffen. Het is een ingewikkeld proces van filtratie (filteren), terugresorptie (heropname van bruikbare stoffen) en secretie (afgifte door urineren).
Planten die het vocht afdrijvend (diuretisch effect), werken dus ook zuiverend voor het bloed. Deze planten stimuleren de nieren om meer urine te maken. Maar in tegenstelling tot geneesmiddelen die veel verlies van kalium geven, wordt dit bij planten gecompenceerd doordat er kalium in de plant aanwezig is. Planten bevatten bovendien ook nog eens antioxidanten (vaak flavonoïden en vitamine C) waardoor je een dubbel effect krijgt en je lichaam gezond blijft.
Naast het feit dat de berk, echte guldenroede en brandnetel maar ook artisjok, mariadistel en paardenbloem ongewenste stoffen verwijdert en je bloed zuivert via de nieren, ontsmetten en reinigen ze ook je urinestelsel. Je kan deze planten dus ook inzetten bij andere aandoeningen zoals.
urineweg- of blaasontsteking en/of infecties
nierstenen
te veel urinezuur
oedeem
Planten voor een voorjaarskuur via de lever
Je lever is een héél belangrijk en ook het meest actieve orgaan in je lichaam dat 24 uur per dag en 7/7 doorgaat om talloze levensnoodzakelijke functies te vervullen. Eén van deze taken is dus ook ontgifing. Je kan je lever beschouwen als een soort van filter tussen je kleine bloedsomloop, je spijsverteringsorganen en je grote bloedsomloop om schadelijke stoffen uit je voeding onschadelijk te maken. Om polaire metabolieten zo snel mogelijk te verwijderen via de urine zal je lever dus automatisch ook je nieren stimuleren. Maar tegelijk is er ook een betere gal aanmaak en gal afgifte als belangrijk onderdeel om de apolaire metabolieten uit ons lichaam te verwijderen met je stoelgang.
Taraxacum / Paardenbloem
Cynara scolymus / Artisjokblad
Silybum marianum / Mariadistel
Nadelen van ontgiften bij een voorjaarskuur
Te snel ontgiften kan leiden tot duizeligheid, hoofdpijn, misselijkheid, diarree, onregelmatige stoelgang, opgeblazen gevoel, winderigheid en eventueel huidklachten. Dit kan je alvast vermijden door je dosis geleidelijk aan op te voeren. Ook een tintelend gevoel ter hoogte van je gewrichten kan je ervaren. Dit komt omdat je lichaam ook hier schadelijke stoffen opruimt.
Niet echt een nadeel maar toch iets waar je rekening moet mee houden, is dat er verschillende planten zijn die je kan inzetten bij een voorjaarskuur. Wat bij de ene persoon uitstekend werkt, kan bij een andere persoon soms minder resultaat geven. Dit zal je zelf moeten ondervinden wat voor jou de ideale plant is voor jouw voorjaarskuur.
Waarschuwing bij diuretica in een voorjaarskuur
Via de nieren:
Als je werkt met planten die het vocht afdrijven via de nieren (diureticum) moet je tenminste 2 liter vocht drinken per dag. Door de diuretische werking dienen nier-, bloeddruk- en hartpatiënten hierbij rekening te houden en best even een arts raadplegen. En hou er ook rekening mee dat er een interactie is met geneesmiddelen die deze personen nemen. Kinderen onder de 7 jaar moeten middelen die de nieren stimuleren vermijden vermits hun nieren nog niet volgroeid zijn. Best niet tijdens de zwangerschap of bij borstvoeding
Via de lever:
Buiten de waarschuwingen die gelden voor de voorjaarskuur via de nieren moet je hier ook rekening houden met een aantal andere opmerkingen zoals: Door de gal aanmaak te bevorderen en het uitscheiden van gal te stimuleren, is het af te raden bij personen die problemen hebben met de gal zoals blokkades of galstenen. Het heeft ook een cholesterol en vaak ook een bloedsuikerspiegel verlagend effect
Bepaalde flavonoïden verhogen de werking van de CYP’s maar sommige GM die ook via deze CYP’s werken, worden hierdoor wel minder werkzaam of bij sommige GM wordt de werking ervan net verhoogd.