Ulrich Zwingli

Op 1 januari 1484 wordt Huldrych (Ulrich) Zwingli geboren als zoon van een welgestelde boer in het Zwitserse bergdorp Wildhaus. Hij krijgt, ongetwijfeld vanwege de welstand van zijn ouders, de gelegenheid tot ruime studie: muziek, filosofie, humaniora en uiteindelijk ook theologie. Ook is hij in de gelegenheid iets van de wereld te zien: hij bezoekt Bern, Wenen en Bazel.

Pastoor in Glarus

In 1506 wordt Zwingli pastoor in Glarus, waar hij tien jaar blijft. Hij verdiept zich in Grieks en Hebreeuws en raakt onder de indruk van het werk van de humanist Erasmus. Zijn publicaties leveren hem de vriendschap van kardinaal Mattias Schinner op en een jaarlijkse toelage vanuit Rome. Vanwege zijn bezwaren tegen het inzetten van Zwitserse jongens als huursoldaten in Europa moet hij weg als pastoor: zowel zijn parochianen als zijn superieuren komen in verzet tegen zijn onorthodoxe stellingname. Sinds de vijftiende eeuw verdienen veel Zwitserse jongens hun brood door zich als soldaat te verhuren. Sinds 1505 is in Rome zelfs de Pauselijke Zwitserse Garde actief, een privéleger van de paus, bestaande uit rooms-katholieke Zwitserse jongens. Zwingli kan vervolgens terecht als priester in het klooster van Einsiedeln. Hij verzet zich ook tegen de Mariaverering, omdat hij deze niet Bijbels gefundeerd vindt. Zijn preken en zijn onafhankelijke opstelling trekken de aandacht van velen.

Zürich

In 1518 krijgt Zwingli daardoor een aanstelling als plebaan aan de kathedraal van Zürich. Een plebaan treedt op als pastoor in een bisschopskerk die ook parochiekerk is; de bisschop heeft dan meer tijd om zich met bestuurlijke taken bezig te houden. Tot dan toe is hij aanhanger van de paus geweest, maar als priester in de stadsstaat Zürich begint hij zich te verzetten, bij voorbeeld tegen de verkoop van aflaten (1519). Vanaf 1520 weigert hij de toelage uit Rome en gaat hij frontaal in de aanval tegen het Zwitserse huurlingensysteem. In januari 1522 verbiedt Zürich alle “buitenlandse” diensten en vergoedingen.

Vanaf 1522 begint Zwingli met het hervormen van de kerk in Zürich. Dat begint met het verwerpen van de voorschriften voor het vasten, die hij niet bijbels gefundeerd vindt. Hij acht niet de kerkelijke traditie, maar alleen de Bijbel zelf wezenlijk voor het geloof. Daarin volgt hij grotendeels Erasmus, die vergelijkbare ideeën ontwikkelde, maar nooit met de katholieke kerk heeft gebroken.

Geheim huwelijk

In het voorjaar van 1522 trouwt Zwingli in het geheim met Anna Reinhard, een jonge weduwe met drie kinderen. Ook het celibaat acht hij niet bijbels gefundeerd en dus niet te verplichten. Zijn preken blijken ook hier erg populair te zijn. Het stadsbestuur besluit in 1524 na openbare godsdienstdebatten in Zürich officieel de kerkhervorming door te voeren. Deze hervorming in Zürich maakt het Zwingli mogelijk in 1524 op 2 april alsnog openbaar in het huwelijk te treden in een kerkdienst. Tussen 1526 en 1530 krijgt hij samen met zijn vrouw nog vier kinderen.

Tegen het eind van 1524 zijn in Zürich de kloosters afgeschaft. In de Goede Week van 1525 wordt op Witte Donderdag de eucharistie voor het eerst volgens Zwingli’s opvatting gevierd: de gelovigen zitten aan een lange tafel, waarop brood en wijn staan uitgestald. Volgens Zwingli is de eucharistie geen offer, maar alleen een gedachtenismaaltijd ter herinnering aan het Laatste Avondmaal van Christus en de apostelen.

Bijbelvertaling

Vanaf 1526 verschijnt de Froschauer Bijbel, Zwingli’s Zwitserse bijbelvertaling. Op basis van deze vertaling komen sommige protestanten tot de overtuiging dat de kinderdoop niet op de Bijbel is gebaseerd en dat ook de aansluiting bij een staatskerk niet verplicht kan zijn. Het is het begin van de beweging der anabaptisten (wederdopers). Zwingli is het overigens niet met hen eens. Zijn denkbeelden worden door medestanders verder verspreid in Zwitserland. Dat land bestaat ook in die tijd al uit allerlei verschillende (stads)staatjes. Ook Zwingli zelf bezoekt andere plaatsen dan Zürich. Konstanz (1527), Bern en Sankt Gallen (1528), Bazel, Biel, Mülhausen en Schaffhausen (1529) sluiten zich bij de hervormingsbeweging aan. Van andere kantons komt echter fel verzet: zij blijven katholiek. Zwingli krijgt het hervormde kanton Zürich zover dat het de katholieke kantons de oorlog verklaart (1529). Andere hervormde kantons zijn echter gematigder en daarom wordt er een niet-aanvalsverdrag gesloten.