As linguas do mundo

No mundo existen aproximadamente cinco mil linguas diferentes. A súa distribución xeográfica é heteroxénea. Segundo afirma Enrique Bernárdez no seu libro Que son as linguas?, en Asia concéntranse o 32% dos idiomas, en África o 30%, no Pacífico o 19%, en América o 15% e en Europa e Oriente Medio só o 4%. Hai 9 países que teñen máis de 200 linguas, entre eles destaca Papúa Nova Guinea con 850.

 O 80% dos idiomas son falados por menos de cen mil persoas, como as propias das tribos. 

Os máis estendidos (2022, en millóns de habitantes): 

• Inglés (1.121), Chino mandarín (1.107), Hindi (698), Español (512), Árabe (273)

• Falantes nativos: Chino mandarín (921), Español (471), Inglés (369), Hindi (342)

Segundo o morfolóxico, é dicir, segundo a súa forma, poden ser:

Monosilábicas                                                                                                                                                

As linguas monosilábicas compóñense de palabras dunha soa sílaba e invariables, xa que non levan elementos flexivos. O seu significado e a súa categoría veñen determinados polo seu lugar na oración, así hai palabras que corresponden unhas veces a un verbo e outras a un adxectivo. Ex.: chinés, siamés, birmano, tibetano.

• Chinés:  

Aglutinantes

As aglutinantes son as linguas que agrupan en cada palabra varios elementos (raíces), cada un dos cales ten un significado propio. Os afixos modifican o significado da raíz dependendo do seu lugar na palabra. Distínguense das flexivas en que os morfemas non sufren cambios. Ex.: finlandés, turco, euskera, xaponés, aimara, esperanto...

• Aimara:

iskuylankañapkama "mentres (el/ela) estea na escola". Pode segmentarse da seguinte maneira: iskuyla-n(a)-ka-ña-p(a)-kama, onde:

-iskuyla: “escola”.

-na: é un locativo que significa “en”.

-ka: verbaliza o tema iskuylan(a)

-ña :nominalizador que empaqueta o anterior baixo a construción nominal complexa "(o estado de) estar na escola".

-pa:: posesivo de terceira persoa "seu".

-kama: morfema que aquí se traduce por "ata", "mentres"

Flexivas

As linguas flexivas son aquelas que cambian a forma das palabras para conseguir significados ou categorías distintos en lugar de aglutinar elementos. Este cambio conséguese a partir de partículas con significado gramatical chamadas morfemas. 

Divídense a súa vez en analíticas e sintéticas. 

• Analíticas: expresan as funcións gramaticais empregando preposicións, artigos ou interxeccións (por exemplo o castelán e o galego: do lobo, para o lobo, etc.)

• As sintéticas usan fundamentalmente desinencias para expresar as funcións gramaticais (é o caso do grego ou o latín: lupi, lupo).

Introdución

Unha familia lingüística é un grupo de idiomas que deriva dunha mesma protolingua.

As familias orixínanse cando a protolingua da lugar a diferentes idiomas mediante un proceso de diversificación dialectal. Normalmente as linguas dunha mesma familia non se poden entender entre si, pero si se conservan parecidos fonéticos e gramaticais. Son estas similitudes as que permiten reconstruir á orixe común da familia lingüística por métodos da lingüística histórica.

A comparación sistemática das linguas do mundo permite probar conexións entre elas. Moitas veces é posible reconstruir fidedignamente as diversas protolinguas que existiron grazas ao estudo sistemático das familias lingüísticas. Estas reconstruccións parten das similitudes entre os idiomas derivados dun mesmo ancestro lingüístico e tratan de determinar que características gramaticais ou léxicas son resultado da herencia deste.

• Linguas caucásicas noroccidentais: faladas no Cáucaso Septentrional. Algúns exemplos son o Cabardino e o Adigués.

• Linguas caucásicas nororientais: faladas na rexión do Cáucaso. Algúns exemplos son o Checheno e Ingusetio.

• Linguas hurrito-urartianas (desaparecida): comprende únicamente dúas linguas: o Hurrita e o Urartiano, ambas faladas en Asia Menor e o Cáucaso.

• Linguas yucaguiras (as veces incluidas na familia urálica): comprende únicamente dúas linguas: o Yucaguiro septentrional e o Yucaguiro meridional, ambas faladas en Rusia.

• Linguas chukotko-kamchatka: faladas en SIberia. Algúns exemplos son o Chukoto e o Coriaco.

• Linguas yeniseianas (relacionada coas linguas na-dené): faladas en Siberia occidental, sobre o curso medio do río Yeniséi na rexión de Krasnoyarsk. A única lingua supervivente desta familia e o ket.

• Linguas das illas Andamán: faladas nas illas Andamán, pertencentes a India. Algúns exemplos son o Aka-Jeru e o Öñge. 

• Linguas Iroquesas:  lingua propia das tribus da Confederación Iroquesa, pobos que orixinalmente se estendían dende a actual Nova York, no val do río Mahawk e na rexión dos Grandes Lagos. 

• Linguas Muskogueanas: falada en Oklahoma, Alabama e Florida. Conta cuns 4.300 falantes actualmente.

• Linguas Na-dené: falada na zona Occidental de Norteamérica e Canadá. Conta cuns 187.000 falanates aproximadamente.

• Linguas Penutíes: falada na costa do Pacífico Norteamericano. No ano 2009 rexistráronse 6.800 falantes destas linguas.

• Linguas Salishanas: grupo de linguas amerindias faladas no Suroeste de Canadá e no noroeste dos Estados Unidos, na costa do pacífico e no interior, nos estados de Washington, Idaho e no Noroeste de Montana.

• Linguas Siux: familia ede linguas indíxenas norteamericanas. É o segundo grupo máis falado de idiomas nativos en Estados Unidos, xa que conta cuns 32.927 falantes aproximadamente e é falada nas Grandes Llanuras estadounidenses e en Canadá.

• Linguas Wakash: faladas na zona costeira Occidental de Canadá e na illa de Vancouver. Conta cuns 795 falantes.