Nelson Mandela

Opleiding

In 1927 sterft de vader van Mandela. De jonge Nelson komt dan onder voogdij van een oom, die hem als zijn eigen zoon zal behandelen. Nelson krijgt de kans om naar een middelbare school te gaan. Later gaat hij naar de universiteit van Fort Hare, de enige in Zuid-Afrika die zwarten als student toelaat, om daar letteren te studeren.

Een jaar later is hij gedwongen de universiteit te verlaten vanwege zijn deelname aan studentenprotesten. Zijn oom heeft inmiddels een bruid voor hem uitgezocht. Mandela heeft daar geen zin in en vertrekt naar Johannesburg. Daar maakt hij de studie letteren af en stort zich daarna op een studie rechten. Om wat geld te verdienen neemt hij verschillende baantjes aan. Uiteindelijk belandt hij op een advocatenkantoor, waar hij als eerste zwarte wordt aangenomen. In zijn nieuwe baan komt hij dagelijks in aanraking met de achterstelling van zwarten. Hij ontmoet er Walter Sisulu, waarmee hij een vriendschap voor het leven sluit.

Huwelijken

In 1944 trouwt Mandela met Evelyn Ntoko Mase. Uit dit huwelijk worden vier kinderen geboren: twee zoons en twee dochters. Eén dochtertje overlijdt als het nog maar negen maanden oud is. Nelson is vanwege zijn politieke activiteiten veel van huis. Aangezien Evelyn daar slecht tegen kan, pakt dat schadelijk uit voor zijn relatie. Het huwelijk eindigt in 1957 in een echtscheiding.

Na de echtscheiding van Evelyn trouwt Mandela voor de tweede keer: dit keer met Nomzamo Winifred Madikizela, beter bekend als Winnie Mandela (1958). Uit dit huwelijk worden twee dochters geboren.

Gevangenschap

Na zijn veroordeling door de rechtbank wordt Mandela samen met anderen overgebracht naar het Robbeneiland, gelegen voor de kust van Kaapstad. De gevangenen worden er gedwongen tot arbeid in een kalkgroeve onder erbarmelijke omstandigheden. Zo mogen de mannen ondanks de weerkaatsing van het felle zonlicht in de witte kalk in het begin geen zonnebril dragen. Mandela loopt er schade aan zijn ogen op. Door een tbc-besmetting raken ook zijn longen beschadigd. Zijn gezondheid zal daarna altijd broos blijven.

Er wordt door de gevangenisleiding onderscheid gemaakt naar huidskleur: zwarte gevangenen krijgen minder rantsoen dan kleurlingen en Indiërs. Ook slaapt Mandela in een cel van 2,4 bij 2,1 meter op een slaapmat en moet zich met koud zeewater wassen. Hij heeft recht op één bezoek of brief per half jaar. In de praktijk worden alle brieven gecensureerd en dikwijls niet toegelaten.

De wil van Mandela wordt echter niet gebroken. Ondanks dat sommige bewakers hem hard behandelen, doet hij toch moeite hen te begrijpen. Zo verdiept hij zich tijdens zijn opsluiting in de geschiedenis van de blanke Afrikaners en leert hun taal, het Afrikaans. Op deze wijze probeert hij hun mentaliteit beter te begrijpen en na te gaan waarom zij zo angstig voor de zwarte bevolking zijn.

Aan het begin van de jaren tachtig wordt Mandela overgebracht naar de Portsmoorgevangenis in Kaapstad, waar hij beter wordt behandeld en wat meer contact met Winnie mag hebben. Er komen later zelfs geheime besprekingen met leden van de Zuid-Afrikaanse regering, die door druk van buitenaf steeds meer klem komt te zitten. Mandela raakt niet in de vergetelheid, maar groeit uit tot het symbool van de wereldwijde beweging tegen de apartheid. Ter gelegenheid van zijn 70e verjaardag in 1988 wordt er zelfs een groot popconcert met bekende sterren in het Wembleystadion in Londen georganiseerd, dat over de gehele wereld wordt uitgezonden. Bijna niemand weet op dat moment hoe hij eruit ziet; de laatste foto van hem dateert uit 1964.

Opnieuw echtscheiding

Er overkomt hem al snel een persoonlijk drama. Zijn vrouw Winnie is bij de ANC-aanhang uiterst populair. Jarenlang heeft zij haar man moeten missen. Bovendien is zij ook actief in de vrouwenorganisatie van het ANC, waarvoor zij aan het eind van de jaren zestig ruim achttien maanden in eenzame opsluiting heeft gezeten. In 1991 loopt haar aanzien een behoorlijke deuk op. De rechtbank acht haar medeplichtig aan de ontvoering van de 14-jarige zwarte jongen Stompie Seipei, die later wordt vermoord vanwege verondersteld verraad aan de politie. Winnie wordt veroordeeld tot celstraf. Tot zijn grote spijt moet Nelson concluderen dat het verder voortzetten van de al ontwrichte relatie geen zin meer heeft. In 1996 komt het tot een echtscheiding. Nelson blijft uit waardering voor haar inzet in de strijd tegen de apartheid het wel voor Winnie opnemen.

Overgang naar democratie

De onderhandelingen met de regering-De Klerk over de overgang naar een democratie lopen bepaald niet van een leien dakje. In het land is veel onrust, die leidt tot allerlei geweldsuitingen, ook door de politie. Mandela veroordeelt geweld: hij roept zijn aanhangers in het stadion van Soweto zelfs op wapens ‘in de zee te gooien.’ Tijdens de onderhandelingen weigert hij echter een verklaring af te leggen geweld af te zweren. Zolang de blanke regering nog aan de macht is, is de strijd tegen de apartheid nog niet gewonnen. Mandela en De Klerk worden in 1993 wel geëerd met de Nobelprijs voor de Vrede. Er komt weer schot in de onderhandelingen die tot democratische hervormingen leiden. Bij de eerste vrije (niet-raciale) verkiezingen op 27 april 1994 wordt Mandela – op dat moment 76 jaar – met een meerderheid van ruim 60% gekozen tot eerste zwarte president van de Republiek van Zuid-Afrika. Om het vertrouwen van vooral de blanke bevolking te winnen geeft hij heel tactisch verschillende vroegere vijanden een post in de nieuwe regering. Bij de finale van het wereldkampioenschap rugby – een in Zuid-Afrika onder blanken zeer populaire sport – laat hij zich zien in een shirt van de ploeg om daarmee zijn steun voor de Springbokken, de bijnaam voor Zuid-Afrikaanse ploeg, te tonen.